به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین، علت تاثیر بسزای حکیم عمر خیام در میراث ادبی جهان عرب احتمالاً به تسلط وی بر دو زبان عربی و فارسی باز می گردد. حکیم عمر خیام در دوره سلجوقیان زیسته و از مشهورترین علما و شعرای قرن پنجم هجری بوده است.

خیام بر زبان و ادبیات عربی به طور کامل مسلط بود و مناظره‌هایی را با علمای بزرگ ادب عربی مانند زمخشری و امام محمد غزالی داشته است. بیشتر کتاب ها و تألیفات وی به زبان عربی بوده و اشعاری نیز به این زبان سروده است.

حکیم عمر خیام نه فقط به شعر و شاعری شهره بود که بیشتر شهرت او به نظریاتش در ریاضیات، نجوم، علوم طبیعی، فلسفه و حکمت بوده است.

علمای بسیاری چه در زبان فارسی و چه در زبان عربی به آثار خیام اهتمام ورزیده‌اند که از جمله آنها در جهان عرب می‌توان به محیالدین صبری الکردی، احمد جابر، قدری حافظ طوقان، سلیمان ندوی، عباس العقاد و... اشاره کرد.

در مورد افکار فلسفی وی نیز دانشمندان و صاحب نظران بسیاری اظهار نظر کرده‌اند که در این بین برخی افکار او را انکار کرده و برخی از مؤیدان افکار فلسفی ایشان هستند. عباس محمود عقاد از مشهورترین ناقدان ادبیات عربی درباره خیام می‌گوید: به خدا در مورد تو ستم کرده‌اند که تورا به تصوف و تناسخ ارواح متهم کرده‌اند. احمد صافی النجفی ادیب مشهور عراقی نیز درباره سوء برداشت از افکار خیام می‌گوید: هنگامی که دیدم خوانندگان از افکار و اندیشه های خیام برداشت اشتباه و غلط دارند، از چاپ مجدد رباعیات وی جلوگیری کردم.

تأثیر خیام بر ادبیات معاصر عرب

در دوره معاصر نیز عرب ها به خیام و رباعیات او اهتمام بسیاری ورزیده اند و می توان گفت بیشتر از هر شاعر و یا ادیب دیگری به او پرداخته اند. طه حسین ادیب مشهور مصر می گوید: اطلاع ما از ادبیات ایران بسیار محدود بود اما هنگامی که با خیام از طریق ترجمه آشنا شدیم، ما را از شناخت کل ادبیات ایران بی نیاز کرد.

معاصرین عرب از سه طریق به خیام و اثار او اهتمام ورزیده اند: 1. ترجمه رباعیات و اشعار عربی او؛ به گونه‌ای که بیش از ده ها مورد ترجمه به صورت نظم، نثر و زبان های محلی از آثار خیام در زبان عربی شناخته شده است. ودیع البستانی لبنانی، اولین نفری است که رباعیات خیام را از ترجمه انگلیسی به عربی برگدانده است.

 2. تألیف کتاب در مورد او؛ به گونه‌ای که کتاب‌های متعدد، پژوهش‌های مختلف و ده‌ها مقاله در مورد شخصیت خیام و آثار او در زبان عربی به رشته تحریر درآمده است که البته در برخی موارد آن برداشت‌های اشتباه از افکار وی فراوان وجود دارد.

 3. تأثیر پذیری و تأثیرگذاری: این موضوع که در باب ادبیات تطبیقی قابل بحث است، براساس پژوهش‌های مختلفی که صورت گرفته است، برخی از پژوهشگران معتقدند که حیکم عمر خیام از ابو العلاءمعری تأثیر پذیرفته است؛ به گونه ای که "عباس محمود عقاد" ناقد مشهور عرب چندین مقاله در ارتباط با تأثیرپذیری خیام از معری نوشته و پس از او فؤاد البستانی، احمد حامد صراف، عبدالقادر محمود و... به مقایسه افکار این دو ادیب و تأثیر پذیری خیام پرداخته اند. برخی دیگر از پژوهشگران نیز معتقدند که خیام از آرای ابونواس، ابوالعتاهیه و ابن رومی تأثیر پذیرفته است.

اما در ارتباط با تأثیر خیام بر ادبیات و شعر عربی باید گفت که ادبا و شعرای معاصر عرب بسیار از افکار او تأثیر پذیرفته و تالیفات متعددی را همانطور که ذکر شد، در مورد او نگاشته‌اند. از جمله مشهورترین شعرا و ادبایی که از افکار خیام متأثر ند می‌توان به ایلیا ابوماضی، مصطفی وهبی، عباس عقاد، عبدالرحمن شکری، ابراهیم المازنی و عبدالوهاب البیاتی در دیوانش به نام «لا یأتی و لا یآتی و الموت فی الحیاة» اشاره کرد.

انتهای پیام/