قدس آنلاین: تأثیر نگاه اقتصادی و سبک زندگی بانوان در خانواده اگر بیشتر از مردان نباشد، کمتر از آنان نیست و این تأثیر خود را در تنگناها و مشکلات اقتصادی بیشتر نشان می‌دهد. از جمله حوزه‌هایی که می‌توان در آن زندگی مشترک امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) را الگوی مناسبی برای سبک زندگی یک خانواده دیندار در نظر گرفت، اقتصاد خانواده است. سالروز ولادت حضرت صدیقه طاهره(س) بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر ابوالقاسم مقیمی حاجی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، از این زاویه به نقش آن حضرت در خانواده به عنوان یک بانوی خانه‌دار بپردازیم.
سهم زنان در جهاد اقتصادی چشمگیر است
حجت‌الاسلام مقیمی در ابتدا با بیان اینکه در جهاد اقتصادی و تلاش مخلصانه برای پیشرفت جامعه در عرصه اقتصاد، زنان سهم چشمگیری دارند، می‌گوید: از جمله عرصه‌هایی که زن می‌تواند در جامعه نیرویی کارآمد تلقی شده و فعالیت‌هایش به ثمر بنشیند در چارچوب نظام خانواده است. خانواده یکی از نهادهای ریشه‌دار جامعه و از نهادهای بسیار بااهمیت اجتماعی است که اگر این نهاد کار خود را به درستی انجام دهد و افرادی که در سلامت و تعالی نهاد خانواده نقش دارند وظایف خود را به درستی انجام دهند، یکی از ارکان مهم جامعه رو به تعالی رفته و جامعه متعالی می‌شود. او می‌افزاید: اگر چه مدیریت خانواده طبق فرامین اسلام با مرد است اما در اصل آنکه امور زندگی را تدبیر کرده، به اجرا می‌رساند و می‌تواند آن را بهینه اداره کند زن است. خانه‌داری از مباحثی است که در تحقق رشد نظام خانواده نقش اساسی دارد. اداره منزل، رسیدگی به امور شوهر و فرزندان، تدبیر داخلی منزل، اینکه تمام اجزای منزل با روند رو به رشدی کنترل شوند و... وظیفه بسیار خطیری است که بر عهده زنان جامعه قرار داده شده است.
رئیس پژوهشکده دانشنامه‌نگاری دینی ضمن بیان سیره خانه‌داری حضرت زهرا(س) تصریح می‌کند: در منابع دینی و روایی در مورد سبک خانه‌داری آن حضرت به موارد متعددی اشاره شده است. آن حضرت در خانه مستقلی با همسرش زندگی می‌کرد و فرزندان متعددی داشت که اختلاف سنی کمی داشتند. شرایط زمانه صدر اسلام شرایطی بود که همه مسلمانان از نظر مالی در مضیقه بودند و زندگی آن‌ها در غایت سختی و مشکلات اداره می‌شد؛ چون حضرت امیر(ع) در کنار پیامبر(ص) مشغول جنگ‌های مختلف و مسئولیت‌های اجتماعی و حکومتی بود و وقت او تنها برای کسب درآمد صرف نمی‌شد؛ آن حضرت ایام مختلفی را در شهر مدینه حضور نداشت و اداره زندگی و مسئولیت‌های مختلف بر دوش حضرت صدیقه طاهره(س) قرار می‌گرفت.
ایثار در سیره اقتصادی حضرت زهرا(س)
حجت‌الاسلام مقیمی ادامه می‌دهد: مسئولیت‌های مختلفی از جمله تربیت فرزندان، آماده کردن طعام و مواد اولیه آن‌ها، حتی آسیاب کردن گندم و جو، نظافت منزل و تهیه برخی مایحتاج بیرون از منزل زمانی که حضرت علی(ع) در مدینه حضور نداشت بر عهده آن حضرت بود. آن دوران آب در هر منزلی وجود نداشت و آب کشیدن از چاه و انتقال آن به منزل و سایر امور بهداشتی منزل نیز بر عهده او بود.
او تشریح می‌کند: در اسلام کسب درآمد و تهیه نفقه بر عهده مرد قرار گرفته و در خانواده علوی و فاطمی نیز این وظیفه بر عهده شخص حضرت امیر(ع) است اما مرحوم شیخ صدوق در امالی آورده است که حضرت زهرا(س) برای کمک به اقتصاد خانواده حتی پشم‌ریسی هم می‌کرد. تدبیر مسائل اقتصادی منزل دو رکن مؤثر دارد؛ یکی تولید ثروت و دیگری چگونگی مصرف ثروت بدست آمده است. افراد موفق در عرصه اقتصاد به کسانی گفته می‌شود که هم در کسب درآمد موفقیت دارند و هم اینکه بتوانند درآمدها را به صورت بهینه در جای مناسب هزینه کنند.
این استاد حوزه و دانشگاه به روایتی اشاره و بیان می‌کند: امکانات زندگی که به عنوان جهیزیه همراه حضرت فاطمه(س) آورده شده بود یا حضرت امیر(ع) توانسته بود آن‌ها را فراهم کند، ابزار بسیار ساده شامل چند ظرف گلی، چند بالشت پر از لیف خرما و پوست گوسفندی به عنوان زیرانداز بود. علامه مجلسی در بحارالانوار نقل می‌کند که شرایط گاه به گونه‌ای سخت بود که حضرت فاطمه(س) برای سیر کردن حسنین چیزی در منزل پیدا نمی‌کرد. حضرت زهرا(س) در پاسخ امیرالمؤمنین(ع) که پرسید چرا نگفتی چیزی در خانه نیست تا فراهم آورم؟ گفت: علی جان من از پروردگارم حیا می‌کنم چیزی که توان فراهم آوردن آن را نداری، از تو بخواهم.
جهاد اقتصادی سبب استحکام نهاد خانواده است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور می‌شود: همچنین داریم که در جامعه آن زمان با وجود آنکه آرد وجود داشت، حضرت خود گندم آسیاب می‌کرد. در بخاری نقل شده است که حضرت آن قدر با دستانش گندم را آسیاب می‌کرد که دستان او تاول زده و آسیب دیده بود. در دلایل الامامه طبری نیز آمده است که دستان حضرت بر اثر کثرت آسیاب کردن خون‌آلود شده بود. در منابع اهل سنت و در سنن احمد بن حنبل آمده که حضرت آن قدر از چاه آب می‌کشید که اثر مشک بر بدن او افتاده بود. بر اثر جارو کردن منزل لباس‌های ایشان غبارآلود می‌شد و بر اثر روشن کردن آتش زیر دیگ، تن‌پوش‌های او دودآلود بود. حضرت در آن شرایط در تدبیر اقتصادی امور منزل، هزینه کردن‌ها و مشارکت در انجام کار تا جایی که توان داشت، خانواده خود را همراهی می‌کرد.
او اضافه می‌کند: طبق آنچه در تاریخ آمده چند سالی پس از هجرت پیامبر(ص) که جنگ‌ها کمتر شد و شرایط اقتصادی مدینه رشد کرد، مردم مدینه وضع عمومی بهتری پیدا کردند؛ در آن زمان همراه با تحول نسبی مردم مدینه، پیامبر(ص) خدمتکاری برای کمک به حضرت فاطمه(س) به کار گرفت. سلمان می‌گوید: حضرت فاطمه(س) نشسته بود و در برابرش سنگ آسیابی بود که با آن جو آرد می‌کرد. بر دسته آسیاب خون بود و یک طرف هم حسین از گرسنگی گریه می‌کرد؛ گفتم ای دختر پیامبر! کف دستت زخم برداشته و فضه بیکار است. او در جواب گفت: پیامبر خدا(ص) سفارش کرده که یک روز او کار کند و یک روز من و امروز نوبت من است.
حجت‌الاسلام مقیمی در پایان تأکید می‌کند: مجموعه این امور بیان می‌کند تربیت فرزند و انجام امور منزل یکی از اولویت‌های خانه‌داری است. آن حضرت در انجام امور درون منزل تا تولید درآمد تلاش می‌کرد خانه‌داری را به گونه‌ای انجام دهد که با جهاد اقتصادی این نهاد مستحکم شود. مراجعه به سیره حضرت در خانه‌داری می‌تواند برای زنان ما الگو باشد. در این مورد داریم که سلمان وقتی در منزل حضرت زهرا(س) بود، گفت: اجازه بدهید من گندم را آرد کنم و یا حسین را ساکت کنم. حضرت فرمود: تو گندم را آرد کن و من به حسین رسیدگی کنم؛ یعنی حضرت تربیت فرزند را بر هر کار دیگری ترجیح می‌داد.
نظر شما