به گزارش گروه فرهنگی قدس‌آنلاین، با اینکه سالهای زیادی از پخش مسابقه هفته گذشته همچنان وقتی صحبت از مسابقات تلویزیونی به میان می‌آید ناخودآگاه «مسابقه هفته» به ذهنمان می‌آید، برنامه‌ای که شاید نسل‌های جدیدتر چیزی از آن در خاطرشان نمانده باشد اما نسل‌های قدیمی‌تر یک هفته به انتظار پخش این برنامه بودند. «مسابقه هفته» عنوان مسابقه‌ای تلویزیونی بود که در دهه ۷۰ پنج شنبه شب‌ها از شبکه اول صدا و سیما پخش می‌شد. زنده یاد منوچهر نوذری مجری این مسابقه بود.  «مسابقه‌ هفته» با اجرای او به یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های زمان خود تبدیل شد و هشت سال این مسابقه روی آنتن بود. اتفاقی که شاید انتظار می‌رفت در دهه‌های بعد با کسب تجربه‌های بیشتر شاهد نسخه‌هایی حداقل با موفقیت این برنامه باشیم که در کمتر برنامه‌ای این اتفاق رخ داد. به همین بهانه با جبار آذین از منتقدان سینما و تلویزیون درباره شاخصه‌های تولید چنین برنامه‌هایی و عوامل موفقیتش به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

«از کی بپرسم؟» هنوز هم در اذهان مخاطبان باقی مانده است

آذین در ابتدای سخنان خود با اشاره به ویژگی‌های برنامه‌های سرگرمی در تلویزیون عنوان کرد: یکی از بخش‌های مورد توجه قشرهای مختلف بینندگان تلویزیون، برنامه‌های مسابقات، تفریح و سرگرمی در رسانه است. بدیهی است که برای این نوع برنامه‌ها باید قبل از هرچیز نوآوری و آموزش مدنظر مسئولان قرار بگیرد؛ به عبارتی دیگر برنامه‌سازانی که چنین تولیداتی را در دستور کار خود دارند باید پیش از هر چیز به جای کپی برداری از برنامه‌های داخلی و خارجی و تکرار کلیشه وار آن‌ها از خلاقیت و نوآوری در خلق آیتم‌های برنامه و رعایت جنبه‌های آموزشی آن استفاده کنند.

وی در ادامه افزود: یکی از برنامه هایی که در سالیان گذشته زنده یاد منوچهر نوذری اجرای آن را برعهده داشت «مسابقه هفته» بود که اتفاقاً جمله مشهور آن یعنی «از کی بپرسم؟» هنوز هم در اذهان مخاطبان آن زمان باقی مانده است. این برنامه در زمان تولید و پخش خود با استقبال فراوان بینندگان روبه‌رو شد و بدعت این نوع مسابقه، اجرای متنوع و شاد مرحوم نوذری، پرهیز از کلیشه و سؤال‌های غیر متعارف در این برنامه، ارتباط مناسب مجری با شرکت کنندگان و همچنین مخاطبان از عوامل اصلی توفیق اجتماعی این برنامه بود. اما به دنبال موفقیت این برنامه، تلویزیون در همین مسیر دست به تولید برنامه‌های مشابه زد و در اغلب آن‌ها آنچه که به چشم می‌خورد تکرار موفقیت‌های امتحان پس داده‌ای مانند «مسابقه هفته» بود. بدین معنا که خبری از نوآوری و خلاقیت، شیوه‌های متفاوت اجرا، تنوع در آیتم‌ها و شکل‌گیری بخش‌های جدید و حضور مجری توانایی که بتواند به درستی باعث ایجاد ارتباط سلامت با مخاطب باشد در اغلب این برنامه‌ها مشاهده نشد و راز ناموفق بودن این برنامه‌ها در همین نکاتی است که به آن اشاره کردم.

آذین تأکید کرد: به مرور و با توجه به این که متأسفانه در سال‌های اخیر و در عرصه مدیریت‌های صدا و سیما تغییرات مکرری صورت گرفته است و به دلیل دور شدن بخشی از نیروهای کاربلد و حرفه‌ای از عرصه تولیدات تلویزیونی، کسانی عهده‌دار مسئولیت‌های برنامه سازی در تلویزیون شدند که متأسفانه چندان با تخصص برنامه‌سازی آشنا و عجین نیستند و شیوه و شگرد ساخت چنین برنامه هایی را نمی‌دانند و حتی قدرت این را هم ندارند که از نیروهای حرفه‌ای در تولید این گونه آثار بهره بگیرند. این منتقد در ادامه یادآور شد: در نتیجه اوضاع به گونه‌ای شده است که امروزه با این که همچنان برنامه‌هایی با محوریت مسابقه و سرگرمی در تلویزیون تولید می‌شود اما بخش عمده آن‌ها کپی برداری از برنامه‌های ماهواره‌ای و خارجی است که به شکل سطحی و غیرمتعارف ایرانیزه شده و به مخاطب ارائه می‌شود. این برنامه‌ها شاید در کشورهای تولید کننده به دلیل نوع فرهنگ و نوع ارتباط با مخاطب و نیازهای جامعه مبدأ مناسب بوده باشد، اما آنچه که از روی آن‌ها الگوبرداری شده اغلب با سلیقه جامعه امروز ما متفاوت است و همخوانی ندارد. نباید فراموش کنیم که مخاطب ما به چیزهای متفاوت‌تری نیاز دارد، چرا که فرهنگ مردم و جامعه ما با آن‌ها متفاوت است.

مجری باید بیشترین توانایی را داشته باشد

وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: در همین ارتباط بد نیست به مسئله مهم دیگری هم اشاره کنم. به دلیل شعار مکرر صدا و سیما مبتنی بر اینکه دچار گرفتاری‌های مالی است و نمی‌تواند برنامه‌های خوب و مناسب از جمله سرگرمی تولید کند پای سرمایه‌گذارانی تحت عنوان اسپانسر را به تلویزیون باز می‌کند که آن‌ها به خاطر نقش سرمایه خود در تولیدات تلویزیونی به مرور به جایی رسیدند که در تولید مضمون، محتوا و حتی عوامل برنامه‌ها هم دخالت می‌کنند؛ نمونه‌های مشخص آن را در برنامه‌هایی همچون «دورهمی»، «خندوانه» و «برنده باش» مشاهده می‌کنیم.

آذین در ادامه عنوان کرد: در اصل دو نوع برنامه در عرصه سرگرمی و مسابقات قابل تفکیک است. برنامه‌های تخصصی و برنامه‌های عمومی. واضح است که در برنامه‌های تخصصی باید از کسانی که اهل فن هستند و در آن امور تخصص دارند بهره گرفته شود و مجری هم باید کارشناس باشد. فرض کنید قرار است یک مسابقه سینمایی تولید شود. طبیعی است که بایستی طراحان سؤال و مجریان آن از متخصصان سینما باشند و آن را بشناسند. اگر قرار است کسی برنامه سرگرم کننده و آموزنده‌ای تولید کند باید از طریق کارشناسان و کاربلدان آن حوزه طراحی و تدوین شود و مهم‌ترین نقش در این ارتباط را باید مجری داشته باشد. به عبارتی دیگر مجری باید بیشترین توانایی را در اجرا داشته باشد و همچنین بتواند ارتباط مناسبی با مخاطب برقرار کند؛ از دانش و بینش تخصصی و اجتماعی مناسب برخوردار بوده تا کلیت برنامه را به صورت جذاب اجرا کرده و در نتیجه موفق باشد.

آذین افزود: در همین زمینه هم برنامه‌های مختلفی وجود دارد که مناسب خانواده‌ها و بخشی دیگر برای نوجوانان و جوانان هستند که متأسفانه اغلب آن‌ها سؤالات سطحی به صورت درهم و بهم ریخته و کمتر جنبه آموزشی دارند و جذاب هستند و سؤالات مطرح شده هم بیش از این که بازده آموزشی داشته باشند صرفاً برای وقت گذرانی است.به قدری سؤالات پیش پا افتاده است که هرکسی متوجه می‌شود فقط برای این که مردم را به مسابقه جذب کنند طراحی شده در حالی که باید سؤالات به صورت اصولی طراحی و به آن‌ها جواب داده شود.

وی در پایان افزود: نکته آخر این که بسیاری از این مسابقاتی که برای مردم جنبه سرگرمی دارند برای مخاطبان جوایزی را در نظر می‌گیرند که متأسفانه دیده شده که هیچ گاه این جوایز به دست برندگان نرسیده است و این معضل بسیار بزرگی برای صدا و سیماست. در نهایت باید بگویم از دیدگاه من متأسفانه برنامه‌های امروز تلویزیون به دلیل کپی برداری نه اصالت فرهنگی دارند و نه ارزش‌های ما در آن‌ها مستتر شده و از همین رو برای پر کردن آنتن و سرگرم سازی کاذب مخاطب و نشان دادن بیلان کاری مسئولان است. متأسفانه ما این روزها دیگر برنامه‌های موفقی در حوزه مسابقه‌های تلویزیونی و سرگرمی مانند آنچه در دو دهه گذشته همچون «مسابقه هفته» وجود داشت، نمی‌بینیم.

انتهای پیام/