مستند «خصوصی‌سوزی» ساخته محسن اسلام‌زاده در بخش مستند پایش و پالایش اجتماعی دهمین جشنواره فیلم عمار، فانوس این بخش را به دلیل تبیین مشکلات و موانع خصوصی‌سازی با بررسی روند خصوصی‌سازی شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز کسب کرد. کارخانه ماشین‌سازی تبریز از سال ۱۳۸۲ در فهرست واگذاری به سازمان خصوصی‌سازی قرار می‌گیرد که به دلیل تولید انحصاری قابل واگذاری به بخش خصوصی نیست، اما دولت این کارخانه را بدون احراز اهلیت به فردی گمنام واگذار می‌کند. اسلام‌زاده در مستند «خصوصی‌سوزی» به بررسی این پرونده و فساد اقتصادی که در این ماجرا رخ داده است، می‌پردازد.
وی درباره انگیزه ساخت این مستند افشاگرانه به خبرنگار ما می‌گوید: همواره در مستندهایم نگاهی به مسئله عدالت اجتماعی داشتم و این موضوع برایم دغدغه بوده است، در چند سال اخیر پیشنهاد ساخت مستند درباره مفاسد اقتصادی به من می‌شد ولی موضوعات پیشنهادی را عمیق نمی‌دانستم تا اینکه سال گذشته از سوی شبکه مستند، پیشنهاد ساخت مستندی درباره ساختارهای منجر به فساد شد تا نتایج پژوهشی چند مؤسسه در این حوزه مورد بررسی قرار بگیرد.
وی از دی ماه سال گذشته کار را شروع کرد و مجموعه‌ای با عنوان «سرطان اجتماع» طراحی شد تا در ۱۳ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای تولید شود و به ساختارهایی بپردازد که منجر به فساد می‌شود.
وی تأکید می‌کند: تمام تلاش ما این است فقط به مسئله بروز فساد در برخی سیستم‌ها و نهاد نپردازیم بلکه پیشنهاد بدهیم که چطور از بروز این مفاسد جلوگیری شود.
اسلام‌زاده و گروهش در یکی از قسمت‌های این مجموعه درباره خصوصی‌سازی به سراغ پرونده ماشین‌سازی تبریز رفتند. وی در این مستند به تشریح دلایلی می‌پردازد که خصوصی‌سازی‌ها را با مشکل مواجه کرده، اینکه چرا در عمل به قانون قصور و بی‌توجهی صورت گرفته است. قسمت‌های دیگر این مجموعه که در دست تولید است درباره مناطق آزاد، نقد سیستم قضایی، قوانین حمایت از افشاگران فساد، قوانین واگذاری شرکت‌ها، قوانین تغییرکاربری‌ها و مباحث مربوط به بورس و پتروشیمی و غیره است.
این کارگردان با بیان اینکه حامی این مجموعه شبکه مستند و مؤسسه اندیشه شهید آوینی هستند، یادآور می‌شود: امیدواریم مجموعه مستند «سرطان اجتماع» که «خصوصی‌سوزی» یکی از قسمت‌های آن بود برای اوایل سال آینده آماده پخش شود و به صورت هفتگی روی آنتن شبکه مستند برود.
* مصائب ساخت مستند افشاگرانه
اسلام‌زاده درباره اهمیت ساخت مستندهای افشاگرانه توضیح می‌دهد: اساس مستند تحقیق است و مستندی که بدون تحقیق باشد نمی‌توان نامش را مستند گذاشت. ضمن اینکه مستندهای اینچنینی باید نگاهی فراتر از گزارش‌های خبری داشته باشند و به دنبال علل ماجرا بروند. به یاد دارم یکی از استادانم سال‌ها پیش زمانی که در ابتدای مسیر مستندسازی بودم به من گفت یادت باشد که مستندساز می‌تواند حکم تعیین کند و من پس از ۱۵ سال متوجه این حرف شدم و فهمیدم که دوربین مستندساز می‌تواند چه تأثیرات زیادی داشته باشد.
وی با اشاره به شاخه مستندسازی ژورنالیستی خاطرنشان می‌کند: مشکلات ساخت این مستندها زیاد است از دسترسی به منابع بگیرید تا پیدا کردن مصاحبه شونده‌های شجاع، چون انتشار این حرف‌ها تبعاتی دارد. روز اکران مستند «خصوصی‌سوزی» یکی از بستگان مفسد اقتصادی به سینما آمده بود و می‌خواست جمع را متشنج کند این در حالی است که حکم محکومیت این مفسد اقتصادی صادر شده بود و ما هم چیزی جز این حکم نگفتیم. مستندسازی در این حوزه بسیار دشوار است و راهی که برای ساخت این مستند طی کردم بسیار سخت‌تر از ساخت مستند «تنها میان طالبان» بود.
* نمی‌توانیم بی‌تفاوت باشیم
وی با اشاره به سختی‌ها و مصائبی که برای ساخت این مستند متحمل شدند، می‌گوید: این مسیر سخت صرفاً به تهدید و ترعیب ختم نمی‌شد بلکه رسیدن به تحلیل منصفانه و کارشناسی درست، دشوارتر بود چون بحث اعتماد مردم در میان است.
اسلام‌زاده معتقد است: جایگاه مستندساز در بحث مفاسد اقتصادی کمتر از قاضی پرونده نیست، هر دو حکمی را تعیین می‌کنند که نیاز به دقت بالا دارد که بررسی اسناد و تحلیل داده‌ها کاری دشوار و حساس است. ضمن اینکه مخاطب هم به ما اعتماد می‌کند و پای اعتبار مستندساز در میان است. پس از پخش مستند هم احتمالاً کسانی که این افشاگری‌ها به مذاقشان خوش نیامده، ممکن است شکایت قضایی بکنند که باید در دادگاه پاسخ کامل و درست داشت، همه این‌ها ما را مجاب به مستند و مستدل‌گویی می‌کند.
کارگردان مستند «زندگی میان پرچم‌های جنگی» ادامه می‌دهد: در شرایطی که فساد اقتصادی وجود دارد نمی‌توانیم بی‌تفاوت باشیم چون این مستندها، مطالبه‌گری بحق در مردم ایجاد می‌کند، ضمن اینکه مسئولان هم برای شناسایی مفاسد اقتصادی نیاز به آموزش دارند. اتفاق افتادن فساد، یک مسئله است و جلوگیری از آن، مسئله مهم‌تر.
وی تأکید می‌کند: مسئولان باید هوشیار باشند تا ساختارهایشان را از فساد مصون بدارند. باید بدانند در بحث خصوصی‌سازی چطور عمل کنند تا قانون به درستی اجرا شود. گاهی عده‌ای با نیت خیر وارد ماجرا می‌شوند ولی به خاطر اشتباهاتشان نتیجه به فساد اقتصادی ختم می‌شود.
وی اضافه می‌کند: مثلاً یکی از پرسش‌های مهم ما در مستند این است که چرا یک کارخانه استراتژیک ماشین‌سازی ناگهان به فردی گمنام واگذار می‌شود و چرا اهلیت او مورد بررسی قرار نمی‌گیرد؟ چرا سهام به صورت کلی به او واگذار می‌شود؟ و چندین چرای دیگر که پاسخ به آن‌ها، مسیرهای فساد را مشخص می‌کند.
* پیام مستندساز ایرانی به مایکل مور
اسلام‌زاده در حاشیه اهدای فانوس جشنواره به فیلمش ضمن اشاره به پیام‌های مایکل‌مور، فیلمساز آمریکایی پس از ترور شهید قاسم سلیمانی گفته بود: مایکل‌مور در پیام‌های خود از رهبر انقلاب خواسته بود که با آرامش برخورد کنند، اما به آقای مایکل‌مور می‌گویم با آرامش به هیچ‌وجه نمی‌توانید جامعه آمریکا را از لابی‌های قدرت نجات دهید. اگر مستندسازان آمریکایی قصد دارند کاری کنند به خاورمیانه بیایند و از جنایات آمریکایی‌ها در عراق و افغانستان مستند بسازند.
وی در این باره به خبرنگار ما توضیح می‌دهد: بنابر اظهارات متفکران مستقل آمریکایی، لابی‌های جنگ‌طلبی در آمریکا وجود دارند که برای رسیدن به مقاصدشان می‌خواهند این کشور را وارد جنگ کنند، به همین دلیل دست به اقدامات تحریک‌کننده می‌زنند و کسی در آمریکا نمی‌تواند با این لابی‌ها درگیر شود.
اسلام‌زاده می‌گوید: حرف من به آقای مور این است که اگر به عنوان یک فیلمساز می‌خواهید به رسالتتان عمل کنید به افغانستان، پاکستان، عراق و سوریه بیایید، حرف مردم این کشورها را بشنوید و جنایات و توهین‌های آمریکایی‌ها را در این کشورها ببینید.
نظر شما