محمدکاظم کاظمی
همه محصولاتی که ما در ویترین مغازه‌ها می‌بینیم، از کارگاه‌های تولید بدرآمده‌اند، کارگاه‌هایی که خود متکی به آموزش و تجربه‌اند. شعر نیز چنین است. شب شعرها، جشنواره‌ها، مسابقه‌ها و آثار مکتوب، ویترین ارائۀ شعرند. ولی شعر در کارگاه ذوق و مهارت شاعر پرورده می‌شود و آن ذوق و مهارت نیز بخشی فطری و بخش مهمی، اکتسابی است.
این بیت ایرج‌میرزا را ما همه شنیده‌ایم که «شاعری طبع روان می‌خواهد / نه مبانی، نه بیان می‌خواهد». بله اگر فقط «شاعری» هدف باشد، همان طبع روان هم کافی است؛ اما حقیقت این است که ما در برابر هر شاعر خوب در زبان فارسی حدود یکصد شاعر ضعیف داریم، کسانی که نه نامشان بر جای مانده است و نه آثارشان. این‌ها کسانی بوده‌اند که فقط طبع روان داشته‌اند. بله، شاعر بوده‌اند اما شاعر خوب بودن مهم است.
شعر خوب هم به مطالعه نیاز دارد، هم به آموزش و هم به حضور مستمر در محافل و مجامع ادبی. هر جا که این چیزها در کنار هم وجود داشته‌اند، بناگاه عده‌ای شاعر خوب ظهور کرده‌اند. ما در طول تاریخ ادبیات فارسی، سراغ نداریم جایی یا زمانی را که در آن جمعی شاعر توانا ظهور کرده باشند، ولی بدون یک پشتوانۀ علمی و آموزشی و مهارت‌اندوزی.
ولی حقیقت این است که اغلب متولیان و دست‌اندرکاران امور فرهنگی، به ویترین شعر بیشتر می‌اندیشند. از همین روی است که ما «شب شعر» و «جشنوارۀ شعر» و «کتاب شعر» و «صفحه و کانال شعر» بیشتر داریم تا کارگاه و آموزشگاه شعر. بله در یک شب شعر یا جشنواره شاعران برتر روزگار شرکت می‌کنند و آثارشان را ارائه می‌دهند، ولی این آثار در چه بستری تولید شده‌اند؟ این مهم است.
در این سال‌ها یکی از بسترهای خوب آموزش و مهارت‌اندوزی در کار شعر، دوره‌های آموزشی آفتابگردان‌هاست. میلاد عرفان‌پور مدیر دفتر شعر مؤسسۀ شهرستان ادب در نشست خبری «هشتمین دوره آموزشی شعر جوان انقلاب اسلامی» از پرورش حدود هزار شاعر جوان در این هشت دوره خبر می‌دهد و این، رقم قابل توجهی است.
تا آنجا که من خبر دارم، مؤسسۀ شهرستان ادب کمتر جشنواره و شب شعر برگزار کرده است و عمدۀ کارهایش برنامه‌های مستمر آموزشی برای شاعران جوان است، و آن هم به صورت مستمر و نه فقط در برنامه‌هایی یکی دو روزه. در هر دوره شاعران جوان از میان متقاضیان بسیار گزینش می‌شوند و در طول این دوره در یک ارتباط مستمر، هم آثارشان به وسیلۀ کارشناسان مؤسسه نقد می‌شود و هم منابع مطالعه برایشان معرفی می‌شود و در نهایت در یک اردوی آموزشی فشرده، پای صحبت پیشکسوتان و شاعران و منتقدان خبره‌ای می‌نشینند.
افزون بر این‌ها، مؤسسۀ شهرستان ادب در تهران و چند شهر دیگر جلسات هفتگی شعرخوانی و نقد شعر نیز دارد که این‌ها نیز غالباً کانون تجمع و پرورش شاعران جوان‌اند. بسیاری از شاعران خوب این نسل، کسانی‌اند که در دوره‌های آموزشی آفتابگردان‌ها شرکت داشته‌اند و یا از این جلسات سر برآورده‌اند. از این جمله‌اند خیلی از شاعران خوب نسل جوان در شهر مشهد که غالباً افراد ممتازی در مسابقات دانش‌آموزی و دانشجویی حتی در سطح کشور هستند. کمتر نهاد یا مؤسسۀ ادبی در این سال‌ها چنین برنامه‌های مستمری، با این همه خروجی خوب داشته است.
باری، دو گروه، باید بیش از این به آموزش و تجربه‌اندوزی مستمر در کار شعر بیندیشند، یکی کسانی که طبع و ذوق شعر دارند و دیگر، مسئولان و مدیرانی که می‌خواهند در رشد و اعتلای شعر فارسی نقشی داشته باشند. همه این‌ها باید بیش از ویترین جشنواره‌ها و شب شعرها، به کارگاه و آموزشگاه شعر توجه کنند. بدون این‌ها، ویترین خالی خواهد ماند، یا با اجناسی کم‌کیفیت پر خواهد شد.
نظر شما