قدس آنلاین؛ موضوع نگرش ترکیه به لیبی و تلاش برای استفاده از طرفیت‌های لیبی در مدیریت معادلات پیچیده دریای مدیترانه٬ از مهم‌ترین اهداف جدید سیاست خارجی ترکیه است که البته واکنش‌های منفی فراوانی هم به دنبال آورده و مشخص نیست در صورتی که تحولات سیاسی و نظامی بر روی ارض واقع در لیبی در مسیر دلخواه ترکیه پیش نرود٬ تیم اردوغان تا چه اندازه به اهداف خود دست پیدا خواهد کرد.
ریسک در سیاست خارجی
اردوغان در دو سال اخیر نشان داده که در تصمیمات و اقدامات خود در حوزه سیاست خارجی٬ به واکنش‌های منطقه‌ای و جهانی اعتنا نمی‌کند و با وجود برخی مخاطرات٬ در میادین مختلف قدم می‌گذارد.
نمونه بارز آن٬ دست زدن به اقدام مداخله‌گرانه موسوم به عملیات چشمه صلح در شرق فرات و شمال سوریه بود که با وجود مخالفت‌های آمریکا٬ اروپا و حتی شرکای آستانه٬ اردوغان در این مسیر قدم نهاد و همه را در برابر عمل انجام شده قرار داد.
اگر چه اقدام اردوغان در حمله به شمال سوریه رضایت خاطر محافظه‌کاران و ملی گرایان ترک را به دنبال داشت، اما تحلیل‌گران ترکیه بر این باورند که ریسک پیامدهای آن در نظر گرفته نشده بود و بخش مهمی از اقدامات جدید آمریکا علیه ترکیه از جمله به رسمیت شناختن کشتار و نسل‌کشی ارامنه و همچنین بیرون گذاشتن ترکیه از پروژه تولید اف ۳۵ از مهم‌ترین تبعات حمله به شرق فرات است.
اصلی‌ترین توجیه اردوغان
رجب طیب اردوغان و تیم سیاسی امنیتی او در توجیه اقدامات برون‌مرزی خود همواره بر دو موضوع تاکید می‌کنند:
۱.بها دادن به استقلال عمل دولت ترکیه در حوزه‌هایی همچون دیپلماسی٬ مبادلات بازرگانی٬ موضع‌گیری‌های مختلف و مبارزه با ترور.
۲.حفظ منافع ترکیه در مناطق مختلف.
با آن که این دو بند٬ همواره توسط اردوغان٬ مسئولین نهاد ریاست جمهوری در کاخ بش‌تپه و گروه مشاورین امنیت ملی و سیاست خارجی او بیان می‌شوند٬ اما منتقدین و مخالفین آکپارتی نیز بر این باورند که اقداماتی همچون خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ از روسیه علیرغم مخالفت آمریکا و همچنین حمله به شمال سوریه٬ توانسته استقلال ترکیه را نشان دهد اما در عین حال٬ هزینه‌ها و پیامدهایی نیز برای ترکیه به همراه آورده است.
نگرش ترکیه به مدیترانه و لیبی
رفتارهای ترکیه در دو سال اخیر٬ نشان دهنده این است که این کشور در استراتژی دفاعی و سیاست خارجی خود٬ رویکرد نوینی نسبت به ظرفیت‌های جغرافیای دریایی خود پیدا کرده و معتقد است که از این امکان بالقوه باید بیش از پیش استفاده کرد.
در راستای بها دادن به همین موضوع است که توجه بیش از حد به مساله جمهوری ترک قبرس شمالی٬ سرمایه‌گذاری بر اکتشاف و حفاری در شرق مدیترانه٬ اجرای رزمایش دریایی و قدرت‌نمایی در برابر یونان و همچنین توجه به تعریف حریم دریایی بین لیبی و ترکیه٬ به عنوان اولویت‌های جدید سیاست خارجی آنکارا مطرح شده‌اند و حالا مساله لیبی به یکی از چالش‌های جدید منطقه تبدیل شده است.
شواهد نشان می‌دهد که اصرار بر تداوم توافق دریایی با لیبی برای ترکیه کم‌هزینه نیست و برخی از مهم‌ترین واکنش‌ها عبارتند از:
اعتراض یونان و قبرس جنوبی به عنوان دو کشور اروپایی.
اعتراض مصر و برخی بازی‌های پشت پرده رژیم صهیونیستی.
به رسمیت شناخته نشدن توافق حریم دریایی لیبی و ترکیه در اتحادیه اروپا.
افزایش حمایت روسیه و عربستان سعودی از ژنرال خلیفه حفتر.
پاسخ آنکارا به واکنش‌های منطقه‌ای و جهانی
با آن که تحرکات ترکیه در شرق مدیترانه و توافق با لیبی برخی کشورها را نگران کرده اما به نظر می‌رسد ترکیه اعتنای چندانی به این واکنش‌ها ندارد و اصطلاحاً کار خود را می‌کند. ترکیه در روزهای اخیر و به منظور پاسخ دادن به مواردی که ذکر شد اقداماتی کرده است:
۱.اختصاص یک قرارگاه به هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه در جمهوری قبرس شمالی به منظور افزایش میزان توان رصد اطلاعاتی هوایی برفراز مدیترانه.
۲.دیدار وزیر دفاع ترکیه با فایز السراج نخست‌وزیر دولت وفاق ملی لیبی در قطر.
۳.افتتاح رسمی پایگاه مشترک ترکیه و قطر به منظور قدرت‌نمایی در برابر عربستان سعودی و امارات متحده عربی.
۴.لغو ویزا و روادید برای ورود لیبیایی‌ها به ترکیه با فرمان مستقیم و سریع شخص رئیس جمهور.
۵.تاکید چاووش اوغلو وزیر امور خارجه بر تداوم همکاری با دولت وفاق ملی لیبی.
سیاست خارجی و موازنات داخلی
حالا همه می‌دانند که سیاست خارجی دولت اردوغان ارتباط عمیقی با موازنات و مسائل داخلی این کشور دارد.
بسیاری از منتقدین حزب عدالت و توسعه بر این باورند که این حزب در تولید فکر و سیاست دچار ضعف شده و به خوبی مقاطع پیشین کشورداری نمی‌کند و لذا سیاست خارجی ترکیه هر چند وقت یک بار اقدام مهمی انجام می‌دهد تا توجه مردم به مسائل داخلی منعطف نشود.
اما این فقط بخشی از این ماجراست و قطب‌بندی اجتماعی و حزبی نیز٬ اهمیت ویژه‌ای دارد. چرا که تشکیل ائتلاف جمهور متشکل از حزب حاکم به رهبری اردوغان و حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی راست ملی٬ حال و هوا و گفتمان حاکم بر آکپارتی را تغییر داده و این حزب به دنبال آن است که گفتمان ترکیه قدرتمند٬ ترک قدرتمند و استقلال و قدرت‌نمایی در سیاست خارجی را به طور جدی نشان دهد و از این اقدامات تهاجمی به عنوان ابزاری برای ساکت کردن منتقدین و مخالفین استفاده کند و پیروزی در سوریه٬ لیبی٬ شرق مدیترانه و دیگر حوزه‌ها را به عنوان ظفر تاریخی و ملی به مردم نشان دهد.
اگر حفتر پیروز شود
تحقق اهداف دولت اردوغان در سناریوی لیبی٬ ارتباط تنگاتنگی با سرنوشت وفاق ملی و حملات ژنرال حفتر دارد و آن چه این بازی را پیچیده‌تر کرده٬ این است که روسیه نیز حامی و مدافع ژنرال حفتر است و این مساله می‌تواند به چالشی جدی در روابط مسکو – آنکارا تبدیل شود.
در پایان می‌توان گفت اگر ترکیه هزینه‌های سنگینی بدهد و تحولات لیبی در مسیر دلخواه آنکارا پیش نرود و حفتر پیروز شود٬ حزب عدالت و توسعه برای پاسخگویی در برابر مخالفین و منتقدین در شرایط سختی قرار خواهد گرفت.
انتهای پیام/
نظر شما