قدس آنلاین: لخته خون زمانی ایجاد می‌شود که یاخته‌ها یا گرده‌های خون (platelets) به همدیگر می‌چسبند وباعث می‌شوند که پروتئینِ پلاسما(plasma) (خونابه یا قسمت آبکی خون) سفت شود و یک توده نیمه جامد بوجود آید. چنانچه لخته خون در رگ و یا سرخرگ ایجاد شود، می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن برگردد و باعث صدمات خطرناکی شود.

دارویی که لخته شدن خون را به عقب می‌اندازد رقیق کننده خون، بِلاد تینر(blood thinner) یا اَنتی کاگولِِنت(anticoagulants) است. داروهای ضد انعقاد خون ایجاد لخته را سخت و از رشد لخته‌های خون ایجاد شده جلوگیری می‌کند. داروهای ضد انعقاد خون برای جلوگیری از سکته قلبی و یا برای افرادی که دارای دریچه قلب مصنوعی هستند و یا مبتلایان به بیماری‌های دریچه قلب، به کار می‌رود.

داروهای ضد انعقاد خون برای معالجه لخته خون در رگهای عمقی بدن [ترومبوز(thrombosis)] و همچنین جلوگیری از  برگشت آنها به ریه‌ها (pulmonary embolism) به کار می‌رود.

داروهای ضد انعقاد خون را بشناسیم

وارفارین (warfarin) یعنی داروهای ضد انعقاد خون که عبارتند از کومادین (Coumadin)  و جَنتووِن (Jantoven) در ده سال اخیر مورد استفاده بوده‌اند. اگرچه این داروها مؤثّرند، احتمال خطر خونریزی داخلی را دربردارند.  چنانچه میزان وارفارین در خون زیاد باشد، احتمال خونریزی وجود دارد. اگر مقدار آن در خون کم باشد، احتمال لخته شدن خون وجود دارد. به همین دلیل، کسانی که وارفارین استفاده می‌کنند باید آزمایش خون به موقع از آنها به عمل آید تا معلوم شود که میزان دارو درست است یا نه؟

دارو های جدید بنام دایرکت اکتینگ اُرال آنتی کواگولان [(direct-acting oral anticoagulants (DOACs] نسبت به وارفارین‌ها در مدت کمتری تأثیر گذارند و نیازی به آزمایش خون برای آگاهی از خونریزی و یا لخته شدن خون نیست. این داروها معمولاً برای یک یا دو بار در روز خورده می‌شوند و اگر با غذا خورده شود، واکنش یا عکس العمل کمتری دارند.  DACs شامل داروهای زیر می شوند:

پراداکسا (Pradaxa)

زِرِتو (Xarelto)

اِلِکی (ِEliquis)

ساویِ زِ(Savaysa)

امروزه داروهای ذکر شده در بالا (داروهای DOACs) غالباً اولین انتخاب برای معالجه لخته خون می باشند ولی هنوز مواقعی پیش می‌آید که وارفارین بهترین انتخاب می‌تواند باشد. برای افرادی که دچار atrial fibrillation یعنی انقباض بی نظم رشته‌های عضلانی قلب هستند و آنهایی که دریچه مصنوعی قلب دارند یا دچار تنگی دریچه میترال قلب هستند و بالاخره اشخاصی که دریچه قلب آنها دچار اشکالاتی است که به زودی باید تعویض شود، وارفارین هنوز بهترین داروی معالج است و این اشخاص نباید داروهای DOCs مصرف کنند.

داروهای DOACs برای اشخاصی که دچار امراض سخت کبدی هستند، نیز تجویز نمی‌شود.  

آگاهی از وضع بدن و مقدار دارو

در مورد داروهای ضد انعقاد خون، هدف پزشک شما روی مقدار دارو متمرکز است که در واقع در کنترل داشتن خطر لخته شدن خون و هر نوع مشکل دیگری است. استفاده از وارفارین به این معناست که محدوده زمان آزمایش‌ها دقیقاً مورد نظر باشد به طور دائم انجام شود. معمولا این آزمایش‌ها ماهیانه در مطب پزشک انجام می‌شود. بسیاری از تسهیلات پزشکی برنامه‌هایی را ایجاد کرده‌اند که بیمار می‌تواند در منزل شخصی خود مورد آزمایش قرار گیرد ولی این برنامه زمانی قابل اجرا است که میزان مصرف دارو به حد معیّنی حداقل برای سه ماه رسیده باشد .

تحقیقات نشان می دهد که بعضی از افرادی که  DOACs را برای فیبرپلاسیون (بی نظمی انقباض تارهای عضلانی قلب) مصرف می‌کنند، دقیقا به مقدار(dose) مورد نیاز توجه نمی‌کنند. در نتیجه، فعالیّت کلیه‌ها ضعیف شده، دچار امراض تدریجی کلیه می‌شوند. مبتلا شدن به این امراض ممکن است در نتیجه باقی ماندن داروی ضد انعقاد خون به مدّت طولانی‌تر در بدن باشد که خطر خونریزی افزایش می دهد.  چنانچه کلیه‌ها ضعیف کار می کنند باید مقدار (dose) دارو کمتر شود و یا نوع دیگری از داروهای DOACs مصرف شود.

زمانی که داروی ضد انعقاد خون مصرف می‌کنید، متوجه پیش آمدن اشکالات زیر باشید:

تغییر رنگ ادرار، قرمز یا قهوه‌ای تیره

رنگ مدفوع، قرمز، قهوه‌ای تیره یا سیاه

خونریزی غلیظ

سردرد شدید و یا درد معده که برطرف نمی‌شود

احساس ضعف، غش، یا سرگیجه

کبود شدن مکرّربدن یا تاول خونین

مقیّد بودن به دارویی که پزشک توصیه کرده، بسیار مهم است.  قطع کردن ناگهانی داروی ضد انعقاد خون خطر سکته را افزایش می‌دهد.  به علاوه همیشه دستبند پزشکی ردیاب (medical alert bracelet) و یا کارت ردیاب ضد انعقاد خون (anticoagulant alert card) را با خود داشته باشید.  این کارت به خصوص در مواقع اضطراری و اورژانس بسیار مفید و کاراست.

قبل از جرّاحی

اگر قرار است جراحی یا عملیّات پزشکی دیگری داشته باشید، پزشک خود را برای تنظیم مقدار دارو(doses) در جریان بگذارید. شاید پزشک شما داروی ضد انعقاد را قطع کند و این بستگی به میزان خطر انعقاد خون دارد که عبارتند از: خطر خونریزی در نتیجه جراحی، دارویی که قرار است خورده شود، و بالاخره واکنش بدن شما به دارو. چنانچه خطر خونریزی ناچیز باشد شاید بتوانید خوردن داروی ضد انعقاد را ادامه دهید.

اگر قرار است داروی انعقاد خون ادامه نیابد، برای کسانی که در خطر انعقاد خون هستند ممکن است قبل از عمل جراحی، داروی دیگری تجویز شود تا خطر خونریزی و انعقاد خون را به کمترین حد برساند.  این مرحله به عنوان پل ارتباطی (bridging) شناخته شده است که عبارت است از یک عمل تزریقی مختصر یا داخل کردن یک ضد انعقاد خون وریدی مانند هیپَرین (heparin) ایِنو ایکسا پَرین (enoxaparin) معروف به لووِنوکس (Lovenox).

بعد از جرّاحی پزشک در زمان مناسب به شما توصیه خواهد کرد که داروی ضد انعقاد خون را دوباره مصرف کنید. این جریان معمولاً طی ۴۸ روز انجام می‌شود.

منبع: www.HealthLetter.MayoClinic.com