تنسگل اما برای بسیاری، اسمی آشناست و اگرچه شاید خیلی ها نمی دانند که این نام، نام یک میوه است اما بارها آن را شنیده اند. در خراسان تا همین یکی دو دهه قبل، «تنسگل» نامی برای دخترها بوده است. هنوز هم در بخشهایی ازخراسان قدیم در تربت جام و تایباد و هرات و فراه، نام تنسگل رواج دارد.

تنسگل همان «تن از گل» است

استاد دکتر «آصف فکرت» استاد زبان فارسی و لهجه هروی، «تنسگل» را یک نام اصیل فارسی و تغییر یافته «تن از گل» به معنای «جنس لطیف» می داند، اما معتقد است اطلاق آن به نوعی میوه، نباید چندان سابقه مند باشد.

وی به کتاب «ارشادالزراعه» تالیف «قاسم بن یوسف ابونصری هروی» در قرن دهم اشاره می کند و می گوید: نویسنده این کتاب نذر می کند که در صورت برآورده شدن حاجتش، کتابی درباره اصطلاحات و فنون کشاورزی و باغداری بنویسد. این کتاب امروز پس از ۵۰۰ سال یکی از مهمترین و در عین حال معتبرترین کتابها درباره لهجه قدیم خراسان، لهجه هروی، است.

دکتر فکرت در گفتگو با خبرنگار ما تأکید می کند: در کتاب ارشادالزراعه که نام سبزی ها و میوه ها و شیوه های زراعت و آبیاری را در خود دارد، اسمی از تنسگل نیامده است.

تنسگل، نامی برای دخترها

«غفورمحمدزاده» پژوهشگر موسیقی فولکلور شرق خراسان است. او کتابی تالیف کرده به نام «دایره المعارف جامع موسیقی شرق خراسان». وی سالها در روستاهای دور و نزدیک این خطه از کشورمان تحقیق کرده و مجموعه ای از دوبیتی و آداب و رسوم این مردم را جمع آوری کرده است.

وی می گوید: هنوز دربخش هایی از خراسان قدیم، آنجایی که فرهنگ خراسانی هنوز طراوت و سرزنده گی دارد، «تنسگل»، نام رایجی است.

محمد زاده می گوید: دخترهایی که تنسگل نام دارند، از سر تحبیب، «تنسک» نامیده می شوند و این کاف تحبیب، همچنان در این منطقه رواج دارد و مثلا «گل محمد» هم «گلک» خوانده می شود.

این پژوهشگر فولکلور شرق خراسان می افزاید: «مهدی اخوان ثالث» شاعر شهیر خراسانی هم نام دخترش را تنسگل گذاشت که البته عمر این فرزند چندان طولانی نبود و در همان روزهای ابتدایی تولد، از دنیا رفت.

تنسگل، میوه ای با طعم میخوش

«مهدی گلکار»، از جوان های «طرقبه» است که در باغ شان، چند درخت تنسگل هنوز باقی است و «طرقبه» از ییلاقات حاشیه مشهد است.

به گفته او بر عکس آن چیزی که گفته می شود، تنسگل حاصل پیوند زردآلو و گوجه سبز نیست، بلکه میوه متفاوت است که البته به روش پیوندی تکثیر می شود: شاخه پیوندی تنسگل را معمولا به درخت های جوان گوجه سبز یا زردآلو پیوند می زنند و گیاه تنسگل را تکثیر می کنند.

وی به شکل ظاهری این میوه اشاره می کند و می گوید: تنسگل، اندازه آلو زرد است اما پوستش براق نیست و مثل پوست هلو و زردآلو، از کرک های ریزی پوشیده شده است. طعم تنسگل، حتی وقتی کامل می رسد، باز هم رگه هایی از ترشی و شیرینی دارد و به قول خراسانی ها «میخوش» است.

گلکار به کم شدن درخت های تنسگل در منطقه اشاره می کند و می گوید: روزگاری در هر باغی چندین درخت بارآور تنسگل بود اما حالا در کمتر باغی می شود درخت تنسگل دید و حتی خود باغدارها هم یواش یواش دارند این میوه را فراموش می کنند. با اصلاح درخت ها و حاصل آوردن نهال های جدید، می شود دوباره این میوه فراموش شده را به یاد همه آورد و بازار مناسبی در کنار سایر میوه ها برای تنسگل ایجاد کرد.