قدس آنلاین-مسجد که محوری‌ترین نقش را در ساماندهی مردم برای پیروزی انقلاب ایفا کرد و در دهه نخست انقلاب نقش بسیار مهم مدیریت اجتماعی و امنیتی و اقتصادی شهرها را به عهده داشت، اکنون دچار تعدد مداخله کنندگان است که همین مسئله سبب ضعیف شدن کارکردهای مسجد شده است. ملاحظه فهرستی از مداخله گران بدین شرح است:

مرکز رسیدگی به امور مساجد(حوزه علمیه)، مرکز رسیدگی به امور مساجد(اوقاف)، کانون‌های فرهنگی(اداره ارشاد)، پایگاه‌های بسیج(سازمان بسیج)، وزارت راه و شهرسازی، ستاد ویژه مساجد(شهرداری)، و....

باید به این فهرست عناصر مردمی مانند هیئت امنا، ریش سفیدان محلی و... را هم اضافه کرد.

این تعدد نهادها و موازی‌کاری در برنامه‌ها و غفلت از برخی مسائل حیاتی مساجد، نکته‌ای است که باید هر چه زودتر عزم ملی برای اصلاح این رویه صورت گیرد. اما چند ملاحظه اساسی در این اصلاح اگر رعایت نشود، مسجد را به عنوان اصیل‌ترین نهاد انقلاب اسلامی، بشدت تضعیف خواهد کرد:

۱) در همه اسناد بالادستی و بخصوص نظرات رهبر انقلاب، مدیریت مسجد با امام جماعت است. او سیاست‌گذار و هدایت کننده مسجد محسوب می‌شود. فعال و اثرگذار بودن یک مسجد وابسته به فعالیت امام جماعت است. مسجد چون باید مبتنی بر دین، زندگی مردم محله را جهت بدهد، تخصص امام جماعت در دین و وابستگی او به مردم اهمیت دارد. امام جماعت وابسته نمی‌تواند مطالبات مردم را پیگیری کند و رضایت مأمومین برای اداره مسجد را جلب نماید.

۲) مسجد نهادی است که مبتنی بر فعالیت داوطلبانه مردمی بنا شده است. باید بررسی شود که کدام مجموعه در درون مسجد عمدتاً در پویایی آن مؤثر بوده است. پایگاه بسیج، کانون فرهنگی مساجد،‌ هیئت امنا یا...؟ واقعیت مطلب آن است که معمولاً هر مسجد نیروی انسانی فعال محدودی دارد که همه امور مسجد با آن‌هاست. برای اینکه این نهادهای مردمی بتوانند برای اجرای برنامه‌هایشان بودجه جذب کنند تنها عناوین شان تغییر می‌کند.

بنابراین به نظر می‌رسد برای آنکه تعامل نظام با مساجد به جای آنکه مبتنی بر ساختارسازی و رقابت ناسالم میان‌ نهادها باشد، باید این تعامل را به خروجی مورد انتظار از مسجد سوق دهند. یعنی به جای اینکه برنامه‌های اجرایی از بالا به نهادهای مستقر در مسجد ابلاغ شود، باید شاخص‌های عینی برای مسجد مشخص شود و این‌ها از مسجد مطالبه شود. ارائه بودجه یا پشتیبانی از مسجد هم باید با همین مبنا صورت بگیرد.

۳) مهم‌ترین ضعف موجود در مداخله نهادهای متنوع در نهاد مردمی مسجد،‌ ضعف در بازنمایی مسجد مطلوب است. صداوسیما در این میان بیشترین تقصیر را داراست. عمده تصویری که مردم در این رسانه از مسجد می‌بینند تنها نمازجماعت‌ در وعده‌های سه گانه در مساجد است. کدام برنامه جدی صداوسیما یا رسانه‌های جمعی مسجد مطلوب را بازنمایی می‌کند؟ کدام سیاست صداوسیما سبب ترویج حضور جوانان و نوجوانان در مساجد می‌شود؟ آنچه مسجد را زنده نگاه می‌دارد، حضور فعالانه قشر نوجوان و جوان با رویکرد انقلابی در آن است. این امر هم در صورتی اتفاق می‌افتد که مخاطب احساس کند مسجد می‌تواند به نیازهای متنوع او پاسخ مطلوب و درخور بدهد. مساجدی با کارکردهای صرفًا عبادی یا صرفاً درآمدزایی و بدون توجه به نیازهای متنوع مخاطبان، مساجد مرده هستند. در این میان رسانه باید بتواند مساجد مؤثر و مهم اجتماعی را که در کشور کم هم نیستند،‌ به صورتی هنرمندانه و واقعی و با ضریب جدی رسانه‌ای به مخاطبان عرضه کند تا این انگیزه برای مشارکت جدی‌تر در مساجد صورت گیرد.

۴) طرح جدیدی که در راستای ساماندهی مدیریت مساجد تدوین شده است، آن‌قدر مبهم و تفسیرپذیر و از واقعیت جاری در مساجد دور است که آینده موفقی برای آن در عرصه اجرا پیش‌بینی نمی‌شود. سه محور اساسی فوق هم در برخی موارد در این طرح نقض شده و در برخی اصلاً بدان‌ها توجهی نشده است. به نظر می‌رسد تشکل‌های مردمی-مسجدی باید با طرح و بررسی و مطالبه از مسئولان برای اصلاح این سند فعالیت جدی داشته باشند. هیچ کس جز فعالان مسجدی با محوریت ائمه جماعات نمی‌تواند و نباید اجازه دهد که مدیران بروکرات یا سکولار در هر سطحی، مداخلات ناموجه و ناپخته انجام دهند.