هاشم رسائی‌فر/

 در شرایطی که بحران بی‌آبی یا کم‌آبی بیشتر نقاط کشور را تحت تأثیر خود قرار داده است روند فعلی برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی شرایط را به سمتی برده و می‌برد که اگر به همین منوال برداشت آب داشته باشیم در آینده‌ای نه چندان دور عواقب جبران‌ناپذیری برای حیات در ایران به همراه خواهد داشت.

خراسان رضوی از جمله استان‌هایی در کشور است که با تنش آبی جدی مواجه است. خطر بی‌آبی آن قدر برای این استان جدی است که به اعتقاد کارشناسان نخستین و مهم‌ترین راه حل برای مبارزه با آن سازگاری با کم‌آبی است.

برای سازگار شدن با کم‌آبی نخستین قدم جلوگیری از هدررفت و اصلاح الگوی مصرف آب است. سالانه در استان خراسان رضوی چیزی در حدود 5میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که تقریباً 90درصد آن در مصارف کشاورزی است. این یعنی سهم بخش کشاورزی از مصرف منابع آبی 5/4 میلیارد مترمکعب است.

با این تفاسیر اگر قرار باشد با کم‌آبی سازگار شویم حتماً و قطعاً باید در بخش کشاورزی مصرف آب را مدیریت کنیم. گرچه از کنار سایر مصارف نیز نباید به سادگی بگذریم. یکی از راهکارهایی که می‌شود مصرف آب در بخش کشاورزی را مدیریت کرد توجه به اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی است. از دوران گذشته تاکنون محصولاتی در خراسان رضوی کشت شده و می‌شود که برای عمل‌آوری آن‌ها نیازمند آب فراوان هستیم. برنج، صیفی‌جات از جمله هندوانه، طالبی و خربزه و پنبه در زمره محصولات آب‌بری هستند که تاکنون در خراسان رضوی کشت شده‌اند. برای مبارزه با کم‌آبی و بی‌آبی ناگزیر از اصلاح الگوی کشت هستیم. کشت محصولات جایگزین که آب کمتری نیاز دارند می‌تواند ضمن حفظ منابع آبی استان منافع اقتصادی کشاورزان را نیز حفظ کند.

آموزش و آگاهی کشاورزان در این زمینه یکی از عوامل تأثیرگذار است؛ چرا که تا کشاورزان توجیه نشوند و راهکاری برایشان در نظر گرفته نشود بدون تردید این موضوع به ثمر نخواهد رسید.

بحث دیگری که می‌توان از طریق آن ضمن بهره‌وری لازم از منابع آبی موجود میزان مصرف آن را نیز کنترل کرد گسترش الگوی کشت گلخانه‌ای است. بدون شک برداشت محصول بیشتر با مصرف آب کمتر و مدیریت شده با کشت گلخانه‌ای میسر می‌شود که این طرح نیز در حال حاضر در دستور کار مدیریت بخش کشاورزی کشور و استان قرار گرفته است. گرچه نواقص زیادی دارد و برای تأمین منابع مالی آن کشاورزان با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند.