کارشناسان اقتصادی معتقدند تصویب کاهش نرخ و کوتاه‌تر شدن پلکان مالیات حقوق در سال آینده از سوی کمیسیون تلفیق مجلس، اقدامی غیرعادلانه و در راستای تحقق خواسته‌های نجومی‌بگیران است.

در این روزها که کمیسیون تلفیق، لایحه بودجه سال آینده را چکش‌کاری و بررسی می‌کند، مالیات بر حقوق در سال آینده تغییر عجیب و غیرقابل باوری به خود دیده به نحوی که تعداد پلکان از پنج به دو و نرخ مالیات که از ۱۰ تا ۳۵ درصد در سال جاری اعمال شده به ۱۰ و ۲۰ درصد تغییر کرده که این کاهش پلکان و نرخ به مذاق تحلیلگران اقتصادی خوش نیامده و آنان بر این باورند که این کار نه‌تنها دسترسی دولت به منابع پایدار مالیاتی را در شرایط تحریم کم می‌کند بلکه حمایتی آشکار از صاحبان حقوق‌های چندمیلیونی است. بر همین اساس انتظار می‌رود این مصوبه با مخالفت نمایندگان در صحن علنی روبه‌رو و رد شود.

چی بودیم؟ چی‌شد؟

در سال‌های ۹۷ و ۹۸ دولت مایل بود همین شیوه دوپله‌ای (براساس ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) برای دریافت مالیات اجرا شود که این خواسته محقق نشد و مجلس روش پنج پله‌ای را تصویب کرد. براساس این شیوه در سال جاری کارکنان دولتی و غیردولتی که مجموع حقوق، مزایا و کارانه‌شان در سال ۳۳ میلیون تومان (ماهانه ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان) است از پرداخت مالیات معاف هستند و مابقی سطوح دریافتی براساس جدول زیر مشمول مالیات هستند:

برای سال آینده اما حقوق ۳ میلیون تومان (با افزایش ۲۵۰ هزار تومانی نسبت به سال جاری) مشمول معافیت قرار گرفته است و براساس شیوه پلکانی، صاحبان حقوق‌های بالای ۳ میلیون تومان باید مطابق جدول زیر مالیات می‌پرداختند:

با مصوبه کمیسیون تلفیق، اما جدول مالیات‌گیری از حقوق‌بگیران بالای ۳ میلیون تومان تنها دو طبقه و دو نرخ۱۰ و ۲۰ درصدی دارد:

تضمین نارضایتی عمومی

گفته می‌شود کاهش نرخ و تعداد پلکان‌های مالیاتی در سال آینده ضمن اینکه افزایش شکاف طبقاتی، نارضایتی عمومی و تبعات اجتماعی در پی خواهد داشت، منابع درآمدی دولت را آن هم در شرایطی که کسری بودجه ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی را محتمل است، به میزان ۵ هزار میلیارد تومان کاهش می‌دهد، چرا که برای مثال شخصی که ۱۰ میلیون تومان حقوق می‌گیرد نه ۱/۱ میلیون تومان بلکه ۷۰۰ هزار تومان مالیات می‌پردازد که این به معنی کاهش ۴۰ درصدی مالیات دریافتی از صاحبان حقوق‌های بالاست.

براساس تحلیل‌های کارشناسان اقتصادی، پلکان‌های بیشتر در مالیات‌گیری، فرار مالیاتی را کاهش خواهد داد، اما با شیوه دوپلکانی، حقوق‌های نجومی به صورت غیرمستقیم بدون هیچ تهدید و نظارتی رسمیت پیدا خواهند کرد.

در این میان تجربه دیگر کشورها نشان می‌دهد پلکانی بودن مالیات و تعداد زیاد آن‌ها مسئله رایجی است و نرخ مالیات در کشورهای توسعه‌یافته و مترقی در نظام مالیاتی نظیر بریتانیا، فرانسه و آمریکا در طبقات بالای درآمدی به ۴۰ درصد هم می‌رسد. گفتنی است، این نرخ‌ها در شرایط ثبات اقتصادی لحاظ شده و در شرایط خاص مانند کسری بودجه حتی به ۷۰ و ۹۰ درصد هم رسیده است.

یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن فاجعه خواندن این مصوبه کمیسیون تلفیق می‌گوید: شاید محروم شدن کشور از ۵ هزار میلیارد تومان درآمد به دلیل کاهش طبقات و نرخ‌های مالیاتی اندکی اغراق باشد، اما عدالت حکم می‌کند آنکه دریافتی بیشتری دارد و از منابع ملی استفاده بیشتری دارد، مالیات بیشتری بپردازد.

محمدرضا خباز با مبهم دانستن آمار صاحبان حقوق‌های نجومی ادامه می‌دهد: شاید لازم باشد به صراحت آمار این افراد را اعلام کنند. بعید است تعداد آن‌هایی که حقوق‌نجومی می‌گیرند بالا باشد.

به باور وی اقتصاد سالم، اقتصادی است که بر پایه مالیات اداره می‌شود و اینکه معافیت مالیاتی حقوق‌بگیران از ۲میلیون و ۷۵۰ هزار تومان به ۳ میلیون تومان افزایش یافته را عادلانه و در راستای حمایت از حداقلی‌بگیران در برابر تورم می‌داند.

تعارض منافع در کمیسیون تلفیق!

اقتصاددان دیگری هم به خبرنگار ما می‌گوید: مالیات بر حقوق در دو سال اخیر، پنج پله‌ای بوده که این کار از معدود رفتارهای عادلانه‌ای بود که ثروتمندان را وادار می‌کرد با شتاب بیشتری مالیات بدهند که متأسفانه در سال آینده تا اینجای کار، این رفتار متوقف شده است.

وحید عزیزی اضافه می‌کند: ایراد اصلی در این خصوص را باید متوجه قانون مالیات‌های مستقیم دانست که دوپله‌ای بودن مالیات را تعیین کرده است. در لایحه بودجه امسال، دولت در پنج پله، حقوق بالای ۱۲ میلیون تومان را مشمول مالیات ۲۵ درصدی و بالای ۱۸ میلیون تومان را مشمول مالیات ۳۵ درصدی کرده بود، اما از آنجایی که اعضای کمیسیون تلفیق عمدتاً تخصص و شغلشان با نرخ‌های بالا گره خورده و یا پزشک هستند یا قاضی یا عضو هیئت‌علمی، این نرخ‌های دولت را تحمل نکردند و مصوبه اخیر را در دو پله‌ای شدن مالیات اعلام کرده‌اند.

به گفته وی نمایندگان مجلس هم دریافتی‌های غیرمستقیمی علاوه بر حقوق دارند که مایل نیستند در تور مالیات بیفتند.

عزیزی همچنین به عدم تمایل مدیران سازمان امور مالیاتی به وجود پلکان‌های بیشتر در مالیات‌گیری اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه فشارهایی از این دست امروز جواب داد و این افراد موفق شدند از تور مالیات بگریزند.