قدس آنلاین:  شبکه‌های مختلف تلویزیون در روزهایی که به دلیل شیوع کرونا بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در خانه بمانند، بر پخش برنامه‌های طنز و فیلم‌های سینمایی افزوده است. با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی بسیاری از مراکز و ارگان‌ها از جمله مدارس و دانشگاه‌ها، کنداکتور برنامه‌های تلویزیونی هم با تغییراتی همراه شده است. معاونت سیما پس از شیوع ویروس کرونا تدابیری در این ‌باره اتخاذ کرد. کنداکتور بیشتر شبکه‌های تلویزیونی دستخوش تغییراتی شدند و بیشتر سراغ برنامه‌ها و سریال‌های طنز و مفرح رفتند به طوری که همه شبکه‌ها، پخش فیلم‌های سینمایی را به صورت روزانه تا پایان سال در دستور کار خود قرار دادند و برای تداوم ضبط برنامه‌ها، مسابقات و سریال‌های نوروزی، پشتیبانی‌های لازم را در نظر گرفتند به طوری که ضبط و ساخت برنامه‌های نوروزی تلویزیون در این روزها همچنان ادامه دارد، اما آیا تلویزیون در این روزها که بسیاری از مردم در قرنطینه خانگی به سر می‌برند، مرجع سرگرم‌کننده و آموزش‌دهنده برای مردم به شمار می‌رود؟ احسان ناظم بکایی، منتقد و روزنامه‌نگار در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: پدیده کرونا، اتفاقی ناگهانی بود. تلویزیون برای رویدادهای مناسبتی همچون نوروز و ماه رمضان آمادگی قبلی و پیش‌تولید دارد، ولی برای این اتفاق هیچ پیش‌زمینه و آمادگی وجود نداشت.

وی ادامه می‌دهد: در گام اول، تلویزیون وظیفه آموزش و اطلاع‌رسانی داشت که در توان خود خوب عمل کرد به طوری که در بخش خبری، استودیوی ویژه کرونا راه‌اندازی شد که یک واکنش سریع بود. ساخت سریال‌های نوروزی و ماه‌رمضان هم به قوت خود باقی است به طوری که عوامل سریال «پایتخت» و عوامل سریال «سلمان‌فارسی» مشغول به کار هستند.

* تنها نهاد فرهنگی و هنری که تعطیل نشد

ناظم بکایی با اشاره به احتمال ادامه یافتن این بیماری تا ماه رمضان سال آینده، یادآور می‌شود: ماه مبارک رمضان با فاصله کمی از تعطیلات نوروزی آغاز خواهد شد و سریال‌های مناسبتی این ایام هم باید پخش شوند، اما فرقی که میان برنامه‌های مناسبتی نوروز و ماه‌رمضان وجود دارد این است که در نوروز سال‌های گذشته، مردم یک سوم از زمان روزانه خود را مشغول دید و بازدید یا سفر بودند، ولی در نوروز ۹۹ خانه‌نشین خواهند بود و تلویزیون برنامه‌های بیشتری برای آن‌ها باید در نظر بگیرد.

وی توضیح می‌دهد: در سال‌های گذشته به دلیل دید و بازدیدهای نوروزی برای اینکه مخاطبان از تماشای سریال‌های نوروزی محروم نشوند، بازپخش این سریال‌ها، دو یا سه بار طی روز بود، ولی در نوروز امسال باید به یک نوبت بازپخش کاهش یابد تا حوصله مخاطب سر نرود. در واقع تلویزیون در نوروز باید از تکرار برنامه‌هایش بکاهد و بر تنوع آن بیفزاید. پخش فیلم‌های سینمایی داخلی و خارجی و آثار انیمیشن می‌تواند موجب تنوع‌بخشی برنامه‌ها شود.

این منتقد با بیان اینکه در تولید برنامه‌های روتین نوروزی همچون «دورهمی» و «عصر جدید» اختلالی ایجاد نشده است، می‌گوید: رسانه ملی تنها نهاد فرهنگی و هنری است که در این ایام تعطیل نشده و با توان مضاعف کار می‌کند. اگرچه نباید از تلویزیون انتظار تعطیلی داشت، چون سنگر رسانه‌ای در شرایط بحرانی است، ولی کارکنان صدا و سیما هم مردم همین جامعه هستند و نه‌تنها ساعت کاری آن‌ها کم نشده که بیشتر هم شده است. ضمن اینکه فشار روحی و روانی بیشتری نیز در این شرایط بر آن‌ها وارد است.

وی عنوان می‌کند: مسئولان صدا و سیما شرایطی بحرانی  را مدیریت می‌کنند، به همین دلیل کمتر برای حضور افرادی که ممکن است با این سازمان اختلاف‌نظر و موضع داشته باشند، خط کش می‌گذارند به طوری که چهره‌های مختلفی را در تلویزیون می‌بینیم. افرادی که پیش از این علیه رسانه ملی حرف زده بودند، اما این روزها روی آنتن هستند. تلویزیون در این روزها همه ظرفیت و توان خود را به میدان آورده چون بزرگ‌ترین بنگاه رسانه‌ای کشور است که در کمترین شرایط جذب بیننده، تعداد مخاطبانش بیشتر از دیگر رسانه‌های برخط و مکتوب است.

* نباید توقع زیادی از تلویزیون داشت

رضا استادی، منتقد تلویزیون در این باره اما نظر دیگری دارد و به خبرنگار ما می‌گوید: بیش از یک دهه است که تلویزیون از زندگی مردم حذف شده و بخش اندکی از مردم هستند که تلویزیون برای آن‌ها رسانه مورد وثوق است و اغلب مردم صرفاً بیننده برخی بخش‌های خبری، چند برنامه زنده و تعدادی برنامه نمایشی از این رسانه هستند و اساساً تلویزیون دیگر نقشی در فرهنگ جمعی مردم ندارد، اما در دهه‌های ۶۰ و ۷۰، این رسانه نقشی پررنگ در جامعه ایرانی و وحدت‌بخشی به مردم داشت.

استادی این توقع که تلویزیون در روزهای قرنطینه خانگی مردم، ابزار خوبی برای سرگرمی و آموزش باشد را توقع نابجایی دانسته و توضیح می‌دهد: نیروهای اثرگذار و محبوب مردمی در تلویزیون حضور ندارند و این رسانه عملاً به سازمانی برای پرداخت حقوق به چند ده‌هزار کارمند و توزیع درآمد نفت میان بخشی از جامعه تبدیل شده است.

وی می‌افزاید: تلویزیون در مواجهه با شرایط روانی پیش آمده در جامعه نمی‌تواند کاری انجام دهد و این توقع که وسیله‌ای سرگرم‌کننده برای مردم در قرنطینه خانگی است، توقع زیادی است. صدا و سیما در مدت دو هفته‌ای که مردم در قرنطینه خانگی به سر می‌بردند، نتوانست کار خاصی انجام دهد و تنها به برنامه‌های روتین همچون خبر و برنامه‌های آموزشی بسنده کرد که از پزشکان دعوت می‌کرد تا درباره راه‌های پیشگیری از کرونا صحبت کنند. این جزو برنامه‌های عادی تلویزیون به شمار می‌رود و تلویزیون کار ویژه‌ای در این زمینه انجام نداده است. البته به واسطه آنکه تلویزیون رسانه‌ مناسبی است، کرونا هم می‌تواند یک مناسبت تلقی شود که تلویزیون با آن خود را تطبیق می‌دهد، اما این تطبیق هنرمندانه و خلاقانه نیست.

وی با تأکید بر اینکه در این مدت شاهد تولید خلاقه و کار ویژه‌ای از سوی تلویزیون نبودیم، خاطرنشان می‌کند: تلویزیون از چهره‌های مردمی و محبوب خالی شده و فقدان این چهره‌های مؤثر که حرف و نظرشان برای مردم مهم باشد، در این ایام به شدت احساس می‌شود. افرادی همچون عادل فردوسی‌پور که اگر از مردم می‌خواست در خانه بمانند یا رفتارشان را نسبت به هم اصلاح کنند، قطعاً حرفش در میان مخاطبان اعتبار و اثر داشت.

* دست تلویزیون خالی است

استادی با اشاره به بازپخش تعداد زیادی از سریال‌های قدیمی در شبکه‌های مختلف می‌گوید: دست تلویزیون در این روزها خالی است و برای اینکه آنتن خود را پر کند و جنبه سرگرمی هم داشته باشد به بازپخش سریال‌های طنز متوسل شده است. برنامه‌های آموزشی هم مانند دهه ۶۰ که شرایط جنگ بود و آن زمان هم برنامه‌های آموزشی از تلویزیون پخش می‌شد، با ساختاری بهتر در مقایسه با آن دوران پخش می‌شود. امروز شبکه‌های اجتماعی رقیب جدی تلویزیون هستند و در این حوزه فعالیت‌های مختلفی انجام می‌شود.

این منتقد حجم قابل‌توجهی از برنامه‌های تلویزیون درباره کرونا را لوث شده و بی‌مزه توصیف کرده و می‌افزاید: بارها در تلویزیون از عبارت میهمان‌ناخوانده برای ویروس کرونا استفاده می‌شود، اما میهمان برای ما ایرانی‌ها ذاتاً موجودی عزیز است که گاهی با دعوت می‌آید و گاهی بی‌دعوت، اما بی‌دعوتش هم عزیز است و این تعبیر برای یک بیماری خوب نیست. در همین ایام گزارش‌های لوس و بی‌مزه‌ای دیدم که مثلاً در گفت‌وگو با پرستاران گرفته می‌شود و پرسش یک بچه خردسال را از آن‌ها می‌پرسند که نمی‌ترسی کرونا بگیری؟ در حالی که هر شغلی اقتضائات و شرایط ویژه خودش را دارد و قاعدتاً پرستار به واسطه اقتضاهای شغلی‌اش در بیمارستان است و می‌توان با خلاقیت، پرسش بهتری از او پرسید. حتی  تلویزیون نمی‌تواند در چنین شرایطی پرسش مناسبی طراحی کند، چون همه‌چیز را به شوخی گرفته است. در چنین شرایطی از تلویزیون نمی‌توان توقع داشت که مرجعیت داشته باشد و برای مردم هم سرگرمی ایجاد کند، هم به آن‌ها آموزش دهد و هم بر جامعه تأثیر  بگذارد.

به گفته استادی، محتوایی که در فضای‌مجازی در دسترس است، خروجی رسانه‌های مختلف و نظرات بی‌واسطه مردم است و مردم در این فضا تولیدکننده محتوا هستند و به همین دلیل این فضای‌مجازی، مکان مناسبی برای تأمین اطلاعات مورد نیاز در این روزهاست.

وی با بیان اینکه مردم بلد شده‌اند تا در مواقع اینچنینی خودشان مشکلات خودشان را حل کنند، یادآور می‌شود: همان‌طور که سیستم بهداشت ما نمی‌تواند ماسک و محلول ضدعفونی‌کننده را به درستی در میان مردم توزیع کند، به همان نسبت هم تلویزیون نمی‌تواند برنامه‌های سرگرم‌کننده و آموزشی مؤثری برای مردم داشته باشد. البته ما کشوری هستیم که تعطیلات اینچنینی در طول سال زیاد داریم و به همین دلیل مردم باید در چنین ایامی، تدابیر لازم را برای خودشان بیندیشند و مثلاً بخشی از ایام را به استفاده از VOD ها بپردازند و بخشی از زمان خود را صرف مطالعه کنند. یقیناً در چنین شرایطی نمی‌توان به تلویزیون امیدوار بود که کار خاصی برای مردم انجام دهد.

انتهای پیام/