محمود مصدق/
امروزه مظاهر زندگی نوین سبب رشد آسیب‌های اجتماعی در سطح دنیا شده است. آسیب‌هایی که بخشی از آن‌ها قطعاً متوجه دانش‌آموزان خواهد بود؛ چنانکه بر اساس آمارهای جهانی حداقل ۲۰ تا ۲۳ درصد از دانش‌آموزان جهان نیازمند دریافت خدمات مشاوره تخصصی هستند.
با وجود این و در وضعیتی که ضرورت مراقبت از دانش‌آموزان در برابر آسیب‌های اجتماعی روز به روز افزایش می‌یابد اما خبرها حکایت از کمبود شدید مشاور در مدارس کشورمان دارد.
کمبود ۳۰ هزار مشاور
محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی به قدس می‌گوید: مدارس کشور بیش از ۳۰ هزار مشاور کم دارند. در واقع ما در هر مدرسه و به تناسب جمعیت دانش‌آموزی آن باید هم مشاور پرورشی تربیتی و هم مشاور روان‌شناسی و استعدادیابی داشته باشیم که اکنون این گونه نیست. یعنی بسیاری از مدارس ما اصلاً مشاور ندارند.
وی با اشاره به اینکه وظیفه مشاوران تعیین توانمندی‌های بالقوه دانش‌آموزان است، می‌افزاید: در ایران وقتی دانش‌آموزان به کلاس نهم می‌رسند تازه می‌خواهیم آن‌ها را هدایت تحصیلی کنیم در حالی که این موضوع از جمله موضوعات بسیار جدی است که حتی باید پیش از دبستان شروع شود و تا پایان دوره دبیرستان ادامه یابد. بنابراین کمبود مشاور در حوزه تشخیص استعدادهای دانش‌آموزان برای هدایت تحصیلی‌شان مشکل‌ساز و به ضرر کشور است بر این اساس دولت باید با یک برنامه‌ریزی درست کمبود نیروی مشاور در مدارس را برطرف کند.
وی در پاسخ به این پرسش که مجلس چه کمکی می‌تواند در این زمینه کند، می‌گوید: مجلس برای رفع کمبود مشاور در مدارس کشور نمی‌تواند کار خاصی انجام بدهد چون جذب نیرو در دستگاه‌های دولتی بار مالی برای دولت دارد و اگر مجلس در این خصوص طرحی را تصویب کند شورای نگهبان بر اساس اصل ۱۷۵ آن را تأیید نمی‌کند. بر این اساس دولت و یا سازمان برنامه‌ریزی و وزارت آموزش و پرورش باید در این زمینه اقدامات لازم را به عمل آورند.
باز هم کمبود بودجه
نوید ادهم، دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش نیز ارائه خدمات مشاوره‌ای در بخش‌های تربیتی و هدایت تحصیلی را از موضوعات جدی در نظام آموزش و پرورش می‌داند و به قدس می‌گوید: در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تأکید شده از دوره دبستان خدمات مشاوره‌ای به دانش‌آموزان ارائه شود که متأسفانه به دلیل کمبود نیرو موفق نشدیم این مأموریت را انجام دهیم. البته ما در شورای عالی آموزش و پرورش درصدد هستیم آیین‌نامه نظام جامع مشاوره را تصویب کنیم که اگر این گونه شود در تحقق مأموریت یاد شده گامی به جلو خواهد بود.
وی می‌گوید: جذب نیرو در همه بخش‌های دولتی از جمله در حوزه آموزش و پرورش علاوه بر بحث تأمین مالی مشکل ردیف استخدامی را هم دارد.
همه مقاطع باید مشاور داشته باشند
مسعود شکوهی، مدیر کل امور تربیتی و مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش هم به کمبود ۳۰ هزار نیروی مشاور در مدارس کشور اشاره می‌کند و به خبرنگار ما می‌گوید: در گذشته و در زمانی که مشاوران تنها در مقطع متوسطه دوم بودند ما حدود ۱۸ هزار نیروی مشاور داشتیم اما اکنون طبق آیین‌نامه شورای عالی آموزش و پرورش و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید همه مقاطع تحصیلی مشاور داشته باشند. این در حالی است که ما تعدادی از مشاوران را به دلیل بازنشسته شدن یا پایان دوره خدمت از دست داده‌ایم و حالا آمار مشاوران آموزش و پرورش به ۱۴ هزار نفر رسیده است. به همین دلیل توزیع نیروی انسانی ما در استان‌ها متفاوت است؛ بعضی از استان‌ها ممکن است در تمامی مقاطع تحصیلی مشاور داشته باشند اما شاید مدارس بعضی از استان‌ها حتی برای دوره متوسطه اول هم مشاور نداشته باشند. با وجود این در حال حاضر ۷۰ درصد مشاوران در مقطع متوسطه اول، ۲۰ درصد در متوسطه دوم و ۱۰ درصد در دوره ابتدایی مشغول به فعالیت هستند.
وی در عین حال از جذب حدود ۷۰۰ مشاور مدرسه در سال تحصیلی جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: برای سال آینده هم جذب مشاور خواهیم داشت.
شکوهی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را که متوجه دانش‌آموزان است از مهم‌ترین اقدامات این وزارتخانه می‌داند و می‌گوید: بر این اساس انجام کارهای آموزشی، ترویجی و مداخله‌ای برای دستیابی به اهداف مورد نظر در دستور کار است. مثلاً طرح «همیار مشاور» را با همکاری خود دانش‌آموزان اجرا می‌کنیم یا با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر در حال پیاده کردن طرح «یاریگران زندگی» هستیم. علاوه بر این‌ها طرح «توانمندسازی روانی و اجتماعی دانش‌آموزان» را در دست اقدام داریم که امسال ۶۰ درصد از دانش‌آموزان کشور زیر پوشش این برنامه قرار گرفته‌اند و مهم‌تر از همه این‌ها اجرای طرح ملی «نماد» است که کاملاً با مأموریت آموزش و پرورش در موضوع آسیب‌های اجتماعی تطبیق دارد و امسال ۵ هزار و ۶۷۰ مدرسه در ۳۵ منطقه کشور زیر پوشش این طرح است.
ابزارهای غربالگری
وی در ادامه به ابزارهای غربالگری با هدف شناسایی دانش‌آموزان پرخطر یا کم‌خطر اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس نتایج آزمون سلامت و همچنین نظرات مدیران، معلمان و خود دانش‌آموزان و تأیید مشاوران، سه سطح را برای موضوع یاد شده مطرح می‌کنیم؛ در سطح نخست می‌گوییم فلان درصد نیازمند توانمندسازی هستند تا در آینده دچار مشکل نشوند، در سطح دوم می‌گوییم فلان تعداد نیازمند دریافت خدمات راهنمایی هستند و در سطح سوم گفته می‌شود که روی فلان درصد هم باید کار مشاوره انجام شود.
وی برخلاف نظر کسانی که از افزایش آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان می‌گویند معتقد است: با توجه به داده‌های غربالگری شاهد افزایش رفتارهای پرخطر نیستیم. در واقع آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر برخلاف گذشته که بیشتر پنهان بودند اکنون آشکار می‌شوند چون نظام آموزش و پرورش، رسانه‌ها و جامعه نسبت به این مسائل حساس شده است و این موضوعی پسندیده است.
وی در خصوص تعداد دانش‌آموزانی که نیازمند توانمندسازی هستند هم می‌گوید: با توجه به تأثیر سبک زندگی حدود ۴۲ درصد از دانش‌آموزان جامعه نیازمند توانمندسازی هستند. یعنی این‌ها نیازمند کسب شایستگی‌های پایه روان‌شناختی هستند تا بتوانند مهارت‌های لازم را بدست آورند و با شادی و نشاط زندگی کنند برای همین به آن‌ها آموزش‌های لازم را ارائه می‌کنیم. همچنین ۱۷۶ کتاب در خصوص توانمندسازی آماده شده و در کارتابل دانش‌آموزان قرار دارد که همه می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. ضمن اینکه در قالب اجرای طرح نماد، توانمندی ۶۰ درصد دانش‌آموزان کشور در حال انجام است که این رقم بیش از ۴۲ درصد دانش‌آموزانی است که باید توانمندسازی شوند.
شکوهی می‌گوید: اگرچه آمار مشخصی در خصوص آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان نداریم اما در این زمینه خیلی با آمارهای بین‌المللی تفاوت نداریم و از آنجا که حدود ۲۳ درصد از دانش‌آموزان نیازمند دریافت خدمات تخصصی هستند بنابراین ما هم باید به تعداد کافی مشاور و مددکار در مدارس داشته باشیم تا بتوانیم خدمات لازم را ارائه کنیم.
نظر شما