قدس آنلاین: چنان که مشخص است کرونا تمام مسائل انسانی و به‌تبع آن مسائل فرهنگی را متأثر از خود کرده و شکل و شیوه فعالیت‌های فرهنگی را تغییر داده است. یکی از حوزه‌هایی که دچار تغییر و تحول جدی شده، بازار نشر و فروش کتاب است. این تغییرات برای بعضی ناشران و کتاب‌فروشان همراه با ضرر و زیان جدی بوده و برای بعضی کتاب‌فروشان نه‌تنها زیانی نداشته بلکه به فروش و سود آن‌ها نیز کمک کرده است.  این مسئله جایی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که بدانیم کتاب مثل سایر کالاها با افزایش قیمت نسبی همراه بوده و برای مردمی که زیر بار فشارهای اقتصادی هستند، خرید کتاب می‌تواند خرید یک کالای لوکس باشد! در هفته کتاب و گزارش امروز به سراغ یک ناشرکه در دوران کرونا متحمل ضرر و زیان بوده و یک کتابفروش شهرستانی که در همین شرایط با افزایش فروش و سود مواجه بوده، رفته‌ایم تا نظر آن‌ها را درباره وضعیت حاضر بازار نشر با توجه به شرایط کرونایی و گرانی کتاب، بپرسیم. پرسش ما در ابتدا این بود «در شرایط فعلی که مردم را به ماندن در خانه توصیه می‌کنیم و این موقعیت بهترین زمان برای مأنوس شدن مردم با کتاب است، گرانی کتاب چه تأثیری بر این رابطه می‌گذارد و ناشران و کتاب‌فروشان چه راه‌هایی برای کم کردن این فاصله و بیشترین بهره‌برداری از شرایط به نفع کتاب دارند؟». اما این گفت‌وگو به موضوع‌ها و مسائل مختلفی حول محور کتاب و شرایط کرونایی کشیده و به مسائل ارزشمندی در حوزه کتاب پرداخته‌ شد.

کتاب گران نیست، اما کتابخوان‌ها بی‌پول هستند

در ابتدا نظر آقای داریوش نویدگویی، مدیر انتشارات نوید شیراز را درباره گرانی کتاب و تأثیرش بر میزان خرید مردم پرسیدیم که با پاسخ «کتاب گران نیست» مواجه شدیم. آقای نویدگویی در توضیح این جمله درباره گران نبودن کتاب گفت: من درباره گرانی کتاب آماری تهیه کرده‌ام که نشان می‌دهد کتاب در مقایسه با دیگر کالاها از چه میزان افزایش قیمت برخوردار بوده است. بیاییم یک کبریت یا هر کالای دیگری که مورد نیاز مردم است را با قیمت کتاب مقایسه کنیم و ببینیم قیمت آن کالا چند برابر شده و قیمت کتاب چند برابر شده است؟ بنا بر تحقیق و تجربه من، کتاب نسبت به هر کالایی که شما مقایسه کنید، گران نیست،اما تفاوت در این است که قشر کتابخوان ما معمولاً قشر بی‌پولی است. آن قشری که پولدار است هیچ ارتباطی با کتاب ندارد و اگر هم دنبال کتاب باشد بیشتر برای کلاس گذاشتن یا مقاصد دیگری غیر از مطالعه است. در نمایشگاه کتاب بعضی‌ها می‌آمدند و به من می‌گفتند «من یک دوره کتاب به رنگ قهوه‌ای می‌خواهم». چرا؟! چون دکور منزلشان قهوه‌ای بود و کتاب‌ها را برای پز دادن نیاز داشتند! پس مخاطب اصلی کتاب قشر متوسط جامعه‌اند و در مقایسه با وضعیت اقتصادی این قشر کتاب گران می‌نُماید وگرنه کتاب واقعاً گران نیست. 

بیکاری نیروی‌انسانی و بسته‌های گران پستی

نویدگویی در ادامه درباره طرح پاییزه کتاب بیان کرد: من نمی‌گویم طرح‌های پاییزه و بهاره موفق نبوده است، چون در حد خودشان طرح‌های خوب و موفقی بوده‌اند، اما در کنار آن نباید ببینیم وضعیت تولید چگونه بوده است؟ آیا نباید ببینیم یک پدیدآورنده، یک نویسنده و مترجم، در مقابل زحمتی که می‌کشد حق‌الزحمه‌ای مناسب در این شرایط بدست می‌آورد یا نه؟ وقتی یک ناشر تولید خوب نداشته باشد، خواننده خوبی هم نمی‌تواند داشته باشد. وقتی تیراژ کتاب ناشر در تهران 200 تا 250 عدد، آن هم با چاپ دیجیتال و نه چاپ افست، لیتوگرافی و صحافی است، مطمئناً حال کتاب خوب نیست. در این وضعیت است که نیروی‌انسانی بازار چاپ و نشر بیکار می‌شود و معادلات به هم می‌خورد.

 مدیر انتشارات نوید شیراز یکی دیگر از چالش‌های کتاب‌فروشان در شرایط فعلی را ارسال مرسوله‌های پستی کتاب دانست و گفت: درحال حاضر یکی از مشکلات ما ارسال کتاب از تهران، مشهد، شیراز و شهرهای بزرگ به شهرستان‌هاست. وقتی یک کارتن سیگار 15هزار تومان شده است، چرا باید از کارتن سیگار برای ارسال استفاده شود؟ اگر فروش اینترنتی کتاب را تبلیغ می‌کنیم باید فکری برای هزینه‌های ارسال آن هم داشته باشیم.

بودجه 20 میلیاردی نمایشگاه کتاب کجا خرج شد؟

نویدگویی با بیان اینکه در این 9،8 ماه گذشته تمام فعالیت‌های فرهنگی تعطیل شده و باید بودجه فعالیت‌های فرهنگی به بازار نشر تزریق شود، افزود: چرا هزینه‌کرد بودجه نمایشگاه‌های کتاب، چه نمایشگاه کتاب تهران و چه نمایشگاه‌های شهرستانی، مشخص نیست و چرا در شرایط فعلی این بودجه‌ها در مسیر توزیع کتاب بین خانواده‌ها هزینه نمی‌شود؟ متأسفانه هیچ خبری از هزینه‌کرد این بودجه‌ها نیست. نمایشگاه کتاب تهران که قرار بود در اردیبهشت امسال برگزار شود حدود 20 میلیارد بودجه داشته که باید خرج فرهنگ عمومی می‌شد. باید پرسید بودجه نمایشگاه‌هایی که قرار بود در مشهد و دیگر شهرها برگزار شود، کجا خرج شده است؟

این ناشر در پاسخ به این پرسش که چه پیشنهادی برای رفع مشکلات فعلی دارید، گفت: ما به مردم توصیه می‌کنیم در خانه بمانند، اما هیچ سرگرمی برای آن‌ها فراهم نکرده‌ایم. نمی‌توان به آن‌ها گفت دائم تلویزیون نگاه کنند. بیاییم کتاب در اختیار آن‌ها قرار بدهیم، کتاب‌فروشی‌ها را تقویت کنیم و همین تخفیف‌های پاییزه را با 50درصد تخفیف به مردم ارائه کنیم. ضمن اینکه همین فروش پاییزه کتاب هم در اختیار یک گروه خاصی از مردم ما هست و همه مردم از این تخفیف بهره‌مند نیستند. کدام یک از روستایی‌های اطراف مشهد یا شیراز می‌توانند هزینه کنند و به کتاب‌فروشی‌های داخل شهر بیایند و در طرح پاییزه شرکت کنند؟ یا در شهرهای بزرگ، مگر همه مردم به کتاب‌فروشی‌های طرح پاییزه دسترسی دارند؟ قسمت زیادی از مردم ما اصلاً شامل فروش‌های پاییزه نمی‌شوند که باید آن‌ها را هم در این طرح دید. 

بی‌توجهی آقای وزیر به اهالی کتاب در ماه‌های کرونا

نویدگویی با بیان اینکه کرونا آسیب جدی به بسیاری از ناشران و کتاب‌فروشان زده است، درباره میزان زیان انتشارات نوید شیراز گفت: فروش ما در این دوران به شدت پایین آمده است به خصوص تبلیغاتی که در ماه‌های اول درباره انتقال ویروس کرونا با جابه‌جایی کتاب مطرح بود، موجب شد چند ماه فروش ما به کمترین میزان خود برسد. ما مدام به مردم می‌گفتیم به دلیل انتقال ویروس کتاب جابه‌جا نکنید، این در حالی است که می‌توانستیم همین مسئله را از همان روزهای ابتدایی با رعایت نکات بهداشتی حل کنیم. 

مدیر انتشارات نوید شیراز در پایان با بیان گلایه‌ای از وزیر ارشاد به دلیل کم‌توجهی به ناشران و کتاب‌فروشان آسیب‌دیده از کرونا، گفت: پرسش من این است که آقای وزیر در چند ماه گذشته چند بار از ناشران و کتاب‌فروشان استانی دعوت کرد تا در جلسه‌ای مشکلات و معضلات خودشان و بازار نشر را بیان کنند تا بررسی شود؟ کمترین انتظار ما این بود که دست‌کم از ما دلجویی کنند و بگویند ما به یاد شما هستیم، اما همین انتظار هم بی‌پاسخ ماند.

معرفی کتاب، استقبال مردم، سود خوب

سیدسراج‌الدین جزایری، مدیر پاتوق کتاب شهرکرد، از کتاب‌فروشانی است که در ایام کرونا با افزایش چندبرابری فروش و سود مواجه بوده است. این فعال حوزه کتاب و کتاب‌خوانی درباره چالش‌های دوران کرونا برای بازار نشر و چگونگی مواجه خود با این چالش‌ها، می‌گوید: من به جای اینکه برای برون‌رفت از شرایط سخت کرونایی پیشنهاد بدهم، تجربه خودم در این چند ماه را بیان می‌کنم. ما در نسل سوم بازاریابی اصلی داریم که می‌گوید هر برند یک داستان دارد. تعریف خیلی ساده و خودمانی آن داستان‌سرایی و بازاریابی برای برندهاست. در سال‌های اخیر شرکت‌ها و صنعت‌ها دارند برای کالاهای غیرمحتوایی خودشان بازاریابی محتوایی می‌کنند و این کار برایشان جواب داده است، اما متأسفانه در کشور ما برای کتاب که خودش کالای محتوایی است، این اصل را فراموش کرده‌ایم.

جزایری با بیان اینکه ما به این نتیجه رسیده‌ایم اگر مردم محتوای مناسبی ببینند و بفهمند که این محتوا دردی از آن‌ها دوا می‌کند، آن‌ها را به تهیه و خواندن کتاب ترغیب می‌کند، افزود: ما از درگیر شدن مردم با فضای‌مجازی نهایت سود را بردیم و محتوای مورد نظرمان را به آن‌ها ارائه دادیم به خصوص در این شرایط کرونایی که مردم در فضای‌مجازی مدام خبرهای بد می‌شنوند و تا حد زیادی از فضای‌مجازی خسته شده‌اند و دنبال یک جایگزین مناسب برای آن و در کنار آن هستند. معرفی کتاب به عنوان یک کالای سرگرم‌کننده و جذاب و بازاریابی از این طریق می‌تواند بهترین فرصت باشد. فضای‌مجازی برای تولید محتوای بازاریابی کتاب فرصت بسیار ویژه‌ای است. در واقع فضای مجازی بهترین زیرساخت را برای داستان‌سرایی یا بازاریابی محتوایی فراهم می‌کند. استفاده از فضای‌مجازی برای تبلیغ و ترویج کتاب کمک می‌کند مردم به محتوای خوب دست پیدا کنند و به مرور به تهیه کتاب ترغیب شوند. 

مدیر پاتوق کتاب شهرکرد با بیان اینکه این استراتژی برای ما جواب داده است، درباره میزان فروش پاتوق کتاب شهرکرد گفت: ما با بهره بردن از همین فضا توانستیم فروشمان را چندبرابر افزایش دهیم و چند نیروی جدید هم به مجموعه اضافه کنیم.

تبلیغ کتاب توسط شخصیت‌های مورد توجه

این کتابفروش در پاسخ به این پرسش که چطور به این میزان از فروش دست پیدا کردید، گفت: از روزی که داستان کرونا جدی شد و در اسفند ماه قرنطینه خانگی مطرح و اوایل فروردین اجرایی شد، برنامه‌ریزی را شروع کردیم، چرا که نمی‌توانستیم بیکار بنشینیم. همان فرصتی که پیشتر برای کارهای حضوری می‌گذاشتیم را به سمت فعالیت در فضای‌مجازی بردیم و بازاریابی محتوایی کردیم. مثلاً از طریق اینفلوئنسرها محتوای خودمان را به مخاطب عرضه کردیم. از طریق افرادی که مخاطب آن‌ها را می‌شناخت و حرف آن‌ها را قبول می‌کرد، برای کتاب‌های شاخص تبلیغات کردیم و گفتیم ای مردم! محتوای اصلی که در فضای‌مجازی به دنبالش هستید، در کتاب است و هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد. به لطف خدا و به نام امیرالمؤمنین(ع) با کتاب «علی از زبان علی» کار را شروع کردیم که استقبال خیلی خوبی هم از آن شد. چنان که در یک برهه از فعالیتمان برای اینکه بتوانیم استقبال مردم را پوشش بدهیم، فراخوان کمک جهادی دادیم که خیلی از دوستان به صورت جهادی به کمک ما آمدند تا بتوانیم سفارش‌های مردم را به موقع ارسال کنیم. همچنین از شخصیت‌های تأثیرگذار مثل آقای پناهیان و دکتر رفیعی هم برای معرفی کتاب‌ها و محتوای خودمان خیلی کمک گرفتیم. معرفی این دو بزرگوار در ترغیب مردم خیلی مؤثر بود، منتها کار اصلی و مهم ما عرضه محتوا در قالب جدید و همراه با جذابیت بود.

جزایری با بیان اینکه کتاب‌فروشان ما باید خودشان را با شرایط روز وفق دهند، گفت: اگر کتاب‌فروشان ما از همان روزهای آغازین خودشان را برای فروش اینترنتی و فعالیت مؤثر در فضای مجازی آماده می‌کردند، متحمل ضرر و زیان نمی‌شدند. این مسیری بود که خود ما تجربه‌اش کردیم و موفق بودیم. جالب است بدانید میزان مبادلات و فروش اینترنتی در استان ما به شدت پایین بود، اما ما با فعالیت خودمان در حوزه فروش‌ مجازی کتاب این مبادلات را نزدیک به 70درصد افزایش دادیم که عدد بسیار مهمی است. 

تحویل کتاب به مخاطب در بسته‌بندی جذاب

این فعال حوزه کتاب و کتاب‌خوانی در پایان با بیان اینکه مردم دنبال فعالیت جدید و جذاب در حوزه کتاب‌خوانی هستند، افزود: کتاب یک کالای فوق‌العاده سنتی و کلاسیک است، اما ارائه بدیع و خدمات جنبی و جذاب در کنار آن، کتاب را به‌روز می‌کند. ما تا جایی که بتوانیم کتاب‌ها را کادوپیچ می‌کنیم و با شکل و شمایل زیبا و مناسب برای مخاطب ارسال می‌کنیم. در این دوره هم برای اطمینان مشتری کتاب‌ها را ضدعفونی و بسته‌بندی پلاستیکی می‌کنیم تا مخاطب وقتی بسته را از مأمور پست تحویل گرفت بتواند همان دم در کتاب را از بسته خود خارج کند و بعد به داخل منزل ببرد. همچنین داخل بسته پد ضدعفونی کننده می‌گذاریم تا مشتری با خیال راحت کتاب را در دست بگیرد. در تمام مراحل از آماده‌سازی کتاب و ارسال آن برای مخاطبانمان پست و استوری ارسال می‌کنیم تا با کمترین نگرانی و بیشترین اعتمادسازی کتاب‌های خود را از ما تحویل بگیرند.