تغییر اقلیم و افزایش درجه حرارت یکی از مسایل مهم زیست محیطی بشر به حساب می آید که در سالهای اخیر مطالعات زیادی را به خود اختصاص داده است. افزایش میانگین دمای کره زمین و تغییرات آن نمایه ای از تغییرات اقلیمی است که در تمامی نظریه های تغییر اقلیم به آن توجه شده است.تا سالهای پیش پدیده «تغییر اقلیم» مشهد، در پشت دروازه‌های شهر، اجازه ورود می‌خواست اما با وجود زمستان‌های بدون سرما و تابستان‌های بسیار گرم و خشک باید گفت که حالا این پدیده در مشهد بساط خود را استوار پهن کرده است.
در این خصوص گفت‌وگوی اختصاصی قدس آنلاین با دکتر سینا صمدی اقلیم شناس را بخوانید:
*طی سالهای گذشته شهرمشهد و خراسان زمستان‌های سرد همراه با برف زیاد داشت که اکنون دیگر نه خبری از سردی هوا است و نه برف.آیا قرار است از این به بعد زمستان‌های گرمی داشته باشیم؟
**در جواب سئوال شما باید کمی به عقب برگردیم اینکه چه اتفاقی در اقلیم افتاده که این شرایط در همه کره زمین و حالا به طبعش در استان خراسان و شهر مشهد افتاده است.
بحث تغییر اقلیم بحث بسیار پیچیده‌ای است بحثی است که در اثر عوامل مختلفی رخ می‌دهد که بعضی از این عوامل انسانی هستند و بعضی عوامل غیر انسانی هستند.
به طور کلی ما باید بگوییم که از نیمه دوم قرن بیستم بود که موضوع افزایش گازهای گلخانه‌ای و بحث تغییر اقلیم تقریبا در جوامع علمی آغاز شد و در واخر قرن بیستم بود که زنگ خطر مراکز علمی در این خصوص به صدا در آمد و این الارم بحث تغییر اقلیم به جوامع داده شد.
که امروزه ما در اوایل قرن بیست و یکم شاهد تمام اثرات آن هشدارها هستیم.بحث اقلیم بسیار پیچیده است و یکسری عوامل باعث می‌شوند که اقلیم کره زمین یک اقلیم ساکن و ثابتی داشته باشد.ولی وقتی یکسری پارامترها تغییر می‌کنند باعث می‌شود که اثراتش را در سالهای آتی در بحث اقلیم ببینیم.
مهمترین آن‌ها افزایش گازهای گلخانه‌ای است که بعد از انقلاب صنعتی باعث شد حجم زیادی از سوخت‌های فسیلی را در کل دنیا شاهد باشیم.افزایش گازهای گلخانه‌ای و سوخت‌های فسیلی به طبع آن باعث تشدید پدیده‌ای می‌شود به نام پدیده گازهای گلخانه‌ای که باعث گرمای نامتقارن کل کره زمین شده است و باعث شده که در صد سال گذشته ما افزایش دمای حدود یک و نیم درجه سانتی گراد در کل کره زمین داشته باشیم.که تازه در این حد هم خیلی از مناطق کره زمین سکونتگاه‌های خودشان را از دست می‌دهند.
*مگر این افزایش یک تا یک و نیم درصدی تا چه اندازه می‌تواند محسوس باشد؟
**این اثرات افزایش دما باعث شده است قطب‌های ما گرم‌تر شود و زمانی که این اتفاق می‌افتد آن توازنی گرمایی که باید استوا و قطب باشد و آن انرژی که در استوا ذخیره بشود به سمت قطب منتقل بشود این اتفاق عملا نمی‌افتد.
و این باعث می‌شود که به صورت نامتقارن قسمت‌های مختلف زمین شروع به گرم شدن بکنند و قسمت هایی شروع به سرد شدن بکنند.
*مهمترین اثر این تغییرات گرما چیست؟
**مهمترین این اثرات بر روی تغییرات دمای مختلف کره زمین است.و به طبع آن تغییرات بارشهای نقاط مختلف کره زمین اتفاق می‌افتد.کشور ما هم به خاطر شرایط اقلیمی خاصی که دارد بیشتر متاثر از این تغییرات آب و هوایی کره زمین است.
و این باعث شده که ما افزایش دما، بارشهای نا منظم، تغییر الگوی بارش، تغییر سطح بارش، تغییرات در منابع آب‌های سطحی و زیر زمینی و یکسری از عوامل انسان ساز مثل افزایش جمعیت و غیره باعث بشود که ما امروزه شاهد این شرایط باشیم.
که مطمئنا اگر به همین شکل ادامه پیدا کند در سالهای آتی حدود پنجاه سال آینده ما چیزی حدود چهار درجه افزایش ما خواهیم داشت و این روند تصاعدی خواهد بود.
شاید پیش آمده ظرف چهل سال گذشته در مسیر مسافرتتان به روستاهایی برخورده‌اید که اینها خالی از سکنه هستند در حالیکه قبلا در این روستاها زندگی جریان داشته است حالا چرا این اتفاق افتاده چون اثرات تغییر اقلیم که از قضا مانند موریانه هم هست تاثیرش را گذاشته است.
و اگر همین شرایط ادامه پیدا بکند به طبع آن در سالهای آتی در خیلی از شهرهای اتفاق خواهد افتاد چون ما به دلیل بحث تغییر اقلیم را که اثراتش را به صورت بارشهای رگباری و بارشهای نا متقارن هست امروزه شاهد هستیم.
قبلا ما در طول زمستان مثلا صد و پنجاه میلی لیتر بارندگی داشتیم که در طول شش ماهه پاییز و زمستان به صورت نرمال توضیع می‌شد ولی الان ممکن است که آن صد و پنجاه به صد و سی میلی متر تبدیل شده باشد که همان مقدار هم به صورت توزیع متقارن در این شش ماه نمی‌آید به صورت سه، چهار بارش رگباری می‌آید و ایجاد سیل می‌کند و با خساراتی را بوجود می‌آورد که ما قبلا از این موارد نداشته‌ایم.
علاوه بر این ما بحثی داریم به نام تغییر فصول که به خاطر تغییر اقلیم فصل‌های ما هم در حال جا به جا شدن هست.تابستانمان وارد پاییز می‌شود و پاییز وارد زمستان می‌شود و زمستان هم در بهار.
ما لان بارش هایی را که در این یک ماه گذشته اتفاق افتاده توقع داشتیم در نیمه اخر زمستان داشتیم در صورتی که این اتفاق در بهار افتاده است.
حالا اتفاقی که می‌افتد این است که اگر این بارش‌ها در زمستان اتفاق می‌افتاد به صورت بارشهای جامد می‌آمد و اینها به عنوان منابع آبی ما حفظ می‌شد ولی وقتی این بارش‌ها در بهار اتفاق می‌افتد به صورت مایع می‌آیند و بارشهای مایع به صورت رگباری می‌آیند و ایجاد سیل می‌کنند.
*پس می‌گویید این بارش‌ها در این فصل غیر طبیعی است؟
**بله دقیقا!ما از سیکل طبیعی خودمان خارج شده‌ایم و این باعث می‌شود که ما در یکسری از مناطق بارش‌ها به صورت نامنظم و رگباری بشود و در نقطه دیگر بارش هایمان کاهش پیدا بکند.
از طرف دیگر این باعث می‌شود وقتی ما بحث افزایش دما را داریم میزان تبخیر هم افزایش پیدا می‌کند که این قضیه باعث کاهش روان آب‌ها و آب‌های سطحی و زیر زمینی می‌شود و ما مطئنا با کمبود می‌شویم و در سالهای آتی بیشتر خودش را نشان خواهد داد.
*آیا جلوگیری از این تغییر اقلیم فقط مربوط به کشور ما است؟
**نه اصلا این قضیه کاملا جهانی است.حتی در اجلاس اخری که در پاریس برگزار شد کشورها متعهد شدند که میزان تولید گازهای گلخانه‌ای شان را کاهش بدهند.به طوری که افزایش دما حداکثر در سالهای آتی به یک و نیم تا دو درجه برسانیم.ولی با این حال هیچ اهرمی برای ملزم کردن کشورها به این تعهد وجود نداشت.
*آیا در کشورهای دیگر هم خودش را به همین شکل نشان می‌دهد؟
**نه در کشورهای اسیایی شرقی افزایش طوفان‌ها را داریم که این هم نمودی از این شرایط حاد است.
*کشاورزی چقدر می‌تواند به این تغییر اقلیم کمک کند؟
**خیلی !ما باید کشت‌های جایگزین در مشهد داشته باشیم.ما باید به جای کشت هایی مانند خربزه و هندوانه و چغندر که خیلی به آب نیاز دارد در حالیکه می‌دانیم دشت مشهد در سالهای آتی وضعیت اب‌های سطحی دشت مشهد شرایط خوبی نخواهد داشت بیاییم از کشت هایی استفاده کنیم که اب کمتری نیاز دارد.
*اصلا می‌شود از این بارشهای رگباری نگهداری کرد؟
**بله.با ایجاد سد سازی‌های مرتب از روان آب‌ها نگهداری کنیم آنهم با یک سیستم مدیریت درست وگرنه تغییر اقلیم به این آسانی نیست.
*آیا این تغییر اقلیم تاثیر بیرونی هم بر روی انسان‌ها دارد؟
**مهمترین اثراتش خشکی در یک منطقه خاص و مهاجرت از یک منطقه به یک منطقه دیگر یا با وجود بارش نا متقارن ایجاد سیل و کشته شدن جمعی از انسان هاست.
ما قبلا پدیده هایی مانند ریز گردها را نداشتیم که همین قضیه باعث شده که خیلی از آن آدمها ازام منطقه به جای دیگری کوچ بکنند.
یا بحث اپیدمی یک بیماری را شاهد هستیم که قبلا یک چنین چیزی را نداشته‌ایم بیماری هایی که با کمی گرم شدن گرما شیوع پیدا می‌کند که اینها اثرات مخربی بر روی انسان‌ها دارد
*این همه به معنی این است که ماداریم به نابودی زمین نزدیک می‌شویم؟
**ما در سی سال گذشته بیش از پنجاه درصد از پخچال‌های طبیعی کره زمین را از دست داده‌ایم اینها منبع اصلی رودخانه هاست.البته این به معنی از بین رفتن زمین نیست و زمین می‌تواند خودش را اصلاح کند
البته ممکن است زمین خودش را اصلاح کند ولی نه در طول کوتاه مدت ما باید در این مدت یک سیستم مدیریتی قوی داشته باشیم.
*با این حساب باید زمان تعطیلی مدارس و مسافر تهایمان هم تغییر کند؟
**اینها بحث‌های کوتاه مدت است و خیلی در بحث اقلیم نمی‌گنجد.بحث اقلیم یک بحث طولانی مدت است.برای الودگی چند روز مدارس تعطیل می‌شود و تمام.
ما باید پیش بینی اقلیمی داشته باشیم ودراین خصوص مدیریت کلانی دراین باره داشته باشیم و به پیش بینی های اقلیمی بها بدهیم.
*لازم است در خصوص این بحث تغییر اقلیمی با مردم صحبت کنیم و اطلاع رسانی داشته باشیم؟
**این شرایط جدی را همه دارند ملاحظه می کنند ولی این قضیه یک بحث مدیریتی است و این بحث کلان را نمی شود با مردم عادی در میان گذاشت و ممکن است باعث تشویش اذهان عمومی بشود.
*این که گفته می شود دشمنان می توانند در تغییر اقلیم نقش داشته باشند چقدر به واقعیت نزدیک است و چقدر زاییده تخیل است؟
**تا الان به صورت علمی این قضیه اثبات نشده است و خیلی این قضیه را بعید می دانم هر چند خب بالاخره وقتی در جایی از کره زمین اتفاق بیفتد در این طرف کره زمین هم اثراتش را می گذارد ولی به این شکل اتفاق نیفتاده است و این فقط در حد یک نظریه است.
نظر شما