قدس آنلاین: معافیت مالیاتی یعنی خرج کردن از جیب دیگران برای عده‌ای خاص، مسئله‌ای که در روند بودجه‌نویسی بارها توسط کارشناسان تأکید شد، اما پس از ارائه لایحه بودجه ۹۹ مشخص شد که نگاهی برای حذف معافیت‌های مالیاتی مترتب نبوده است. در سال‌های متمادی بیماری وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی موجب شده اقتصاد کشور و در نتیجه آن رفاه عمومی جامعه از نوسانات درآمدهای نفتی که به تورم و نوسانات شدید نرخ ارز منجر می‌شود، آسیب ببیند. اصلی‌ترین راه برای جلوگیری از این نوسانات و ایجاد رشد پایدار که به افزایش درآمد سرانه و رفاه عمومی منجر می‌شود، تأمین درآمد پایدار مالیاتی است. یکی از راهکارهای افزایش درآمدهای مالیاتی، مشارکت عمومی اقشار مختلف در کاهش معافیت‌های مالیاتی است.
براساس مبانی نظری و تجارب سایر کشورها، حمایت از فعالیت‌های گوناگون به ندرت از مسیر اعطای معافیت مالیاتی آن فعالیت‌ها می‌گذرد و یکی از مهم‌ترین دلایل آن است که وجود چنین معافیت‌های غیرهدفمندی موجب کاهش شفافیت در هر نوع فعالیتی می‌شود، مسئله‌ای که هم‌اکنون به دلیل دامنه گسترده معافیت‌ها در قانون مالیاتی ایران شاهد آن هستیم. با توجه به آسیب‌های فراوان معافیت‌های مالیاتی، کشورها تلاش کرده‌اند از مسیرهای دیگری به بخش‌هایی که لازم است از آن‌ها حمایت شود، اقدام کنند.
برای رسیدن به بودجه منهای نفت باید معافیت‌های مالیاتی را کاهش داد
کارشناسان در این باره حرف‌های بسیاری دارند. داوود محمدی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت‌وگو با ما درباره ضرورت حذف و ساماندهی معافیت‌های مالیاتی در کشور گفت: پس از ۴۰ سال هنوز سازوکار مناسبی برای تعیین درآمد و مالیات نداریم و تمام ارقامی که در مورد فرار مالیاتی و مالیات معوقه اعلام می‌شود بر پایه حدس و گمان است. اگر سیستمی با زیرساخت منظمی داشته باشیم دقیقاً می‌توان گفت امروز درآمد مشاغل در حوزه‌های مختلف چقدر است، مالیات چگونه باید وصول شود و چه میزان باید مالیات اخذ شود.
نماینده مردم تهران با اشاره به نقش مالیات در شاکله تأمین هزینه‌های کشورهای اروپایی و صنعتی تأکید کرد: این کشورها مثل ایران دارای ذخایر نفت و گاز و معادن نیستند، اما با برنامه‌ریزی روی اخذ مالیات، توانسته‌اند جامعه‌شان را مدیریت کنند. در این راستا رسانه‌ها به عنوان پل ارتباطی میان مردم و حاکمیت روی این مسئله متمرکز شوند که براساس قانون دولت، وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی با کمک مراکز دانشگاهی و علمی کشور، چنین زیرساختی را ایجاد کند. در این مسیر اگر کمبود قانون بود مجلس هم به آن‌ها کمک خواهد کرد.
وی با بیان اینکه برای رسیدن به بودجه منهای نفت باید معافیت‌های مالیاتی را کاهش داد، تصریح کرد: اگر قرار است توجه‌ها بر حوزه مالیات باشد باید تقریباً همه معافیت‌ها حذف شود. اگر هم می‌خواهیم به برخی بخش‌ها معافیت بدهیم نباید در جاهایی باشد که رانت ایجاد کرده است.
سراغ فرار و معافیت‌های مالیاتی برویم
اسدالله قره‌خانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با قدس درباره ضرورت مقابله با فرارها و معافیت‌های مالیاتی در کشور گفت: در شرایط کنونی به دلیل تحریم‌ها امکان استفاده از درآمدهای نفتی در بودجه را مانند گذشته نداریم. در عین حال هزینه‌های اجتناب‌ناپذیری مانند حقوق و دستمزدها، پرداخت یارانه، تعهد دولت به بخش‌های خصوصی تحت عنوان اسناد خزانه و اسناد مشارکت، تأمین کالاهای اساسی و مسائل مربوط به دارو، بهداشت و آموزش‌وپرورش مطرح است که باید تأمین شوند.
وی با اشاره به راه‌های تأمین هزینه‌های اداره کشور تصریح کرد: تأمین این هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر راه‌هایی دارد. یک راه این است که پیش از افزایش مالیات، سراغ افرادی برویم که تحت عناوین مختلف فرار مالیاتی دارند. افرادی که دو دفتره هستند و یا مالیات مستقیم نمی‌پردازند. راه دوم این است که بنگاه‌های دولتی زیان‌ده را واگذار کنند. بخشی از این دارایی‌ها، بانک‌های دولتی هستند. با این اقدامات دیگر مجبور نیستیم اسکناس چاپ شود یا از بانک مرکزی استقراض کنند، زیرا استقراض از بانک مرکزی تورم‌زاست، مشکلات را بیشتر می‌کند و دارایی مردم را کاهش خواهد داد.
عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به ضرورت بازنگری در واردات کالاها اظهار کرد: با آنکه شرایط کشور عادی نیست و در حالت اضطرار قرار دارد، هر کارشناسی و مدیری راحت‌ترین کار را انتخاب می‌کند و سراغ اجناس خارجی می‌رود به ویژه در وزارت نفت و صنایع. در اینجا باید مدیریت سختگیرانه باشد.
وی ادامه داد: در این رابطه ما قانون استفاده حداکثری از توان و تولید داخلی داریم و وزارتخانه‌ها باید سختگیرتر شوند. در حال حاضر وزارت نفت می‌گوید پالایشگاه‌ها را واگذار کردیم اما به چه کسانی؟ به سازمان‌های عمومی غیردولتی و سازمان‌های بازنشستگی. این‌ها هم باید مکلف شوند که از داخل خرید کنند.
فرار مالیاتی رانتی!
نماینده‌های دیگری همچون جاسمی هم نظرات مکملی برای استفاده بهتر از مالیات جهت تأمین کسری بودجه دارند. سیدقاسم جاسمی، نماینده مجلس در گفت‌وگو با ما درباره وصول مالیات برای تأمین کسری بودجه کشور گفت: بحث مالیات اهمیت زیادی دارد، اما من امیدی به تحقق آن از سوی این دولت ندارم، زیرا افراد صاحب ثروت و قدرت به نوعی با دولت در ارتباط هستند و دولت هم نمی‌تواند با آن‌ها برخورد کند و مالیات لازم را برای تأمین بودجه دریافت کند.
وی تصریح کرد: در این راستا دولت می‌تواند از افراد کم‌درآمد، مغازه‌داران و کارمندانش مالیات اخذ کند، اما بعضی کارخانه‌داران و شرکت‌داران بزرگ با استفاده از رانت‌های خود از پرداخت مالیات فرار می‌کنند و ما هم امیدوار نیستیم دولت بتواند جلو آن‌ها را بگیرد. این مسئله قطعاً به تولیدکنندگان آسیب می‌زند.
نماینده مردم کرمانشاه در مورد امکان استفاده از تولیدات داخلی در شرایط محدودیت ارزی کشور اظهار کرد: ارکان دولت توانمندی این کار را ندارند. اکنون هم برنامه دولت این است که از مجلس مصوبه بگیرد و براساس قانون هم کاری صورت ندهد.
معافیت مالیاتی هنرمندان؛ این بار در تراز جهانی
با این حال نگاهی به تجارب جهانی در برخورد با معافیت‌های مالیاتی می‌تواند تا حدودی راهگشا باشد. معافیت مالیاتی هنرمندان موضوعی بود که دستخوش فضای مجازی قرار گرفت و به طور پیوسته مطرح شد، اما کشورهای دیگر در قبال هنرمندان خود چه واکنشی دارند؟ مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به تجارب کشورهای دیگر در معافیت‌های مالیاتی می‌پردازد. این گزارش درباره معافیت‌های مالیاتی هنرمندان می‌آورد: اگرچه اعطای معافیت بدون هیچ قیدی به فعالیت‌های هنری از منظر عدالت اقتصادی چندان قابل توجیه به نظر نمی‌رسد، اما اگر به هر دلیلی قرار است از برخی فعالیت‌های هنری در کشور حمایت‌هایی از جنس حمایت‌های مالیاتی صورت پذیرد، با توجه به اصول مالیاتی این حمایت‌ها باید محدود، مشروط و موقتی باشد که معافیت‌های کنونی حوزه هنر هیچ‌کدام از این شرایط را ندارند.
شایان ذکر است، در بسیاری از کشورها نه‌تنها فعالیت‌های هنری از پرداخت مالیات معاف نیستند بلکه با توجه به جایگاه و مقبولیت اجتماعی هنرمندان، از ظرفیت هنرمندان برای تشویق مردم به پرداخت مالیات استفاده می‌شود. متأسفانه در ایران از این ظرفیت هنرمندان به دلیل معافیت بی‌قید و شرط فعالیت‌های هنری، استفاده بهینه انجام نگرفته است.
آمریکا
در آمریکا درآمد هنرمندان مانند هر درآمد دیگری با نرخ‌های تصاعدی ۱۰ تا ۳۷ درصد مشمول مالیات بردرآمد سالیانه می‌شود و مانند هر فعالیت دیگری برای فعالیت‌های هنری نیز مجموعه‌ای از هزینه‌های قابل قبول (با شرایطی خاص) مثل هزینه سفر، اجاره محل کاراستودیو و ... در نظر گرفته می‌شود. در آمریکا قوانین سرسختانه‌ای برای جلوگیری از تخلفات مالیاتی در نظر گرفته شده به طوری که هنرمندان مطرح هالیوود نیز از جرایم سنگین مالیاتی در امان نبوده‌اند. زندان، مصادره املاک و جرایم نقدی سنگین از جمله جرایمی است که برخی از هنرمندان به دلیل فرار مالیاتی با آن روبه‌رو بوده‌اند. در آمریکا علاوه بر اینکه درآمدهای عادی کسب شده توسط هنرمندان مشمول مالیات قرار می‌گیرد، به طورکلی جایزه‌های دریافتی آن‌ها نیز باید جزو درآمدهای مشمول مالیات قرار گیرد و در اظهارنامه مالیاتی آن‌ها گزارش شود. همچنین حق امتیازهایی که بابت حق‌کپی رایت یک اثر هنری دریافت می‌شود، در درآمد اظهاری افراد باید لحاظ شود.
انگلستان
در انگلستان نیز درآمد هنرمندان مانند دیگر درآمدها با نرخ تصاعدی ۲۰ تا ۴۵ درصد مشمول مالیات بر مجموع درآمد قرار می‌گیرد به طوری که با افزایش درآمد مالیات بیشتری می‌پردازند. به عنوان مثال هنرمندانی که در انگلستان به صورت خوداشتغالی فعالیت می‌کنند، باید پرداخت شود. معمولاً ارزیابی مأخذ مالیات آن‌ها به صورت خوداظهاری است مگر آنکه کارفرما پیش از پرداخت حق‌الزحمه، مالیات آن‌ها را کسر کرده باشد. البته برای برخی از آن‌ها ترکیبی از این دو حالت است. در انگلستان برخی از هزینه‌ها به عنوان هزینه‌های قابل قبول در نظر گرفته می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به هزینه حمل و نقل برای مسافرت کاری، هزینه لباس خاص مرتبط با آن فعالیت، هزینه‌های اجاره محل کار، هزینه اشتراک ژورنال مرتبط با فعالیت و ... اشاره کرد؛ نکته قابل توجه این است که در این کشور هنرمندان کودک نیز باید درآمد خود را اظهار کنند.
مالزی
نرخ‌های مالیات بردرآمد در کشور مالزی از ۵ تا ۲۸ درصد به صورت تصاعدی تغییر می‌کند و هنرمندانی که بالای ۳۴ هزار رینگیت (معادل ۸ هزار و ۱۰۰ دلار) در سال درآمد دارند، مشمول مالیات بر درآمد هستند و باید اظهارنامه مالیاتی پر کنند. بخشی از درآمد هنرمندان معاف از مالیات است که در دستورعمل‌های مجزایی این معافیت‌ها بیان شده است. به طور مثال تا سقف ۱۰ هزار رینگیت از درآمد ناشی از انتشار کارهای هنری معاف از مالیات است و هرگونه درآمدی که از خارج از کشور عاید هنرمندان شود نیز مشمول پرداخت مالیات نیست. همچنین هزینه‌هایی از جمله اجاره مکان برای کسب وکار و بهره‌های بانکی برای کسب وکارهای هنری معاف از مالیات است. هنرمندان بسته به اینکه یک کسب وکار راه انداخته باشند یا خیر باید دو فرم مجزا و متفاوت پر کنند که جزئیات آن در دستورعمل‌های این کشور موجود است.
پاکستان
در کشور پاکستان همه هنرمندان همچون سایر شهروندان بر درآمدهای داخلی و خارجی خود با نرخ‌های تصاعدی بین ۵ تا ۳۵ درصد مشمول مالیات قرار می‌گیرند. با توجه به الگو بودن این قشر از جامعه، در موارد متعددی از ظرفیت‌های هنرمندان به منظور افزایش تمکین مالیاتی مردم استفاده می‌شود. به طور مثال سازمان مالیاتی این کشور سمینارها و نشست‌هایی پیرامون اهمیت پرداخت مالیات و ثبت دارایی‌های عموم مردم طبق قوانین کشور پاکستان برگزار می‌کند و در آن به طور خاص از قشر هنرمند دعوت کرده و ضرورت پرداخت مالیات توسط این قشر به عنوان یکی از الگوهای جامعه را مطرح می‌کند. در رسانه‌های این کشور نیز در موارد متعدد، مالیات این قشر و میزان فرار مالیاتی آن‌ها به دلیل اهمیتشان برای مردم مورد بررسی قرار گرفته که نشان از اهمیت تمکین مالیاتی قشر هنرمندان به عنوان یکی از اقشار مورد توجه عموم جامعه دارد.
هندوستان
در کشور هندوستان هنرمندان یکی از مشمولان مالیات بر درآمد مانند سایر اقشار جامعه هستند. نرخ نهایی این مالیات به صورت تصاعدی از ۵ تا ۳۰ درصد تغییر می‌کند و طبق بررسی صورت گرفته، یکی از مشهورترین هنرمندان سینمای هند ۴۴۵ میلیون روپیه در سال ۲۰۱۸ مالیات پرداخت کرده است. مالیات پرداختی ۶ نفر از دیگر هنرمندان مشهور این کشور نیز در سال ۲۰۱۸، از ۳۹ میلیون تا ۲۹۵ میلیون روپیه گزارش شده است. در واقع با وجود اینکه هنرمندان کشور هند مبالغ زیادی در طول سال از دستمزد پرداختی و تبلیغات به دست می‌آوردند، اما در سایت‌ها و خبرگزاری‌های این کشور مطرح می‌شود که اغلب آن‌ها با پرداخت مالیات خود به دولت، به مسئولیت شهروندی خود نیز به نحو احسن عمل می‌کنند و از اقشاری هستند که بیشترین مالیات را به دولت پرداخت می‌کنند و فرارهای مالیاتی احتمالی آن‌ها سریعاً بررسی و رسانه‌ای می‌شود و به نظر می‌رسد همین مسئله موجب تشویق سایر مردم به پرداخت مالیات شود.
نظر شما