مریم احمدی شیروان/

تا مرگ به سراغ ما نیامده فرصت بازگشت، اصلاح و خودسازی داریم؛ هر چند فرصت توبه همیشه هست اما متأسفانه به آن بی‌توجه هستیم. به لطف خدا، در میان ماه‌های سال فرصت‌های زیبایی قرار داده شده تا بیشتر از پیش توجه ما را به خود جلب کند؛ یکی از آن اوقات، ماه مبارک رمضان است. شب‌ها و روزهایی که همه منتظر هستند آن‌ لحظات نورانی بخشایش الهی را دریابند. در گفت‌وگویی مفصل با آیت‌الله سیداحمد حسینی خراسانی، نماینده مردم خراسان رضوی در مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، از سرّ تأکید بر توبه و استغفار بخصوص در این شب‌ها و روزهای مبارک شنیدیم که آنچه در ادامه می‌خوانید بخشی است از سخنان ایشان.

توبه، بازگشت بنده به سوی خدا

آیت‌الله سیداحمد حسینی خراسانی با اشاره به صفات غفار و تواب پروردگار می‌گوید: از صفات پروردگار که در قرآن کریم خداوند مکرر به آن وصف و ستایش شده است، غفاریت و تواب بودن است؛ به طوری که خداوند متعال در بیانی رسمی به پیامبر اسلام(ص) فرمان می‌دهد «نَبِّئْ عِبادِی أَنِّی أَنَا اَلْغَفُورُ اَلرَّحِیمُ»؛ یعنی بندگانم را آگاه کن که من بخشنده مهربانم. در مواردی هم به «غَافِرِ الذَّنبِ وَقَابِلِ التَّوْبِ» بودن خداوند اشاره شده است. مغفرت یا غفران در گویش‌های رایج فارسی به آمرزش تعبیر می‌شود. خداوند غفار است یعنی او آمرزنده است. این صفت با بخشندگی تفاوت دارد و نوعی پرده‌داری و رازداری در او نهفته است؛ یعنی فرد بزرگی با اطلاع از خطاها و لغزش‌ها؛ نافرمانی‌ها و ناهنجاری‌هایی را نادیده گرفته و مورد بخشش قرار می‌دهد.

او اضافه می‌کند: توبه به معنای بازگشت است؛ یعنی لطف، رحمت و بخشش خداوند کریم به بندگانی که در اثر خطا اصلاً شایستگی نداشتند برمی‌گردد. به بیانی دیگر توبه بازگشت بنده از گذشته انحرافی‌اش به سوی خداست. در مضامین دعاها و آموزه‌های دینی هم به طور مکرر این دو درخواست بنده از خدا در کنار هم قرار گرفته‌اند. از تربیتی‌ترین این ذکرها «استغفرالله ربی و اتوب الیه» است؛ یعنی از خداوند طلب مغفرت و آمرزش می‌کنیم و به سوی او با دنیایی از ندامت و شرمندگی بابت رفتارهای ناپسند گذشته برمی‌گردیم.

رمضان جلوه‌گاه مغفرت خداست

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه توضیح می‌دهد: در زمان‌ها، مکان‌ها، شرایط و حالات مختلف سفارش به استغفار و توبه شده است؛ به عبارتی بندگان خدا در آن اوقات از خداوند طلب مغفرت کرده و به سوی او برمی‌گردند. یکی از نورانی‌ترین و مناسب‌ترین زمان‌ها و ملکوتی‌ترین حالت‌ها و شرایط برای استغفار و توبه که می‌توانیم به آن جلوه‌گاه مغفرت خداوند بگوییم، ایام ماه مبارک رمضان است. شب‌ها، سحرها، در حال روزه‌داری یا در حال آماده شدن برای روزه‌ همه از اوقاتی است که استغفار در آن ارزش بالایی دارد؛ به حدی که رسول خدا(ص) یکی از اوصاف این ماه را مغفرت بیان می‌کند.

او یادآور می‌شود: رمضان، ماه توبه و بازگشت از گناهان است. این ماه در نظام آفرینش تعبیه و طراحی شده تا مغفرت، لطف و رحمت خدا فراگیر شود و بندگان هم دعوت شده‌اند تا از این ظرفیت استفاده کنند. از آغاز تا پایان این ماه، شب‌ها و روزهایش، تمام ثانیه‌ها و ساعت‌هایش بخصوص لحظات نورانی سحرگاهانش، شب‌ها و روزهای جمعه‌اش، شب‌ها و روزهای قدرش همگی در حقیقت تجلی‌گاه مغفرت پروردگار است. در احادیث و روایات برای این اوقات فضائل بسیاری نقل شده است. به طور نمونه آمده است در زمان افطار که از لحظات بسیار معنوی در ایام رمضان است، خداوند هزار هزار نفر یعنی یک میلیون نفر را در هر روز از ماه رمضان از آتش جهنم نجات می‌دهد، توبه می‌پذیرد و مورد مغفرت قرار می‌دهد. از رسول خدا(ص) نیز روایت شده است که شب و روز جمعه که 24 ساعت است حق تعالی در هر ساعت آن 600 هزار نفر را از دوزخ آزاد می‌کند. علاوه بر آن پیامبر(ص) در خصوص فضیلت عید سعید فطر می‌فرمایند: «چون شب عید فطر فرا رسد، خداوند پاداش عمل‌کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد و به اندازه تمام بندگانی که در این ماه مورد مغفرت قرار داده، گنهکاران را عفو می‌کند».

فردی که در ماه رمضان آمرزیده نشود، شقی است

آیت‌الله حسینی خراسانی اضافه می‌کند: باید در این ایام مبارک از خداوند بخواهیم کمک کند، توفیق درکش را پیدا کنیم. در این ماه، شب‌ها و روزهای قدر، بهت‌انگیز و حیرت‌آور است و نشان‌دهنده یکی از پرشکوه‌ترین صحنه‌های لطف، مغفرت و کرم پروردگار در حق بندگان است. به نص قرآن کریم و طبق آنچه در سوره قدر بیان شده، بهترین شب سال، شب قدر است که خداوند در قرآن کریم آن را شبی پربرکت دانسته و ارزش آن را برتر از هزار ماه بیان کرده است.

وی می‌گوید: مرحوم محدث قمی در مفاتیح‌الجنان نقل کرده است که بهتر است این دعا هر شب ماه مبارک خوانده شود: «أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ وَ لَکَ قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ»؛ یعنی خدایا پناه می‏آورم به عظمت ذات کریمت از اینکه ماه رمضان‏ از من سپری شود یا سپیده این شب طلوع کند و از سوی من نزد تو گناهی یا نتیجه کاری مانده باشد که مرا بر آن عذاب نمایی. روایتی نیز از پیامبر(ص) داریم که می‌گوید: «لشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ»؛ یعنی شقی و بدبخت، آن کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا بی‌بهره شود.

خداوند غفار و توبه‌پذیر است

عضو مجلس خبرگان رهبری در پایان تصریح می‌کند: خداوند غفار و توبه‌پذیر است و هیچ بنده‌ای نباید از رحمت او ناامید باشد. با این سفره گسترده به پهنای هستی و آفرینش، اگر کسی استغفار و توبه نکرد و به سوی خدا بازنگشت، شقی و بدبخت است. باید خدا را به خاطر توانستن و توانایی انجام استغفار و توبه شکر کنیم؛ پیوسته ذکر استغفار را بر زبان داشته باشیم و در سایه این استغفار، برای بندگان خدا، برادران و خواهران، فامیل و بستگان، تمام مسلمانان جهان دعا کرده و فرج آقا امام زمان(عج) را بخواهیم. برای رفع مشکلات مردم، رفع تنگناهایی که توسط دشمنان خواسته و ناخواسته در کشور به وجود آمده مانند مشکلات معیشتی، فرهنگی، اخلاقی، مدیریتی و... دعا کنیم تا خداوند ما را مشمول فضل و کرم قرار دهد.