قدس آنلاین: هنوز تبعات قتل فجیع جمال خاشقچی، منتقد دربار سعودی بر سر حکام آل‌سعود سنگینی می‌کند که دو روز پیش روزنامه نیویورک تایمز پرده دیگری از تلاش ولیعهد جاه‌طلب عربستان برای حذف مخالفانش را برملا کرد. این رسانه فاش کرد مسئولان سعودی فرزندان یک مقام اطلاعاتی سابق این کشور را که سه سال پیش و پس از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان به کانادا گریخته بود، بازداشت کرده‌اند. این مقام فراری سعد الجبری است که چندین سال در زمینه اطلاعات کار می‌کرد. ظاهراً ولیعهد جوان با اعمال این فشار در سودای بازگشت الجبری است. او نمی‌خواهد فردی که اطلاعات گسترده‌ای درباره پرونده‌های محرمانه دارد، بیرون از حیطه کنترل او در خارج از کشور باشد. الجبری، معاون بارز محمد بن نایف هیچ انتقادی از بن سلمان نکرده است اما او جزو اردوگاه ولیعهد سابق به شمار می‌رود. بن نایف در ماه مارس پس از شکایت در محافل خصوصی درباره شیوه حکمرانی محمد بن سلمان بازداشت شد. الجبری همچنین نقش بزرگی در بسیاری از پرونده‌های حساس عربستان از جمله جنگ علیه القاعده و حفاظت از تأسیسات نفتی سعودی ایفا کرده. او همچنین مخالف تجاوز عربستان به یمن بود.

فشار بر الجبری که احساس می‌کرد از گزند مسئولان سعودی در امان است، در سایه نگرانی دیگر معارضان رژیم در خارج از کشور صورت می‌گیرد. این معارضان در تبعید از بابت تکرار سناریوی قتل خاشقچی که اکتبر گذشته در کنسولگری سعودی در شهر استانبول ترکیه روی داد، نگران هستند. الجبری تنها نمونه سرکوب و ارعاب مخالفان در عربستان به شمار نمی‌رود. پیش از این بن سلمان تعداد زیادی از مخالفان خود را بازداشت کرده. سایت میدل ایست مانیتور در گزارشی با اشاره به اقدام‌های ولیعهد سعودی در سرکوب مخالفان خود نوشت: بیماری جنون‌آمیز بن سلمان به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است. جنایت ربودن دو فرزند سعد الجبری اقدامی ناامیدانه از سوی بن سلمان برای اعمال فشار علیه یکی از مخالفان برجسته خود به شمار می‌رود.

سعودی بر لبه پرتگاه

در طول چهار سال گذشته صحنه حاکمیتی در عربستان اتفاقات بسیاری به خود دیده. پس از حذف بن نایف و قرار گرفتن بن سلمان در مقام ولیعهدی، شاهزاده جوان کارزار گسترده‌ای برای حذف مخالفانش به راه انداخت. حسن هانی زاده در گفت و گو با قدس ضمن ذکر این مقدمه گفت: در این راستا بن سلمان ۴۰۰ تن از شاهزادگان و حدود ۳۰ تن از علمای دینی عربستان را به زندان انداخت. برقراری روابط پنهانی با رژیم صهیونیستی، اعطای آزادی‌های ظاهری در عربستان با هدف ترویج فرهنگ مبتذل غربی، قتل جمال خاشقچی، پرداخت باج ۵۰۰ میلیارد دلاری به دولت ترامپ و تقابل‌جویی با ایران، ترکیه و قطر بخش دیگری از اشتباه‌ها و سیاست‌های ناپخته ولیعهد است که سعودی را به مرز نابودی کشانده است.

این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل با بیان اینکه تاکنون تلاش‌هایی از سوی برخی شاهزادگان مخالف برای ترور بن سلمان روی داده که توسط سیا (آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا) و موساد (سازمان اطلاعات خارجی اسرائیل) کشف و خنثی شده، ادامه داد: به نظر می‌رسد سعودی در پرتو حاکمیت مطلق بن سلمان که از تجربه سیاسی کافی برخوردار نیست در آستانه فروپاشی قرار گرفته. وی تصریح کرد: عربستان شرایط داخلی دشواری را پشت سر می‌گذارد. کاهش شدید قیمت نفت بودجه ۲۰۲۰ عربستان را با کسری ۱۵۰ میلیارد دلاری مواجه ساخته؛ علاوه بر این در طول پنج سال جنگ تحمیلی ریاض علیه یمن، ۳۵۰ میلیارد دلار به خزانه سعودی زیان وارد شده است. تقابل بین دو جناح قدرتمند سدیری‌ها و الشمّری‌ها در درون خاندان سعودی هم به اوج رسیده. این دو طایفه از ۷۰ سال پیش بر سر قدرت با یکدیگر رقابت دارند. حال کودتای بن سلمان علیه شمری‌ها و حذف و به حاشیه راندن آن‌ها از ساختار قدرت در چهار سال گذشته حاکمیت آل سعود را با چالش جدی مواجه خواهد ساخت. مجموعه این عوامل در کنار مخالفت شاهزادگان باتجربه‌تر با ماجراجویی‌های بن سلمان شرایط ناپایداری را در عربستان رقم زده و احتمال بروز جنگ داخلی را افزایش داده است. به نظر می‌رسد نقطه اتکای حاکمان آل سعود در شرایط کنونی، تیم ترامپ است که به شدت از بن سلمان حمایت می‌کند. اگر ترامپ در انتخابات ۱۳ آبان سال جاری شکست بخورد آنگاه فروپاشی سعودی قطعی به نظر می‌رسد.