دیروز در این بخش پس از اشاره به چرایی ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت توسط رهبر معظم انقلاب در سال ۹۳ به چگونگی اجرای این سیاست‌ها توسط دستگاه‌های اجرایی و مرتبط با مسائل جمعیتی و ضعف این ارگان‌ها به‌ویژه در راستای حمایت از افزایش جمعیت و فرزندآوری اشاره کردیم.
در ادامه نگاهی به دلایل کاهش چشمگیر نرخ فرزندآوری در کشور طی سه دهه و پیامدهای کاهش جمعیت خواهیم داشت.
روند نزولی نرخ موالید کشور
از سال ۹۴ تاکنون (پس از نام‌گذاری۳۰ اردیبهشت به عنوان روز ملی جمعیت) کشور با کاهش قابل توجه نرخ موالید و کاهش نرخ رشد جمعیت مواجه شده است. نرخ رشد جمعیت سال ۱۳۹۰ معادل ۱.۲۹ درصد بود و سال ۱۳۹۵ به ۱.۲۴ درصد رسید. روند نزولی نرخ رشد جمعیت ادامه یافت و در سال ۹۸ برخلاف تمامی پیش‌بینی‌های پژوهشی به کمتر از یک درصد رسید تا جدی بودن بحران کاهش جمعیت را بار دیگر به همه گوشزد کند. یکی از مهم‌ترین پیامدهای کاهش نرخ رشد جمعیت، کاهش نیروی جوان و افزایش میزان سالمندی در کشور خواهد بود.
کاهش نرخ باروری در کشور
در دهه‌های اخیر و بر اساس آمارهای جمعیتی کشور، کاهش چشمگیر میزان باروری در کشور رخ داده و نرخ باروری ایران از ۶، ۴ فرزند در اوایل دهه ۶۰ به حدود ۱، ۸ در سال‌های اخیر رسیده است. دلایل کاهش چشمگیر نرخ فرزندآوری در کشور در سه دهه اخیر عبارتند از:
- تصویب قانون کنترل جمعیت در سال ۷۲ و افزایش برنامه‌های تنظیم خانواده در کشور
- افزایش سن ازدواج
- گسترش رفاه‌زدگی
- ادعای حقوق برابر برای زن و مرد
- افزایش گرایش زنان به اشتغال و حضور آن‌ها در صحنه‌های فعالیت اجتماعی
- سیاه‌نمایی در خصوص داشتن فرزندان بیشتر و تأثیر منفی آن بر اقتصاد خانواده
کاهش نیروی کار با پیر شدن جمعیت
کاهش میزان موالید و کاهش نرخ رشد جمعیت، موجبات افزایش جمعیت سالمند کشور را فراهم می‌آورد. افزایش جمعیت سالمند کشور، سبب کمبود کارگر و نیروی کار می‌شود و در نتیجه کاهش نیروی کار، دستمزدها به شدت افزایش خواهد یافت. در نتیجه شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز خود ناچار خواهند بود به وسیله ایجاد شرایط منعطف کاری، نیروی کار بیشتری را جذب کنند؛ که البته این اقدام هزینه‌های قابل توجهی را برای بنگاه‌های تولیدی در پی خواهد داشت.
بحران‌های جامعه پیر برای ایران آینده
سالمندی جمعیت، پیامدهای فراوانی را در بخش‌های مختلف خواهد داشت. در ادامه به صورت خلاصه به برخی از مهم‌ترین این تبعات پرداخته خواهد شد.
پیامدهای جمعیتی
- کاهش باروری و قدرت تجدید نسل
- کاهش حجم و رشد جمعیت ملی
- افزایش میانه سنی و سالمندی جمعیت
پیامدهای اقتصادی
- کاهش جمعیت در سن کار
- کاهش رشد اقتصادی
- پایین آمدن نرخ پس‌انداز خانواده
- افزایش تقاضای بازنشسته‌های فعلی و فشار بر سیستم تأمین اجتماعی
پیامدهای اجتماعی – فرهنگی
- شکاف‌های نسلی در اثر به‌هم خوردن توازن جمعیت نسل‌ها
- جمع شدن چترهای حمایتی خانواده از سالمندان
نظر شما