سید احمد موسوی/

 لندن، پایتخت انگلیس روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری برابر با  ۳ و ۴ دسامبر ۲۰۱۹، در حالی میزبان اجلاس ناتو است که شواهد نشان دهنده بحران سیاسی عمیق در تاریخ این اتحاد ۷۰ ساله است. یک نشست کوتاه، عدم صدور بیانیه مشترک، تنش بین اعضای پیشرو نظامی، بازار داغ اتهام زنی، مسائل مرتبط با تأمین مالی و بودجه‌ای ناتو، میزان مسئولیت پذیری، وجود اختلافات اساسی در رابطه با بحران سوریه و بسیاری از موضوعات دیگر، عوامل اصلی تعمق بحران سیاسی و شکاف در ناتو هستند.

به گزارش گاردین، اعضای ناتو برای بزرگداشت هفتادمین سالگرد تشکیل ناتو، به جای یک نشست رسمی فقط یک «جلسه رهبران» برگزار می‌کنند که یک مراسم تشریفاتی و کوتاه خواهد بود.

سالگردی بدون بیانیه مشترک

بر اساس برنامه اعلام شده، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا که برپایه اعلام رسانه‌های انگلیسی شامگاه دوشنبه وارد لندن شده بود به همراه همتایانش دیروز با ملکه الیزابت دوم دیدار کرد و تنها دیدار کاری سران ناتو محدود به جلسه چهارساعته امروز خواهد شد. مهم‌تر از همه، آن‌ها قرار نیست طبق روال اجلاس‌های رسمی قبلی بیانیه مشترک صادر کنند؛ در واقع آن‌ها پیشتر  توافق کرده اند که مجبور نباشند روی چیزی به توافق برسند.

درواقع سران ناتو در اجلاس دو روزه لندن باید با یکی از مهلک‌ترین مخالفانشان رودررو شوند؛ خودشان.

در حالی که هزاران سرباز آماده به خدمت در امتداد جبهه شرقی اروپا برای جلوگیری از روسیه – که خود دلیل اصلی ایجاد این اتحاد فراآتلانتیکی در سال ۱۹۴۹ بوده است – مستقر شده‌اند و یا به اصطلاح در حال کمک به حفظ صلح در مناطقی همچون افغانستان و کوزوو هستند، رهبران کشورهایی که بزرگ‌ترین ارتش‌های ناتو را تشکیل می‌دهند، به شکل بی‌سابقه‌ای همدیگر را مورد انتقاد قرار می‌دهند.

ترامپ در ماه‌های اخیر با اعلام از سرگیری مذاکرات صلح با طالبان خبر از نزدیک بودن صلح در افغانستان و کاهش نیروهای نظامی آمریکا در این کشور داد. در عین حال طالبان قدرت خود را باردیگر بازیافته و در حالی مردم و صلح در افغانستان را تهدید می‌کند که دیگر متحدان آمریکا در ناتو در نحوه رویارویی با قدرت گیری مجدد طالبان سردرگم هستند.

اما تصمیمات خودمحورانه ترامپ محدود به افغانستان نماند و ماه گذشته، در اوج ناآرامی‌ها در سوریه تعدادی از نیروهای نظامی خود را از منطقه بیرون کشید و به این ترتیب چراغ سبزی به ترکیه برای آغاز حملات به شمال سوریه نشان داد؛ چراغ سبزی که نگرانی شرکای اروپایی آمریکا در ناتو را - که از سال ۲۰۱۵ تاکنون با پیامدهای سیاسی ناشی از ورود ده ها هزار آواره سوریه از طریق ترکیه دست به گریبان هستند - به دنبال داشت.

مرگ مغزی ناتو

در ادامه اما مواضع امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در رابطه با شکایت از خلأ رهبری ایالات متحده  در ناتو و احساس فرصت از سوی فرانسه برای پر کردن این خلأ و تقویت اعتبار امنیتی اروپا و چگونگی بهبود روابط با روسیه، که تحت عنوان «مرگ مغزی ناتو» مطرح شد و واکنش‌ دیگر اعضا از جمله صدر اعظم آلمان و رئیس جمهور ترکیه به این سخنان عمق این شکاف را بیش از پیش نمایان ساخت.

به نوشته پولیتیکو، ۷۰ سال پس از تأسیس سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، این اتحاد که تاکنون با تغییرات جدی در عرصه سیاست جهانی و روابط بین الملل روبه‌رو شده، امروز با چالش‌های جدیدی، از جمله تهدیدها به سرعت در حال متحول شدن هستند و همچنین با کاهش آستانه تحمل برخی اعضای آن مواجه است.

در واقع این اختلافات با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، بیش از گذشته خود را نمایان کرد؛ او با سخنان کنایه آمیزش بارها و بارها ماهیت این اتحاد را زیر پا گذاشت. ترامپ حتی پیش از انتخاب شدن به ریاست جمهوری آمریکا در اظهارنظری سودمندی ناتو را زیر سؤال برد و آن را «منسوخ» خواند.

چهار ماه پس از تصدی مقام ریاست جمهوری، او به منظور حضور در نخستین نشست خود در ناتو به بروکسل سفر کرد و عملکرد تکان دهنده او در این اجلاس، با اتهام زنی به سایر متحدان در رابطه با عدم تأمین هزینه کافی برای امور دفاعی  با خودداری وی از تأیید ماده پنجم پیمان –در رابطه با حضور همه اعضا در دفاع از متحدی که مورد حمله قرار گرفته است- همراه شد.

به گزارش گاردین، سال گذشته نیز در دومین اجلاس ناتو، او نه تنها دیر به محل رسید، بلکه با لغو و عدم شرکت در برخی جلسات، تهدید کرد در صورت عدم تلاش برای افزایش هزینه های دفاعی، اتحاد را ترک خواهد کرد.

با اینکه «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو در سخنرانی هفته گذشته خبر از تأمین بودجه نظامی ناتو از سوی همه اعضا داد، اما تأمین بودجه و عدم پشتیبانی مالی ایالات متحده از ناتو تنها مشکل این اتحاد متزلزل نیست.

بر اساس گفته توماس والاسک، عضو ارشد اندیشکده کارنگی اروپا، مشکل فقط به معنای نداشتن بمب، گلوله، موشک، هواپیما در مقابل دشمن نیست. ، اتحاد به این معناست که وقتی می‌گوییم متحدیم یعنی اگر اتفاق بدی بیفتد، تمام ۲۹ عضو آماده پاسخگویی باشند.

ناتو درحالی هفتادمین اجلاسش را جشن می‌گیرد که در صورت زنده ماندن از حملات دوستانه، باید بر آینده و موضوعاتی مانند مذاکرات جدید برای خلع سلاح، نقش اتحاد در فضا و سیاست آن در قبال چین متمرکز شود.  

امروز دست و پازدن‌های ناتو برای بقا با منزوی ترشدن آمریکا و عدم توانایی آن در شکل دهی به رویدادهای جهانی همراه شده است؛ در واقع بزرگ‌ترین خطری که امروز بقای ناتو را تهدید می‌کند، دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده است.