مریم احمدی شیروان/

عشق و دلبستگی به میهن و مردم و آماده بودن برای انجام هرگونه فداکاری و پاسداری از استقلال سیاسی، اقتصادی و دفاع از هویت قوی و فرهنگی، وطن‌دوستی معنا شده است. امری پسندیده که بین تمام انسان‌ها و ادیان، به‌خصوص دین اسلام از احترام و قداست ویژه‌ای برخوردار بوده و بارها و بارها در آموزه‌های دینی ما مسلمانان به انجام آن سفارش و تأکید شده است.

دانشمندان و مفسران اسلامی در شرعی بودن حب وطن تردیدی نکرده و با بسیاری از آیات و روایات آن را اثبات کرده‌اند. به طور نمونه در حدیثی از امام علی(ع) داریم: «مِنْ کَرَمِ الْمَرْءِ بُکائُهُ عَلی ما مَضی مِنْ زَمانِه وَ حَنینِهُ اِلی اَوطانِه» یعنی از نشانه‌های ارزش و شخصیت انسان آن است که نسبت به عمر از دست رفته اشک بریزد و نسبت به وطنش علاقه‌مند باشد. حدیث معروف «حُبُّ الْوَطَنِ مِنَ الاْیمانِ» به معنای اینکه علاقه به وطن، از نشانه‌های ایمان است نیز در منابع مختلفی نقل شده است.

امروز و به بهانه آغاز هفته دفاع مقدس به یافتن نظر اسلام درباره دفاع از وطن پرداختیم. سؤال اینجاست که اسلام درباره وطن چه نظری دارد و آیا دفاع و حفاظت از آن را تأیید می‌کند؟

در سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) تکریم وطن دیده می‌شود

مصطفی عباسی مقدم، مشاور پژوهش معاونت قرآنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد اهمیت و ارزش وطن می‌گوید: همه یا بیشتر انسان‌ها نوعی دلبستگی و شیفتگی به وطن و میهن خویش دارند، اما میزان دلدادگی و سرسپردگی، گاه به حدی است که مال و جان به پای آن فدا می‌شود و گاهی در حد شعار و اظهار همدردی و نشان دادن علاقه است.

او یادآور می‌شود: قرآن به طور منطقی و فطری، وطن را مورد توجه قرار داده و بی‌اعتنا از آن نگذشته است. به مکه سوگند یاد می‌کند و به عنوان وطنی محترم و قابل اعتنا و قابل سوگند خوردن ذکر می‌کند: «لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ وَأَنْتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ» به این سرزمین تو که مکه است سوگند. ریشه این توجه به وطن در قرآن از آنجا ناشی می‌شود که اسلام عنایتی توأمان و دوجانبه به دنیا و آخرت و ماده و معنا دارد و هرگز نگاهی یکسویه و تک‌بعدی به دنیا و آخرت انسان نداشته است. وطن و سرزمین یکی از ارکان دینداری انسان مؤمن است و شرایط زمانی و مکانی که ایمان و اخلاق و تعالی همه جانبه فرد را موجب شده، ارزش تکریم و تحسین و بزرگداشت دارد و از این رو در سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) تکریم وطن در بیان و عمل دیده می‌شود.

این استاد دانشگاه کاشان به آثار حب‌الوطن نیز اشاره کرده و بیان می‌کند: دوست داشتن وطن آثار و برکات زیادی مانند تقویت همبستگی ملی، اعتماد به نفس ملی و در نتیجه اقتدار و حاکمیت ملی کشور دارد. علاوه بر آن سبب عمران و آبادی سرزمین‌ها و بلاد می‌شود. شاهد آن روایتی است از امام علی(ع) که فرمود: «عمرت البلدان یجب الاوطان» یعنی چه بسا سرزمین‌ها که در سایه حب وطن آباد شده‌اند.

دفاع از وطن، حفاظت از اسلام است

دفاع همه‌جانبه از ارزش‌ها و باورها و نیز از خاک و سرمایه‌های یک ملت و وطن از دیگر آثار و برکات دوست داشتن و دفاع از وطن است و به آن سفارش بسیار شده است. حتی در وصیت‌نامه شهیدان دفاع مقدس هم دستور عمل به آن را مشاهده می‌کنیم. به طور نمونه شهید 19 ساله ایلامی، کرمعلی کولیوند در وصیت‌نامه کوتاه خود آورده است: از عزت و شرافت ملت ایران و خاک میهنمان با تمام وجود دفاع کنید.

دکتر اصغر منتظرالقائم، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و استاد دانشگاه قرآن و عترت در این خصوص و در بیان نظر اسلام درباره وطن به خبرنگار ما می‌گوید: حفظ جان و ناموس مردم و وظیفه ایجاد اتحاد و نظام مسلمین بر عهده امام الهی است. امام رضا(ع) در حدیث معروف امامت خود می‌فرماید: إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِی، یعنی امامت اساس و پایه اسلام بلندمرتبه است. به بیانی دیگر اسلام حافظ نظام مسلمین و امنیت مسلمانان است. به همین دلیل اگر دشمنی قصد تعرض داشته باشد، وظیفه همه مسلمانان است که از سرزمین خود دفاع کنند و این هدفی بود که ملت ایران در دفاع مقدس پیش روی خود داشتند.

او اضافه می‌کند: طبق آنچه در آیه 246 سوره بقره آمده است، جهاد برای حفظ سرزمین اسلامی و دفاع از وطن، جهاد در راه خداست. «چگونه در راه خدا جهاد و پیکار نکنیم در حالی که از خانه و فرزندانمان اخراج و رانده شده‌ایم». مردم ایران در دوران دفاع مقدس در مقابل شیطان بزرگی که هدف تصرف ایران و از بین بردن نظام مسلمین را داشت، ایستادند و با دفاع همه‌جانبه از وطن، دشمن را شکست دادند. آن‌ها با از جان گذشتگی در راه دین خدا و به نام اسلام، از انقلاب و مرزهای کشور حفاظت کردند. آن‌ها از کیان اسلام دفاع کردند، کیانی که همان کیان انقلاب و دین ما بود.

دفاع از وطن عین دفاع از آرمان‌های ایمانی است

دفاع جانانه از وطن که در نهایت حدود 200 هزار شهید، 700هزار جانباز و ۴0 هزار آزاده را با خود به همراه داشت حکایت از عمق ارادت مردم به ذره ذره خاک ایران دارد. البته هر چند هستند افرادی که به بهانه‌هایی مختلف در پی تفرقه افکندن بین نژادها و اقوام مختلف کشورمان هستند و هر بار با روشی جدیدتر و متفاوت‌تر از پیش نظرات خود را اظهار می‌کنند. شاید هشتگ #حب الایران یجمعنا، یعنی عشق ایران ما را جمع می‌کند که به صورت تلویحی اشاره به شعار اربعین یعنی حب الحسین یجمعنا، عشق حسین(ع) ما را جمع می‌کند، یکی از این نمونه‌ها باشد.

این اظهار نظرها در حالی است که ما مسلمان هستیم و در آموزه‌های دینی خود داریم، حب الوطن من الایمان. دفاع از وطن ایرانی ما عین دفاع از آرمان‌های ایمانی ماست و این موارد هیچ منافاتی با یکدیگر ندارند. گاهی حضور در جشن پیروزی انقلاب اسلامی و ایام دهه فجر و گاهی اعتراض به عربی نامیدن خلیج همیشه فارس عاملی می‌شود برای وحدت جامعه اسلامی و دینی تمام مردم کشورمان. به گواه تاریخ، تمام اقشار مردم در موقعیت‌های مختلف پای کار آمده و علیه دشمنان متحد می‌شوند، همان‌طور که در اجتماعاتی مانند اربعین و عزاداری برای سالار شهیدان شرکت کرده و آن‌ را تبدیل به عامل تحکیم وحدت و محبت بین نه تنها ایرانیان که جهان اسلام کرده‌اند.