بر اساس بررسی‌های انجام‌شده در هر ثانیه مقدار 2 هزار و 500 تا 3 هزار مترمکعب آب از مرزهای این شهرستان به سمت کشور همسایه در حال خروج است که علاوه برآبادانی، خاک زراعی مرغوب را هم با خود روانه کشور همسایه می‌کند.

مدیریت نامطلوب و بی‌سرانجام وزارت نیرو در این منطقه هر روز بیشتر از گذشته موجب رونق مهاجرت، فقر و به تاراج رفتن سرمایه‌های آبی و خاکی منطقه شده است.

عطر خوش برنج معروف کلات و طعم دلپذیر این محصول بومی شهرستان نیز دستاویز این بی‌مهری‌ها شده است و به‌ناچار باید آهسته‌ آهسته به‌فراموشی سپرده شود، چرا که خشکسالی از سویی و عدم مدیریت صحیح آب‌های زیرزمینی و روان شهرستان از سویی دیگر و مهم‌تر از آن مصوبه ممنوعیت کشت برنج در کل کشور به‌جز شهرهای شمالی که دست حمایت دولت بر پشت کشاورزان را قطع کرده است؛ جلوی کشت این محصول بی‌نظیر را می‌گیرد.

آیا از ته‌مانده حقوقم می‌توانم برنج بخرم ؟

یک کشاورز کلاتی که حقوق ناچیز بازنشستگی‌اش کفاف دخل‌وخرج زندگی‌اش را نمی‌دهد و به‌ناچار برای جلوگیری از شرمندگی جلوی عروس و داماد با درد پا و زانو سال‌هاست که به‌کشت برنج روی آورده است؛ گفت: پانزده یا شانزده سال است که یک‌تکه زمین اجاره کرده و برنج‌کاری می‌کردم.

وی افزود: کم بود اما کفاف خوراک خودم و بچه‌هایم را می‌داد، گاهی هم با فروشش کمک‌ خرجم بود، اما امسال رودخانه خشک است، چاه صاحب زمین هم آب ندارد، دو پسرم را تازه‌داماد کرده‌ام و تا چند سال آینده زیر قرضم، نمی‌دانم با چیزی که از ته‌مانده حقوق می‌ماند می‌توانم برنج هم بخرم یا نه.

براتعلی هم که در آستانه ۸۰ سالگی از جبر روزگار هنوز کشاورزی می‌کند و باید برای خرج خودش و همسرش روی پای خود بایستد یک‌تکه باغ دارد که عایداتش سالانه به ۲ میلیون تومان هم نمی‌رسد و دوتکه زمین شالی که زندگی‌اش را با همان می‌چرخاند.

در عمق چشمانش نگرانی از آینده مشهود است، زمزمه می‌کند شالی نکارم پس چه کنم؟! بیمه نیستم که آخر ماه حقوق‌ بگیرم و خاطرم جمع باشد، برنج می‌فروختم و مایحتاج دیگرم را می‌خریدم، مسؤولان باید به‌فکر من کشاورز هم باشند.

اُفت شدید آب و خشکسالی مانع از کاشت شالی در کلات می‌شود

رئیس آب منطقه‌ای کلات در پاسخ به این سؤال که آیا دستوری مبنی بر عدم کاشت شالی در این شهرستان به دلیل مشکلات آب آمده است یا نه و وضعیت سطح آب منطقه چگونه است؛ گفت: امسال وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در جلسه‌ای مشترک بخشنامه‌ای را تصویب کردند که تحت هر شرایطی کاشت شالی در کل کشور به‌غیراز استان‌های شمالی یعنی گیلان و مازندران ممنوع است.

حبشی زاده بابیان اینکه این مصوبه‌ای است که نامه‌اش را زده‌اند و ما به‌عنوان آب منطقه‌ای مکلف به اجرا هستیم؛ افزود: به دلیل وجود چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه در منطقه و رقابت عمیق نمودن این چاه‌ها به‌منظور برداشت بیشتر آب، لایه آبدار زمین پایین افتاده و موجب خشک‌سالی شده است.

وی تصریح کرد:  از طرفی وضعیت روان آب‌های ما هم مشخص است، ما افت شدید آب داشته و واقعاً شرایط این را نداریم که کاشت شالی انجام بگیرد.

رئیس آب منطقه‌ای کلات بیان کرد: جلوگیری از کاشت شالی اجبار است چراکه تبعات این نوع کشت در حال افزایش است و در حال حاضر ما برای روشن کردن اذهان کشاورزان؛ هفته‌ای چند جلسه با مردم برگزار می‌کنیم و همچنین به جهاد کشاورزی شهرستان نیز نامه زده‌ایم که با توجه به خشک‌سالی و جلوگیری از کشت برنج در کلات الگوی جدید کشت به کشاورز داده شود.

ساخت بندهای خاکی بهترین راه برای ممانعت از خروج آب از مرز

مدیر جهاد کشاورزی کلات گفت: در هیأت وزیران ممنوعیت کشت به‌جز استان‌های شمالی مطرح‌ شده است اما در شهرستان کلات با توجه به وضعیت خروج آب‌ها از مرز و اینکه کشت غالب برنج بوده است مردم در این رشته تجربه کسب کرده‌اند.

علی‌اکبر ایزدی بابیان اینکه بافت خاک منطقه تغییر کرده و متناسب این کشت‌شده است؛ گفت: معیشت اکثر مردم منطقه از طریق کاشت برنج می‌گذرد و عملاً مانعی برای کشت نشدیم اما چون ممنوعیت بوده است بحث‌هایی مثل بیمه تعرفه کشاورزی و دادن تسهیلات مکانیزاسیون برای برنج برای ما مقدور نیست و ما نمی‌توانیم از شالی‌کار حمایتی داشته باشیم.

وی ادامه داد: اگر به شالی‌کار گفته شود کشت نکند پس باید چه‌کاری انجام بدهد؟ منبع درآمدش از همین راه می‌گذرد، آب هم که از مرز خارج می‌شود و متأسفانه تا به امروز هیچ برنامه‌ای برای آن نداشته‌ایم.

مدیر جهاد کشاورزی کلات با تأکید بر اینکه باید یک طرح جایگزین و مهم‌تر از آن دارای توجیه اقتصادی به کشاورزان معرفی شود؛ یادآور شد: کلات به دلیل تأمین آب شرب روستاهای اطراف در بحث آب‌های زیرزمینی ضعیف شده است اما آب‌های سطحی و روان بسیار دارد که ۹ ماه از سال از مرز در حال خروج هست.

ایزدی تأکید کرد: بهترین راهکار این است که سازمان آب و منابع طبیعی برای جلوگیری از خروج این آب‌ها آبخیزداری انجام دهند و چند بند خاکی با هزینه اندک احداث کرده و آب را ذخیره کنند تا مردم بتوانند از آن استفاده مفید داشته باشند، مهار آب‌های کلات نیاز  به سد و هزینه‌های آن‌چنانی ندارد بلکه با چند بند خاکی در حوزه آبریزها مشکل قابل‌حل است.

وی با اشاره به اینکه ایجاد باغ گردوی پیوندی که هم توجیه اقتصادی داشته و هم مناسب با آب‌وهوای منطقه است می‌تواند مثالی برای روی آوردن کشاورزان به این نوع از کشت باشد، گفت: این تغییرات صرف‌نظر از نیاز به آب پایدار نیاز به ابزار و نهاده دارد و در شرایط فعلی تقریباً هر هکتار باغ گردو حدود ۱۵ میلیون تومان برای کشاورز هزینه دارد.

مدیر جهاد کشاورزی کلات ادامه داد: به دلیل کشت سال‌های متمادی منطقه برنج بوده بافت خاک مرده است و ساختمان خاک نیز به‌هم‌ریخته و نیاز به تنفس حداقل ۲ تا ۳ سال دارد تا به حالت اولیه و مرغوب خود برگردد، پس تکلیف کشاورز برای گذراندن زندگی در این چند سال چیست؟

ایزدی بابیان اینکه ما صرفاً دستی بر گلوی مردم فشار دهیم که کشت انجام نشود ظلم بوده و ضروری است با تسهیلات کم‌بهره بلندمدت مردم را به سمت الگوی صحیح حمایت و هدایت کنیم که اگر این‌گونه شود مردم هم ترغیب خواهند شد و آینده این نوع کشت هم آینده روشنی خواهد بود.

خروج ۶ میلیون مترمکعب آب از مرزهای کلات طی سیل اخیر

فرماندار کلات با بیان اینکه چیزی حدود ۶ میلیون مترمکعب آب فقط در همین سیل اخیر کلات از کشور خارج شد که این میزان برابری می‌کند با سه برابر حجم آب سد زاوین؛ گفت: با این شرایط هیچ نگرانی برای پروتکل‌های مرزی کلات نیست و آب منطقه باید با ساخت سد یا بند خاکی در دستور کار قرار گیرد.

سید اصغر موسوی تبار ادامه داد: خیلی راحت می‌توان با گرفتن جلوی این سیلاب‌ها و همچنین مشخص بودن حوزه آبریزهای شهرستان، آب مورد نیاز را به راحتی تأمین کرد.

وی بیان کرد: در حال حاضر مدیریت آبهای زیرزمینی و آبهای حاصل از بارندگی و تغییر الگوی کشت مهمترین بحث بوده که در راس کار قرار دارد.

فرماندار کلات در رابطه با ممنوعیت کشت شالی و تغییر الگوی کشت، گفت: باید با اعتمادسازی برای مردم و ارائه روش‌ها و سبک کاشت و کشاورزی جدید نگرانی آنها را از کم شدن درآمد برطرف کنیم.

موسوی تبار بابیان اینکه با برگزاری جلسات متعدد و فرهنگ‌سازی سعی شده است کشاورز را تشویق تا برای کاشت نوع محصول در زمین از کارشناسان جهاد کشاورزی مشورت بگیرند؛ تصریح کرد: با توجه به وضعیت آب‌وهوایی و تغییرات موجود، کشاورز باید زمان کشت فعلی و همچنین میزان آبی را که دارد مدیریت کند تا نتیجه ایده‌آل را بگیرد.

برنج یکی از محصولات استراتژیک مردم در منطقه کلات به شمار می‌آید که با کاشت این محصول گذران زندگی می‌کنند اما مصوبه وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در ممنوعیت کاشت برنج جز در استان‌های شمالی کشور از یک طرف و خروج آب از مرزهای کشور از طرفی دیگر سبب شده است مردم دیگر نتوانند این محصول را بکارند و حتی برای کشت جایگزین نیز بستر مناسبی در اختیار نداشته باشند.

کشور در حال حاضر با شرایط خشکسالی و کم‌آبی روبروست، پس باید مدیران و مسؤولان مانع خروج آب از مرزهای این کشور و سرریز شدن آن در کشورهای همسایه شوند که بهترین راه برای حفظ و نگهداری این مایع حیاتی ایجاد سدهای بتونی یا بندهای خاکی است تا شاید کمکی به این معضل شود.

===================

گزارش از سید رسول عزیزی