مریم احمدی شیروان/
بدون شک زندگی انسان متأثر از تعلیم و تربیت دینی است و این تعلیم و تربیت دینی، نگرش‌ها، علایق و عادات او را متحول کرده و سبب سازندگی شخصیت می‌شود. به همین منظور از پایین‌ترین سطح ورود به مدرسه یعنی از دوران ابتدایی، آموزش قرآن در مدارس ابتدایی شروع می‌شود. درسی که چند ساعتی از برنامه درسی دانش‌آموزان را در هفته به خود اختصاص می‌دهد اما به باور افراد و گواه آنچه در جامعه دیده می‌شود، وضعیت آموزش قرآن مطلوب نیست.
دکتر رضا نباتی، کارشناس برنامه درسی قرآن دفتر تألیف کتب درسی و از مؤلفان کتاب‌های درسی قرآن وزارت آموزش و پرورش در خصوص عدم موفقیت در تدریس این درس توضیحاتی دارد که در زیر می‌خوانید:
مهم‌ترین مشکل آموزش قرآن مدارس در شیوه اجراست
دکتر رضا نباتی در ابتدا و بیان اینکه برای ارزیابی وضعیت یادگیری قرآن باید نگاهی به وضعیت کل دروس و سیستم آموزشی داشته باشیم، می‌گوید: موفقیت یا عدم موفقیت در یک درس تا حدود زیادی تابع سیستم آموزشی به‌علاوه وضعیت سایر دروس است. یقیناً افت تحصیلی کلی نظام تعلیم و تربیت بر آموزش قرآن نیز اثرگذار خواهد بود. دیگر اینکه کتاب درسی بخش بسیار جزئی از یک سیستم آموزشی است. اینکه ضعف یادگیری قرآن در مدارس را به دلیل ضعف کتاب‌های درسی بدانیم، قطعاً یک برداشت غلط و نیز بی‌توجهی به وضعیت یا مغالطه و سرپوش گذاشتن بر تخلفات و اشتباهات از سوی عده‌ای است. ضمن اینکه اثبات چنین ادعایی نیاز به پژوهش‌های علمی معتبر دارد.
او اضافه می‌کند: کتاب‌های درسی در صورت تغییر و در بهترین شرایط هم، تنها بین۴۰ تا ۵۰ درصد با کتاب‌های کنونی تفاوت خواهند داشت. زیرا بر اساس اسناد تحولی و راهنمای درسی مصوب، در آن کتاب‌ها هم قواعد، پیام قرآنی، سوره‌ها و... تفاوت چندانی با وضعیت فعلی نخواهد داشت. از همه مهم‌تر شیوه اجراست. وقتی معلمی آموزش کافی ندیده، حرفه‌ای نشده و روی آن سرمایه‌گذاری نشده است و از همه مهم‌تر معلمی که دغدغه معیشت دارد، نمی‌تواند در حوزه تربیت و آموزش اثربخش باشد.
۳۷۰ هزار آموزگار دوره ابتدایی آموزشی ندیده‌اند
کارشناس برنامه درسی قرآن دفتر تألیف کتب درسی ادامه می‌دهد: حدود ۸۰ هزار آموزگاری که در هر پایه تحصیلی در مدارس کشور به تدریس مشغول هستند، از امکانات اولیه تدریس محروم هستند. به‌علاوه سایر عوامل مؤثر در برنامه درسی و آموزشی قرآن نیز مورد غفلت قرار گرفته‌اند. مانند اینکه مدیر مدرسه که مسئولیت نظارت و پشتیبانی از برنامه درسی قرآن را بر عهده دارد، توجیه نشده و خانواده‌ها هم تکلیف خود را با برنامه درسی فرزندانشان نمی‌دانند.
دکتر نباتی با ذکر مشکلاتی درباره تعلیم قرآن در مدارس یادآور می‌شود: سال‌های زیادی است که برای ۳۷۰ هزار آموزگاری که در دوره ابتدایی سه زنگ در هفته تدریس قرآن دارند، آموزشی برگزار نشده است. یعنی بیش از۹۰ جلسه در سال برای هر دانش‌آموز بدون امکانات اولیه از قبیل لوحه آموزشی، لوحه روخوانی (نگاره‌های خواندن)، کتاب راهنمای تدریس و... برگزار شده است. دیگر اینکه از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی صدها میلیارد تومان اعتبار برای آموزش عمومی قرآن تخصیص می‌یابد، ولی حتی یک ریال آن هم در جهت ارتقای توانایی معلمان و تجهیز مدارس به امکانات اولیه هزینه نمی‌شود.
مؤلف کتب درسی قرآن وزارت آموزش و پرورش بیان می‌کند: حوزه ستادی وزارت آموزش و پرورش مأموریت ذاتی خود را فراموش کرده است. به جای آموزش عمومی قرآن به همه دانش‌آموزان از طریق نخبه‌گزینی و با تبلیغ و هیاهو به دنبال مشروعیت اقدامات انجام شده است. قرار بود مرکز توسعه آموزش عمومی قرآن تشکیل شود، اما فقط اعتبارات آن برای اهداف خاص مصادره شد. از این رو تأسیس شورای توسعه آموزش عمومی قرآن کشور، جز ضررهای جبران‌ناپذیر به آموزش قرآن ثمره‌ای برای وزارت آموزش و پرورش نداشته است.
مصادره ساعات درسی قرآن در ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه بود
او تأکید می‌کند: یادمان نرود که بیش از۹۰ درصد از دانش‌آموزان کشور در طول عمر خود فقط در مدرسه فرصت یادگیری قرآن را پیدا می‌کنند. به همین دلیل این فرصت طلایی و بی‌بدیل را به بحران ملی تبدیل نکنیم. وقتی به نام سند تحول بنیادین، تنها حوزه یادگیری قرآن کریم منحل می‌شود؛ آینده اجرای اسناد تحولی در هاله‌ای از ابهام و شک فرو می‌رود. اتفاقات ناگواری که در سال گذشته و امسال مانند مصادره ساعات درسی قرآن به نفع فعالیت‌های فوق برنامه و غیرمصوب و غیرقانونی رخ داده در۴۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
دکتر نباتی به ایرادات طرح اجباری حفظ قرآنی نیز اشاره کرده و می‌گوید: این طرح نه مصوبه دارد و نه مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته، ۱۰۰ درصد مدارس درگیر می‌شوند. اما ادعا می‌شود هدف ۱۰ درصد از دانش‌آموزان است و نیز برای چنین طرحی، ساعات رسمی هفتگی که برای آن کتاب درسی و بسته یادگیری تولید شده، مصادره می‌شود. علاوه بر آن معلمانی که خودشان حافظ قرآن نیستند باید حافظ قرآن تربیت کنند. مراجع ذی‌صلاح مانند سازمان بازرسی کل کشور، شورای عالی آموزش و پرورش، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور کاملاً در جریان تخلفات هستند، اما سکوت را بر جلوگیری از هرج ومرج ترجیح می‌دهند.
قرآن در آموزش و پرورش مهجور است
این کارشناس آموزش به سخن رهبری در اردیبهشت ۱۳۸۵ که فرمودند: «قرآن حقیقتاً در آموزش و پرورش مهجور است. انتظار این بود کار کارستانی بشود» اشاره کرده و عنوان می‌کند: برای بسیاری مهم نیست که ۱۰ سال دیگر چه رخ خواهد داد. همان طور که سخن رهبری فراموش شد و نیز با اجباری کردن طرح ملی حفظ جزء۳۰، سند سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری به کلی به فراموشی سپرده شد.
او توضیح می‌دهد: دانش‌آموزان در ۶ سال اول دوره ابتدایی مباحث دانشی و روشی و تربیتی مانند حجاب، قرآن و نماز را به خوبی فرا می‌گیرند. این موفقیت مرهون سیاست و قانون تک معلمی است. اما متأسفانه در ۶ سال دوم و دوره دبیرستان به دلیل تعدد دروس و حجم زیاد کتاب‌ها، تخصصی شدن موضوعات درسی و ازهمه مهم‌تر فشار کنکور از سوی مدرسه، خانواده و جامعه، از حیث تربیتی به شدت آسیب می‌بیند. در ۶ سال دوم، نتیجه تلاش ۶ ساله اول، به تدریج از دست می‌رود. حالا چند سالی است که در کلاس‌های پنجم و ششم شاهد استفاده از چند معلمی هستیم. البته در این طرح به علت تخصصی شدن دروس، کار معلم مانند دبیر، راحت‌تر می‌شود. به همین دلیل آموزگاران از آن استقبال می‌کنند. اما در حوزه تربیت دینی و اسلامی، این نوع از آموزش، ترویج فرهنگ سکولاریسم است. متأسفانه به جای آنکه در دوره متوسطه اصلاحی صورت پذیرد؛ این شیوه در دوره ابتدایی هم ساری و جاری شده است. این یک خطای راهبردی است.
باید آموزش‌های عمومی قرآن از آموزش‌های تخصصی جدا شود
دکتر نباتی برای رفع مشکل پیشنهادهایی نیز دارد. او می‌گوید: برای تحقق تربیت دینی در دانش‌آموزان باید به سمت تربیت معلمان حرفه‌ای برویم. معلم حرفه‌ای معلمی است که سایر معلمان از انجام کار او عاجز هستند. اما تدریس قرآن به هر معلمی که ساعت خالی داشته باشد داده می‌شود. تقلیل ساعت کاری یکی از آسیب‌های جدی دوره ابتدایی است. در حالی‌که در سال‌های اخیر خیلی از معلم‌ها در شرف بازنشستگی هستند، ساعت درسی قرآن معمولاً برخلاف قانون مصوبه۶۷۷ و۸۳۱ شورای عالی آموزش و پرورش به معلمان غیرمرتبط سپرده می‌شود و نظارت مستمری هم وجود ندارد.
نظر شما