قدس آنلاین: حالا دیگر علاوه بر شبکه‌های تلویزیونی که در طول هفته از کارشناسان مختلف برای ارائه این خدمات دعوت می‌کنند، در فضای مجازی نیز افرادی را می‌توان یافت که خود را روانشناس، روانکاو، دازاین کاو، درمانگر معنوی و... می‌نامند.
در کنار این موارد، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و حتی شرکت‌های خصوصی نیز در طول سال دوره‌های آموزشی مختلفی را در خصوص موضوعات روانشناسی برای کارکنان خود برگزار می‌کنند.
به رغم افزایش میزان استفاده مردم از خدمات روانشناسی، به نظر می‌رسد نتیجه به اندازه لازم مفید و اثربخش نیست و بخشی از این ناکارآمدی به حضور روان‌شناس‌نماها در این عرصه برمی‌گردد.
دکتر احمد ایزیدی طامه؛ روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه در این خصوص می‌گوید: یکی از موضوعات جالب در سال‌های اخیر در ایران افزایش پدیده‌های «بدلی» است که آن‌ها را در اصطلاح با «نما» می‌شناسیم. مانند تماشاگرنما، دلال‌نما، روحانی‌نما، دکترنما، خواننده‌نما، شاعرنما و سرانجام روان‌شناس‌نما. متأسفانه به دلایل مختلف از جمله نقص در نظام روانشناسی و مشاوره کشور، وجود مراکز متعدد صادرکننده مجوز خدمات روان‌شناختی و در نتیجه نبود نظارت کامل بر این نوع خدمات و در کنار این‌ها، برخی از ویژگی‌های شخصیتی مردم که موجب می‌شود گاهی شعار را بر عقلانیت و فریب را بر روبه‌رو شدن با حقیقت ترجیح دهند، فراوانی روان‌شناس‌نما رو به افزایش است.
برگزاری «شوهای شبه روانشناسی»
دکتر ایزدی طامه می‌افزاید: یکی از عوامل تأثیرگذار بر این روند، نحوه استفاده صدا و سیما از متخصصان است. برای مثال فردی غیرمتخصص بدون برخورداری از حداقل صلاحیت‌های علمی در زمینه روانشناسی و مشاوره، صرفاً به دلیل خوش بیان بودن و استفاده از رانت رسانه‌ای، در اوج ساعات استفاده مردم از تلویزیون «شوهای شبه روانشناسی» برگزار می‌کند و همزمان درباره انواع و اقسام مشکلات مردم از مدیریت استرس، ازدواج، طلاق، روابط همسران تا تربیت فرزندان اظهار فضل می‌کند.
به گفته این روانشناس، بدیهی است در این مسیر که توسط مراجع رسمی همچون صدا و سیما باز می‌شود، گروهی دیگر از سوءاستفاده‌کنندگان نیز بدون هیچ پشتوانه علمی و نداشتن حتی مدرک تحصیلی در زمینه روانشناسی و صرفاً به دلیل خوش تیپ بودن و شیوایی بیان و آشنایی با روش‌های تأثیرگذاری بر مخاطب، به کار آموزش‌های شبه روانشناسی و مشاوره بپردازند. متأسفانه این گروه، درآمد و پرستیژ اجتماعی خود را از طریق ارائه اطلاعات غلط و سوءاستفاده از مشکلات مردم بدست آورده و در شرایطی که اصولاً بحث نظارت و کنترل در تمام عرصه‌های اجتماعی ضعیف است، آن‌ها نیز در حال بافتن کلاه برای خود از نمد دردها و رنج‌های مردم هستند. به طوری که هم اکنون عده‌ای با مدرک تحصیلی پزشکی عمومی، مهندسی مکانیک، کارشناس ارشد زیست شناسی و حتی فوق دیپلم الکترونیک و با جعل عنوان دکترای روانشناسی، خدمات شبه روان‌شناختی به مردم ارائه می‌دهند.
ضرورت حذف «روانشناس نماها» از حوزه روانشناسی
دکتر ایزدی طامه با اشاره به ضرورت حذف روان‌شناس‌نماها از حوزه روانشناسی می‌گوید: بدیهی است که همه عوامل تأثیرگذار از جمله صدا و سیما، نظام روانشناسی و مشاوره و دستگاه‌های نظارتی باید اقدام‌های لازم را به انجام برسانند. اما در کنار این عوامل، آگاهی مردم نیز می تواند نقش مهمی در اثربخشی این خدمات و حذف این افراد بازی کند؛ یعنی پیش از رفتن به مراکز مشاوره، مراجعه به سایت نظام روانشناسی و مشاوره می‌تواند شما را از صلاحیت سازمانی فردی که قصد مراجعه به او را دارید مطمئن سازد. هرچند باید توجه داشت که صلاحیت سازمانی، تمام آن چیزی نیست که می‌تواند به شما در این خصوص اطمینان دهد. چه بسا افرادی که در این سازمان عضویت دارند، اما از توانایی تخصصی، رشد اخلاقی و تعهد لازم برخوردار نیستند. همچنین هنگام مراجعه به مراکز مشاوره معتبر، تلاش کنید با بررسی سابقه مشاور و روانشناس و کسب اطلاعات از افرادی که در گذشته به ایشان مراجعه کرده‌اند، از توانایی وی برای کمک به حل مشکلتان مطمئن شوید؛ چرا که هر روانشناسی برای کمک به حل هر مشکل یا مسئله‌ای صلاحیت ندارد.
روش‌های علمی با راه‌های میانبر همخوانی ندارد
این روانشناس ادامه می‌دهد: مسیر حل گروه زیادی از مشکلات روان‌شناختی انسان‌ها، مسیری سخت، زمانبر، پر پیچ و خم و پیمودن آن برای درمانجو دشوار و جانکاه است و تا زمانی که فرد شخصاً این مسیر را با کمک روانشناس طی نکند، درمان حاصل نمی‌شود. بنابراین به هیچ وجه گول درمان‌های فوری، در چند جلسه، تضمینی و آسان را نخورید؛ چرا که علم و روش‌های علمی، با تغییرات معجزه‌وار و راه‌های میانبر همخوانی ندارد. آیا تا به حال شنیده‌اید که پزشکی به‌صورت معجزه‌وار بیمار سرطانی خود را درمان کرده باشد؟ یا شنیده‌اید که مخترعی، یک‌شبه دستگاهی را اختراع کرده باشد؟
دکتر ایزدی طامه با بیان اینکه حضور یک کارشناس در صدا و سیما به هیچ وجه به معنای توانایی آن فرد در کمک به همه مردم در همه زمینه‌ها نیست، ادامه می‌دهد: افرادی هستند که هنوز کودکی خود را در مسیر روانشناسی طی نکرده‌اند و صرفاً به کمک رانت، در صدا و سیما به عنوان روانشناس مشغول سرگرم کردن مخاطبان هستند، این در حالی است که پیران این مسیر در اتاق‌های کوچک خود در دانشگاه، ناشناخته به انجام وظایف دانشگاهی خویش مشغولند. علم و آنچه به آن مربوط است، فعالیتی‌هایی آشکار، قابل توضیح و غیر شخصی است؛ بنابراین به دریافت این خدمات در خارج از مراکز رسمی و محیط‌های نامتعارف مشکوک باشید و به توضیحات مبهم و کلمات پرطمطراق و ادعای روش‌های اختصاصی برای درمان به دیده شک بنگرید.
نسخه‌های از پیش نوشته شده
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه، روانشناس و درمانگری که در طول هفته از ۷ صبح تا ۱۱ شب در حال ارائه خدمات است، تقریباً نمی‌تواند هیچ کمکی به شما کند و احتمالاً خودش به‌زودی به دریافت همین خدمات نیاز پیدا خواهد کرد. امروزه حکایت برخی از روانشناسان شبیه داستانی است که در گذشته برای برخی پزشکان ساخته شده بود، مبنی بر اینکه از پیش نسخه بیمار را نوشته و بدون معاینه او، آن را تجویز می‌کردند؛ غافل از اینکه درمانگری، علم و هنری است که علاوه بر دانش نظری، تجربه نیز در آن بسیار مؤثر است.
متأسفانه نظام تربیت روانشناس در ایران مانند بسیاری دیگر از رشته‌ها عمدتاً بر موضوعات نظری استوار است و در نتیجه کسب تجربه درمانی، بیشتر پس از دانش‌آموختگی از دانشگاه آغاز می‌شود، به همین دلیل در بیشتر موارد درمانگران میانسال، مجرب و آگاه بر درمانگران جوان ارجحیت دارند.
ارائه مشاوره‌های غیرعلمی
مجتبی نورانی، روانشناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی نیز می‌گوید: باید به سمتی حرکت کنیم که صدور پروانه فعالیت روانشناسان برای ارائه خدمات درمانی فقط از طریق سازمان نظام روانشناسی انجام شود. اما با توجه به اینکه ابزار نظارتی کافی در کشور نداریم برخی از افراد بر اساس مطالعات شخصی و اطلاعاتی که در حوزه روانشناسی دارند و یا دوره‌های غیرآکادمیک که در داخل و یا خارج کشور گذرانده، در قالب خدمات روانشناسی به صورت کاملاً غیرعلمی و غیرحرفه‌ای به زعم خود مشاوره می‌دهند. در حالی که در علم روانشناسی برای درمان هر سندرم، اختلال و یا مشکلی که در حیطه روان‌شناختی تعریف می‌شود، پروتکل درمانی استاندارد وجود دارد که همه مراحل باید بر اساس پروتکل تعیین شده طی شود تا فرد به نتیجه مطلوب دست یابد. بنابراین مسئله مهم در شرایط فعلی بحث بر سر به‌وجود آمدن نوعی از روانشناسی است که مبتنی بر نظریه‌ها و تجربیات علمی نیست.
پیامدهای مراجعه به افراد غیرمتخصص
این روانشناس ادامه می‌دهد: روانشناسان تخصصی علاوه بر کسب دان‌شنامه روانشناسی از دانشگاهی معتبر و گذراندن دوره‌های کارورزی، از سوی کارشناسان سازمان نظام روانشناسی ارزیابی شده و پس از آن موفق به دریافت پروانه فعالیت از سازمان نظام روانشناسی کشور می‌شوند. بنابراین لازم است مردم پیش از دریافت خدمات روانشناسی، تحقیقات لازم را در خصوص کلینیک یا فردی که به وی مراجعه می‌کنند انجام دهند تا در دام ناروان‌شناسان نیفتند، زیرا مراجعه به افراد غیرمتخصص موجب سوءاستفاده‌های مختلف و همچنین وخیم‌تر شدن حال آن‌ها خواهد شد.
نورانی با اشاره به مشاوره‌های غیرحرفه‌ای نظیر مشاوره در منزل، مشاوره در پارک، مشاوره در فضای مجازی، مشاوره تلفنی و همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی غیرمجاز می‌افزاید: متأسفانه بیشتر روان‌شناس‌نماها و یا روانشناسان زرد افرادی با فن بیان خوب هستند که نه تنها آموزش‌های لازم را در مراکز دانشگاهی معتبر ندیده‌اند، بلکه در بسیاری از موارد با مدرکی غیرمرتبط با علم روانشناسی بر جایگاه درمانگر تکیه زده‌اند و امکان نظارت بر عملکرد آن‌ها از سوی کارشناسان سازمان نظام روانشناسی فراهم نیست.
انتهای پیام/
نظر شما