محمدزاده/

خانه و خانه‌دار شدن هر چند در تمام کشورها موضوع سختی است اما بی‌هیچ تردیدی می‌توان گفت در کشور ما بسیار سخت‌تر است.

این نکته نیز نباید فراموش شود دلیل این ادعا آن است که در اغلب کشورهای پیشرفته دنیا دولت‌ها شرایط لازم و البته راحت برای خانه‌دار شدن مردم خود را فراهم می‌کنند و به گونه‌ای نیست که همه سنگینی این کار مستقیماً به دوش متقاضیان باشد.

از سوی دیگر همچنان که می‌دانیم در اغلب کشورها خانه از جمله کالاهای سرمایه‌ای نیست و فرمول خاص و ثابتی برای قیمت‌گذاری وجود دارد و این گونه نیست که یک خانه قدیمی تنها به خواست مالک آن به هر قیمتی عرضه شود مانند آنچه در کشور ما وجود دارد و تفاوت میان خانه‌های نوساز با خانه‌های قدیمی آنچنان نیست که تصور کنیم عده‌ای که توان خرید خانه نوساز را ندارند بتوانند یک خانه قدیمی خریداری کنند.

•      

با این حال با نگاهی به سیاست‌های مختلف دولت به معنای عام کلمه در ۴۰ سال گذشته می‌بینیم تقریباً هیچ برنامه موفقی در این حوزه تدوین نشده و در این بین طرح مسکن مهر به عنوان بزرگ‌ترین طرح اجرایی دولت برای خانه‌های ارزان شاید به نوعی موفق‌ترین برنامه اجرایی بوده است.

هر چند ایرادهای طرح مسکن مهر هم بسیار بوده و هنوز هم خریداران بخش قابل توجهی از این خانه‌ها با مشکلات ریز و درشت آن از بخش سند تا ایرادهای مهندسی درگیر هستند و جدی‌ترین نقد وارده به این طرح این بود که زمین‌های انتخابی برای اجرای این طرح عمدتاً دور از شهرها بود و استقبال کمتری از آن‌ها شد.

یکی دیگر از کانون‌های بزرگ خانه‌سازی در طرح مسکن مهر، شهر جدید گلبهار بود که متأسفانه جمعیت قابل توجهی در خود جا داده و ساکنانش همچنان از نبود امکانات و خدمات در بخش‌های مختلف رنج می‌برند و برای کوچک‌ترین خدمتی باید راهی چناران یا مشهد شوند.

با تمام این اوصاف به نظر می‌رسد اگر مدیریت بهتری بر اجرای طرح مسکن مهر می‌شد می‌توانست تعداد قابل توجهی از افراد فاقد مسکن را صاحب خانه کند ولی بنا به دلایل زیادی که بارها گفته شده است این طرح هم به سرانجام رسید و بر اساس آخرین اعلام متولیان استانی این موضوع هم اکنون ۱۸ هزار واحد مسکن مهر نیمه‌تمام یا فاقد متقاضی در خراسان رضوی وجود دارد.

به گفته مسئولان نزدیک به ۱۱هزار واحد از این تعداد بدون متقاضی مانده و آنچنان که گفته شده قرار است این واحدها به طرح مسکن ملی دولت منتقل شوند و در قالب آن به متقاضیان داده شوند.

نکته قابل توجه دیگر اینکه با توجه به عمر باقیمانده از دولت نمی‌توان امیدوار بود طرح مسکن ملی به سرانجام برسد و در حد یک ایده باقی خواهد ماند.

•       بی‌مسئولیتی دولت در خانه‌دار شدن مردم

حال با تمام این اوصاف به نظر می‌رسد دولت در حوزه مسکن عملاً هیچ اقدام و مسئولیتی ندارد و صرفاً به تدوین یک طرح می‌پردازد و نهایت همکاری دولت این است که شرایط واگذاری تسهیلات را فراهم می‌کند و خودش هیچ هزینه‌ای را متقبل نمی‌شود.

بنابراین با توجه به آنچه متولیان استانی می‌گویند بنا به دلایل مختلفی حدود ۱۱ هزار واحد مسکن مهر موجود در خراسان رضوی متقاضی ندارد که عمده دلیل این امر ناچیز بودن تسهیلات اعطایی به نسبت قیمت این واحدها در سال‌های اخیر است که عملاً تهیه مابقی پول لازم برای خریداران کم‌درآمد مسکن مهر مقدور نیست و حتی به علت شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه برخی از این افراد توان پرداخت اقساط این تسهیلات را هم ندارند و به همین دلیل با وجود چندین هزار نفر فاقد مسکن در استان ۱۱هزار نفر داوطلب خرید این واحدها نشده‌اند.

بر همین اساس یک پیشنهاد مطرح می‌شود که اگر دولت مسئولانه‌تر به خانه‌دار شدن افراد جامعه توجه می‌کند اندکی مسئولیت بپذیرد و با روش‌های مختلف مالی هزینه خرید این تعداد واحد را تقبل کند و یا حتی این وظیفه را به عهده بانک‌ها بگذارد و سپس به روش اجاره به تملیک همین واحدهای متقاضی را عرضه کند که بی‌تردید در مدت چند روز به فروش خواهند رفت.

•       ورود بانک‌ها به عرصه اجاره به شرط تملیک

آنچه مسلم است با توجه به تعداد زیاد بانک‌ها اگر هر بانک در استان چند صد واحد از این ۱۱هزار واحد بدون متقاضی را بخرد رقم زیادی برای آن‌ها نخواهد بود و به جای آنکه تسهیلات در اختیار این افراد قرار دهد با آن‌ها قرارداد اجاره به شرط تملیک ببندد که در هر دو صورت سرمایه اولیه خود همراه با سود متعارف تسهیلات را در پایان دریافت می‌کند و عملاً هیچ جای ریسکی برای بانک وجود ندارد.

خلاصه اینکه اگر متولیان حوزه مسکن به سراغ ساده‌ترین راه برای ساخت و فروش خانه‌هایی که قرار است در قالب طرح‌های ملی ساخته شوند نروند می‌توانند به کمک روش‌های قانونی دیگر واحدهای بیشتری در اختیار متقاضیان قرار بدهند بنابراین امیدواریم مسئولان استانی خراسان رضوی با اجرای این ایده پیشگام تحولی در حوزه مسکن شوند و شاید به این بهانه بخشی از سرمایه‌های بانک‌ها هم به جای سرمایه‌گذاری در بخش‌های سودآور صرف برای بانک‌ها اندکی در حوزه منفعت‌دار برای عموم مردم صرف شود.