محمود مصدق/

 مدارس کشور یا کتابخانه ندارند یا اگر هم دارند فاقد کتابدار متخصص هستند و حالا معلمان و دانش‌آموزان علاقه‌مند به علم و آگاهی‌بخشی باید نقش کتابدار را در مدارس ایفا کنند.

سال ۱۳۸۹ با مصوبه دولت، عنوان کتابدار از سیستم آموزش و پرورش حذف شد و کتابداران در بخش پرورشی مدارس به کار گرفته شدند؛ اقدامی که همان زمان خیلی از کارشناسان حوزه فرهنگی آن را فرصت‌سوزی و برخلاف ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی توصیف کردند.

وصفی که هرچه زمان گذشت بیشتر رنگ واقعیت به خود گرفت تا جایی که حالا بعضی از نمایندگان مجلس و مسئولان وزارت آموزش و پرورش حذف عنوان کتابدار را یک اشتباه می‌خوانند و از ضرورت احیای پُست کتابدار سخن می‌گویند. به باور این افراد، کتابداری در دنیای امروز یک علم است و بدون استفاده از کتابداران متخصص و حرفه‌ای در مدارس نمی‌توان فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی را در فضاهای آموزشی نهادینه کرد.

کاری سخت و زمانبر

دکتر مهدی علی اکبرزاده، کارشناس حوزه فرهنگ و هنر در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: حذف پست کتابدار به دلیل کاهش حجم کارکنان آموزش و پرورش و دولت انجام شده که نمی‌بایست این اتفاق می‌افتاد.

وی سمت کتابدار را برای تقویت سطح مطالعه و کتاب‌خوانی در جامعه و به تبع آن توسعه و پیشرفت کشور بسیار مهم ارزیابی می‌کند و می‌گوید: بر همین اساس بنده زمانی که مدیریت اداره کل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش را به عهده داشتم بارها تلاش کردم این پست را احیا کنم اما نتیجه‌ای حاصل نشد. البته احیای چنین پستی با توجه به اینکه سیاست انقباصی و کوچک کردن نظام اداری در دستور کار است کاری مشکل و زمانبر است.

وی با اشاره به اینکه بعضی‌ها به اشتباه تصور می‌کنند کتابدار فردی است که فقط کتاب‌ها را به دانش آموزان و معلمان امانت می‌دهد، می‌افزاید: درحالی که کتابدار، کارشناس است و با علم روز کتابداری و تحقیق آشنایی دارد و می‌تواند دانش‌آموزان را در مسیر مطالعه هدایت کند، اما متأسفانه تلقی یاد شده موجب حذف این سمت شده است و امروز جای خالی کتابداران را دانش‌آموزان گرفته‌اند. این درحالی است که همچنان جای کتابداران کارشناس در مدارس خالی است و اگر بتوان حداقل در مدارس خاص و ویژه‌ای که دارای امکانات لازم هستند از کتابداران متخصص استفاده کرد به نفع کشور است.

دود حذف سمت کتابدار مدارس در چشم جامعه

سید محمد جواد ابطحی، عضو کمیته آموزش و پرورش کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم حذف عنوان کتابدار از چارت سازمانی آموزش و پرورش را اقدامی اشتباه و به زیان مصالح کشور می‌خواند و به قدس می‌گوید: با این کار به جای حل مشکل، صورت مسئله را حذف کردند.

وی اضافه می‌کند: استفاده از کتابداران در حوزه آموزش به دلیل کمبود شدید معلم در مدارس، نبود کتابخانه در بسیاری از مدارس، کم توجهی معلمان و مدیران مدارس در سوق دادن دانش‌آموزان به استفاده از کتابخانه، غنی نبودن کتابخانه‌ها از لحاظ کمیت و کیفیت، کمبود کتاب‌های مورد توجه دانش‌آموزان، به‌وجود آمدن کتابخانه‌های مجازی و استفاده از افراد غیرکارشناس به عنوان کتابدار مهم‌ترین دلایل حذف پست کتابدار در یک دهه گذشته است؛ اما این موضوع در مجموع سبب اخلال در فعالیت کتابخانه‌ها و کم رغبتی دانش‌آموزان در استفاده از کتابخانه‌های مدارس شده که دود آن به چشم جامعه می‌رود.

وی از ضرورت احیای عنوان کتابدار در سیستم آموزش و پرورش کشور سخن می‌گوید و می‌افزاید: البته برای احیای پست یاد شده تاکنون در مجلس و دولت طرح و لایحه‌ای مطرح نشده است. ضمن اینکه دوستان ما در کمیته آموزش و پرورش هم درگیر مسائل روزمره مثل بورسیه و انتقال دانشجو شده‌اند و عملاً برنامه‌ای در این زمینه ندارند.

درخواست وزیران برای احیای پست کتابداری

علی رمضانی، مدیر کل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش نیز اجرای برنامه تعدیل نیرو در آموزش و پرورش را عامل اصلی حذف سمت کتابداری در این سیستم عنوان می‌کند و به قدس می‌گوید: جدا از این موضوع، در گذشته از معلمانی که به هر نحو امکان استفاده از آن‌ها در کلاس‌های درس نبود برای بخش کتابداری استفاده می‌شد که حوزه معاونت امور پرورشی علاقه‌مند به استفاده از این گونه همکاران به عنوان کتابدار نبود، چون معتقد است کتابداری یکی از تخصصی‌ترین کارهاست و کسی که در این پست قرار می‌گیرد باید دانش و تخصص این حوزه را داشته باشد.

رمضانی از درخواست‌های مکرر وزرای آموزش و پرورش از سازمان برنامه و بودجه برای احیای پست کتابدار در سیستم آموزش و پرورش خبر می‌دهد و می‌افزاید: از آنجا که حذف پست کتابدار به آموزش و پرورش آسیب می‌زند، ما برای کاهش آسیب‌های ناشی از این موضوع بر اساس دستورات وزارتخانه از ظرفیت دانش‌آموزان و فرهنگیان به عنوان کتابدار استفاده می‌کنیم. اما واقعیت این است که این عزیزان تنها می‌توانند به ما کمک کنند اما نمی‌توانند جای خالی کتابداران متخصص را در مدارس پر کنند.

وی با اشاره به اینکه نبود کتابداران متخصص در مدارس موجب کاهش انگیزه دانش‌آموزان در مطالعه کتاب‌های غیردرسی شده است، تصریح می‌کند: سیاست آموزش و پرورش این است که دانش‌آموزان از کتاب‌هایی کیفی که شاخص‌های سند تحول را داشته باشند استفاده کنند، اما نبود کتابدار متخصص می‌تواند این موضوع را تحت تأثیر قرار دهد. ضمن اینکه الان به دلیل نداشتن کتابدار نمی‌توانیم طرح وجین کتاب‌ها را در مدارس اجرا کنیم.

وی ناتوانی آموزش و پرورش در اجرای طرح برپایی نمایشگاه کتاب در ۵۰ هزار مدرسه کشور را یکی دیگر از پیامدهای استفاده نکردن از کتابداران متخصص در مدارس می‌داند و می‌گوید: باوجود برنامه‌ریزی برای ۵۰ هزار مدرسه اما در برپایی نمایشگاه در ۲۰ هزار مدرسه با مشکل مواجهیم؛ در حالی که اگر کتابدار متخصص داشتیم می‌توانستیم در همه ۱۰۰ هزار مدرسه کشور نمایشگاه کتاب برپا کنیم.

رمضانی حضور کتابدار متخصص در کتابخانه مدارس را موجب رشد نهضت مطالعه در کشور می‌داند و می‌گوید: بنابراین از دولت و سازمان برنامه و بودجه می‌خواهیم اجازه جذب کتابدار را به آموزش و پرورش بدهد.

وی در پاسخ به این پرسش که در صورت همکاری دولت، آموزش و پرورش به جذب چه تعداد نیرو احتیاج دارد، می‌گوید: اگرچه معتقدیم در طول روز حداقل یک کتابدار باید در مدرسه باشد اما با توجه به شرایط موجود، برای شروع کار به جذب ۱۵ هزار نیروی متخصص نیاز داریم تا بتوانیم با استفاده از ظرفیت دانش‌آموزان، فرهنگیان و انجمن کتابداران به نیازها پاسخ دهیم و کتابخانه‌های مدارس را از وضعیت رکود خارج و آن‌ها را به یک بخش جریان‌ساز تبدیل کنیم.

وی در پایان از آمادگی کامل وزارت آموزش و پرورش برای ارائه لایحه احیای پست کتابدار در سیستم آموزش و پرورش خبر می‌دهد و تصریح می‌کند: البته این موضوع مستلزم ابراز تمایل هیئت دولت است، در این صورت ما این آمادگی را داریم تا در اسرع وقت لایحه را تهیه و تقدیم هیئت دولت کنیم تا تصویب شود.