مهدی خالدی/

وزیر امور خارجه سوئیس که بامداد روز گذشته به کشورمان وارد شد، به عنوان نخستین مقصد خود در سفر به ایران، به اصفهان رفت. ایگنازیو کاسیس را در این سفر سه روزه برخی از شخصیت‌های پارلمانی نیز همراهی می‌کنند. سفر مقامات سوئیس به تهران آن هم در هنگامه‌ای که تنش‌ها میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در چند هفته اخیر به اوج خود رسیده، پرسش‌های بسیاری ایجاد کرده و اکنون این سؤال مطرح است که «کاسیس» در سفر به تهران چه در چنته داشته و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

کانال مالی سوئیس یکی از محورهای رایزنی

آن‌گونه که در خبرگزاری‌ها آمده، برنامه‌های رسمی سفر وزیر خارجه سوئیس پس از یک توقف کوتاه در اصفهان، از امروز در تهران آغاز می‌شود که مهم‌ترین آن جلسه گرامیداشت یکصدمین سالگرد آغاز روابط دو کشور است. هیئت سوئیسی همچنین امروز و فردا با رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران دیدار و گفت‌وگو کرده و ملاقات‌هایی در مجلس شورای اسلامی نیز برای آن‌ها پیش‌بینی شده است. محورهای اصلی مذاکرات و دیدارهای این دیپلمات سوئیسی در تهران طبق اعلام رسمی، رایزنی و تبادل نظر در مورد موضوعات مورد اهتمام مشترک در عرصه دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین موضوعات مربوط به کانال مالی سوئیس خواهد بود.

اما در شرایط کنونی و با توجه به راهبرد جمهوری اسلامی برای توسعه هر چه بیشتر همکاری‌های دیپلماتیک با تمامی کشورهای غیر متخاصم و نقشی که سوئیس به عنوان دولتی بی طرف در حوزه اروپایی می‌تواند در این زمینه بازی کند، این سفر مهم و قابل توجه به نظر می‌رسد. دکتر سید رضا صدر الحسینی با ذکر این نکته ادامه می‌دهد: در حالی که کشورهای اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام همواره بر ماندن جمهوری اسلامی در این توافق تأکید داشتند، تهران یکی از شروط خود برای پایبندی به تعهداتش را موضوع ایجاد خط ارتباطی مالی برای بازگشت ارز حاصل از تبادلات مالی و فروش نفت خود تعیین کرد. طرف اروپایی در مقابل برای راضی نگه داشتن تهران سامانه حمایت از مبادلات تجاری تحت عنوان اینستکس را بنا نهاد که پس از حدود دو سال مشخص شده هیچ کارایی و عایدی برای جمهوری اسلامی نداشته و عملاً به بن بست خورده است. این تحلیلگر حوزه سیاست خارجی افزود: در این میان سوئیس هم طی یکی دو سال اخیر تلاش کرد با ایجاد خط اعتباری اختصاصی، موازی با اینستکس روی چند موضوع مهم به ویژه تأمین نیازمندی‌های پزشکی و دارویی ایران تمرکز کند. حال به نظر می‌رسد گشایش‌های بیشتر در این خط اعتباری و امکان ارتباط مالی بیشتر از این طریق یکی از موضوعات مهم گفت و گو میان دو کشور باشد.

موضوع انتقال پیام منتفی است

نکته دیگر که در رابطه با سفر مقام سوئیسی به تهران باید مورد توجه قرار داد، موضوع انتقال پیام آمریکا از سوی «ایگنازیو کاسیس» برای تهران و مسئله احتمال میانجیگری این کشور برای فراهم کردن شرایط مذاکره بین تهران و واشنگتن است. این گمانه پس از تماس تلفنی چهارشنبه گذشته مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده با همتای سوئیسی اش قوت گرفت. صدرالحسینی ولی معتقد است با توجه به اظهارات مقامات تهران و واشنگتن علیه یکدیگر در چند روز اخیر موضوع انتقال پیام از سوی کاسیس منتفی بوده و این‌گونه اظهارات یک عملیات روانی در فضای مجازی و از سوی مقامات آمریکایی برای تحت تأثیر قرار دادن اصل این سفر است. وی در این باره افزود: با عنایت به اقدام‌هایی که یانکی‌ها در ماه‌های اخیر علیه جمهوری اسلامی انجام داده اند - که البته در همه این تلاش‌ها ناکام مانده اند - در شرایط کنونی هیچ کشوری حاضر به انجام این ریسک نیست که در ارتباط با آمریکا و ایران به عنوان میانجی عمل کرده و اعتبار خود را زیر سؤال ببرد؛ چراکه از یک طرف تهران با توجه به بدعهدی تجربه شده در موضوع برجام اعلام کرده در هیچ سطحی آماده گفت‌وگو با مقامات کاخ سفید نیست و از سوی دیگر دولت ترامپ نشان داده به هیچ عهد خود وفادار نیست و این مسئله دیوار بی اعتمادی به ایالات متحده را قطور و بلند تر کرده است.

البته اینکه وزیر خارجه سوئیس حامل پیامی از سوی هیچ طرف خارجی نبوده و قرار است در مدت حضور وی در تهران تنها مناسبات دوجانبه مورد بررسی قرار گیرد، موضوعی است که سخنگوی وزیر خارجه کشورمان هم به آن اشاره داشته است. سعید خطیب‌زاده روز گذشته با بیان اینکه سفر کاسیس ربطی به مسائل روابط ایران و آمریکا ندارد، گفت: تماس‌های شتابزده وزیر خارجه آمریکا با شخصیت‌هایی که قصد سفر به ایران دارند، مسئله تازه‌ای نیست و پمپئو از سر استیصال و ناچاری سعی می‌کند سیاست موهوم فشار حداکثری واشنگتن را به هر طریقی پیگیری نماید. سخنگوی وزارت امور خارجه در مورد علت انجام این سفر آن هم در این مقطع زمانی هم گفته است: همان‌طور که قبلاً هم گفته شده تاکنون دو مورد تراکنش از طریق کانال سوئیس انجام شده است. این سفر فرصتی برای تبادل نظر و همفکری دو کشور برای فعال‌تر شدن کانال مالی سوئیس و بررسی راهکارهای ممکن برای رفع مشکلات است.

گامی برای افزایش همکاری دوجانبه

تحلیلگر مسائل کشورمان در گفت و گو با قدس سفر هیئت سوئیسی به تهران را در راستای افزایش تعاملات دوطرفه می‌داند. حسن لاسجردی در این باره عنوان کرد: سفر ایگنازیو کاسیس به تهران به نظر می‌رسد همان‌گونه که مقامات کشورمان به طور رسمی اعلام کرده اند در راستای افزایش همکاری‌های دوجانبه باشد. وی ادامه داد: سوئیس در گذشته همواره مواضع مثبتی در رابطه با ایران داشته و از آنجا که به عنوان حافظ منافع ایالات متحده در کشورمان هم شناخته می‌شود، این سفر قابل اهمیت است. مسلماً قسمت اعظم دیدار و گفت‌وگوها میان مقامات دو طرف بر موضوع افزایش تعاملات میان دو طرف تمرکز خواهد داشت، با این وجود برخی با توجه به جایگاه سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران معتقد هستند هیئت سوئیسی می‌تواند حامل پیامی از سوی آمریکا برای ایران باشد.

لاسجردی در ادامه تصریح کرد: «برن» در گذشته تلاش کرد با مطرح کردن کانال مالی ارتباطی اختصاصی خود با ایران، جایگاهش در عرصه سیاست خارجی را نشان دهد. هر چند این کانال مالی نتوانسته توقع جمهوری اسلامی در بحث مالی را برآورده کند، اما همچنان از اهمیت برخوردار است. در حالی که کانال مالی اروپا با ایران موسوم به اینستکس به واسطه وابستگی اتحادیه به ایالات متحده عملاً هیچ کارایی نداشته، کانال مالی سوئیس حداقل شاید بتواند در حوزه بشردوستانه مؤثر واقع شود. وی در انتها افزود: با توجه به اینکه آمریکا در فعال کردن مکانیسم ماشه و رویارویی ایران با کشورهای طرف برجام روبه‌رو هست به نظر نمی‌رسد سوئیس بتواند در این حوزه چندان ورود کند، ولی این کشور همچنان تلاش دارد در تنش میان تهران و واشنگتن بیشتر نقش آفرینی کرده و تأثیرگذار باشد.