خانه ملک از جمله آثار تاریخی شاخص و بارز در شهر مشهد است که جزو میراث فرهنگی این شهر محسوب می‌شود و هرساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سوی خود جلب می‌کند.

مرحوم حاج حسین آقای ملک در سال 1251 شمسی در تهران چشم به جهان گشود و پس از مدتی تحصیلات خود را در محضر مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه ادامه داد. در دوران جوانی، برای اداره املاک پدر خود (حاج کاظم ملک التجار) در شهر مشهد ساکن شد. وی از ابتدای زندگی به مطالعه و جمع آوری کتب علاقه مند بود و این عشق را تا آخر عمرش حفظ کرد تا اینکه در سال 1316 کتابخانه، موزه و عمده املاک خود را وقف کتابخانه با مدیریت تولیت آستان مبارکه رضوی کرد. وی سرانجام در سال 1351 در تهران دار فانی را وداع گفت اما در حرم رضوی به خاک سپرده شد.

سکونتگاه حاج حسین ملک در ضلع شرقی خیابان امام خمینی (ره) مقابل ساختمان دارایی قرار دارد. این خانه قدیمی با زیربنای حدود 600 مترمربع در زمینی به وسعت 1659 مترمربع در اوایل قرن چهاردهم شمسی ساخته شده است.

این بنا یکی از نمونه خانه‌های زیبای برجای مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه محسوب می‌شود. بنای مزبور در گذشته بسیار وسیع تر بوده اما اکنون تنها بخش بیرونی آن برجای مانده که شامل دو طبقه است. طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی است.

در حال حاضر خانه ملک به صورت یک مرکز اداری، فرهنگی و هنری با حضور هنرمندان توانمند به صورت کارگاه‌های زنده هنری فعالیت می‌کند و بالغ بر 10 کارگاه در این مرکز فعال است.این اثر در تاریخ 18 شهریور 1377 با شماره ثبت 2115 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین این بنا در سال 1385 به عنوان خانه توریست انتخاب شد.

احیاء صنایع دستی در خانه ملک

در سال‌های اخیر فعالیت‌های زیادی برای احیاء صنایع دستی در خانه ملک صورت گرفته به نحوی که این روزها شاهد هستیم صنایع دستی در خانه ملک مشهد احیاء شده و در سالی که مزین به نام حمایت از کالای ایرانی است حاصل دسترنج و هنر صنعت کاران مشهدی از درون این خانه روانه بازار می‌شود.

در طول ایام سال نیز شاهد هستیم که به ویژه در آستانه عید نوروز نمایشگاهی از آثار و صنایع دستی در خانه ملک مشهد برپا می‌شود و جمع زیادی از علاقه‌مندان را به سوی خود جلب می‌کند.

کارگاه‌های زنده هنری در خانه ملک

در حال حاضر حدود 10 کارگاه هنری در خانه ملک مشهد فعال است و زمینه مناسبی برای اشتغال زایی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این خانه تاریخی خیابان امام خمینی مشهد مقدس فراهم شده است.

یکی از کارگاه‌های فعال در خانه ملک مشهد، کارگاه سنگ تراشی است که به صورت مستقیم برای 10 نفر از هنرمندان طراز اول مشهد و کشور در این کارگاه ایجاد اشتغال شده است.

خوشنویسی و خطاطی و کمک به پیاده شدن روی سنگ و نقاشی روی و قلم زنی از جمله هنرهایی است که در سنگ تراشی به کار گرفته می‌شود.