عربستان سعودی و اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر فراز و فرودهای متعددی را در روابط خود تجربه کرده‌اند. قتل جمال خاشقچی، جنگ یمن، به قدرت رسیدن محمد بن سلمان و... همه به نوعی بر کیفیت این روابط اثر گذاشته‌اند. در این میان، یکی از مؤلفه‌هایی که همیشه در سیاست خارجی اتحادیه اروپایی نقش‌آفرین و در روابط با آل‌سعود نیز مؤثر بوده، مسئله حقوق بشر در عربستان است. همیشه و به خصوص در زمان‌هایی که اعدام‌هایی انجام و گردن‌هایی زده شده یا در زندان‌های این کشور دست‌هایی قطع می‌شود، بعضاً شاهد صدور اطلاعیه‌هایی از سوی اتحادیه اروپا، پارلمان اروپا، نهادهای حقوق بشری اروپایی، کمیسیون‌های سیاست خارجی اروپایی و غیره هستیم. این جدا از واکنش‌هایی است که به صورت انفرادی از سوی احزاب و کشورهای اروپایی بروز داده می‌شود.

آنچه مشخص است اینکه نمی‌توان به این جمع‌بندی رسید که اتحادیه اروپا نسبت به مقوله حقوق بشر در عربستان بی‌تفاوت است و کیفیت رعایت آن برای این اتحادیه اهمیتی ندارد. اما این اهمیت در میان قواعد و منافع دیگری دستخوش محافظه‌کاری و یا چشمپوشی می‌شود. در زمینه کشتار وحشیانه جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول اظهارنظر و محکوم هم کردند. اما این را در واقع، بیشتر در قالب حرف و بیان می‌توان در نظر گرفت و هیچ وقت به دلیل ملاحظه منافع خود، تحریمی علیه ریاض در راستای حقوق بشر اعمال و یا فردی را محروم نمی‌کنند و یا اینکه صدور ویزا را ممنوع کنند. این تنبیه، فقط کلامی بوده و هیچ وقت از آن گسترده‌تر نشده است.

واقعیت آن است که منافع اروپایی بر ارزش‌های محوری اروپایی – به عنوان محلی که بیش از هر کشوری در دنیا نسبت به مسائل حقوق بشر حساس است- غالب است. هیچ کشوری را پیدا نمی‌کنید که مثل اتحادیه اروپا در زمینه مسائل حقوق بشر این قدر جدی باشد اما پیگیری آن همیشه با رعایت ملاحظاتی همراه بوده است. به عنوان مثال، در زمینه اعتراض‌های مسالمت‌آمیز مردم بحرین در بهار عربی، اروپایی‌ها ابتدا به نحوی از مردم حمایت کردند. سعودی در این زمان نیروها و تانک‌های خود را وارد این کشور کرد و به مرور با کشتار مردم، ثبات را به بحرین برگرداند. در همین حین، عربستان اروپایی‌ها را تهدید کرد که منجر به عقب‌نشینی آن‌ها از موضع خود شد. اما خب از سوی مقابل، این هم یک واقعیتی است که مخالفان دولت بحرین و افراد فعال حقوق بشری بحرینی در کشورهای اروپایی مانند انگلیس فعال بوده و مشغول اقدامات خود هستند. تا به حال به درخواستی از سوی دولت عربستان و یا بحرین مبنی بر بازداشت و بازگردادن این افراد پاسخ مثبتی داده نشده، با این حال وقتی پای منافع پیش می‌آید مسائل حقوق بشری را نادیده می‌گیرند.