گرچه در این بین مجلس یازدهم سعی دارد با طرح ‌«جمعیت و تعالی خانواده» با ۷۰ ماده، نظارتش را بر مراکز غیرقانونی سقط جنین افزایش دهد و همزمان روند فرزندآوری را تسهیل کند اما به هر حال به نظر می‌رسد تا قانونی شدن این طرح آنچه بیش از همه اهمیت دارد بررسی چرایی افزایش این معضل و چگونگی مقابله جدی با آن به‌ویژه با ارتقای آگاهی جامعه است.

فقط 12هزار سقط قانونی

رئیس شورای اجتماعی زنان و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با ما از حذف حدود 2هزار جنین در روز می‌گوید و این آمار را با سقوط سه تا پنج هواپیما مقایسه می‌کند.

دکتر مریم خزعلی ادامه می‌دهد: براساس اعلام معاون وزیر بهداشت در سال96 آمار سقط جنین بین 300 تا 500هزار مورد در سال گزارش شده بود. این در حالی است که یک ماه پیش برمبنای اعلام رئیس دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت، سالانه 500 هزار سقط عمدی غیرقانونی جنین در ایران انجام می‌شود و مشاور عالی وزیر بهداشت نیز آمار سقط را 600هزار در سال اعلام کرده است که این رقم بسیار بالاست. بنابراین از سال 92 که با اعلام اداره کل دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت آمار سقط غیرقانونی بین 250 هزار تا 350هزار بود تا سال99 به سرعت به رقم بالای 500هزار رسیده؛ در حالی که آمار سقط قانونی فقط 12هزار در سال است که با تشخیص پزشکی قانونی تنها با 9هزار آن موافقت می‌شود.

خزعلی دلایل زیادی را در تصمیم‌گیری برای حذف جنین دخیل می‌داند که از جمله آن‌ها تعداد فرزندان بیش از ظرفیت خانواده، فاصله سنی کم بین فرزندان، ادامه تحصیل مادر، رضایت نداشتن از جنس جنین، وضعیت نامطلوب اقتصادی و... است.

وی با اشاره به رابطه مستقیم سقط جنین با سطح طبقات جامعه می‌گوید: والدین در طبقات بالای اجتماعی فرزند را مانع پیشرفت خود می‌دانند و مادران ثروتمند بیشتر تن به سقط می‌دهند.

خزعلی با تأکید بر اینکه اعتقادات مذهبی عاملی بسیار مهم و بازدارنده در سقط جنین است، می‌گوید: بسیاری از مادران این گونه تصور می‌کنند که در ماه‌های نخست، جنین هنوز تبدیل به انسان نشده و بر همین اساس تصمیم به حذف او می‌گیرند.

وی با تأکید بر اینکه خطرناک‌ترین شکل سقط، از طریق تبلیغ فضای مجازی و از راه دور است که مادر را به مکان‌های زیرپله‌ای دعوت می‌کند، می‌گوید: معاونت درمان وزارت بهداشت و نظام پزشکی، به عنوان دو نهاد ناظر بر این پدیده می‌توانند در فضای حقیقی و مجازی از فعالیت غیرمجاز مطب‌ها و بیمارستان‌ها جلوگیری و با معرفی متخلفان به مراجع قضایی و همچنین با مطالبات مردمی از این پدیده بسیار کثیف که دستانی را آلوده به خون هزاران انسان می‌کند، جلوگیری کنند.

قانونی ناقص برای مدیریت سقط جنین

یک کارشناس و پژوهشگر جمعیت نیز زیاد بودن سقط جنین در ایران را نشأت گرفته از تبیین و تشریح نادرست عوارض و پیامدهای سقط به لحاظ پزشکی، روحی و روانی، دینی و... می‌داند و می‌گوید:حتی در جامعه متدین‌ها و متشرع‌ها نیز برخی به اشتباه سقط جنین را تا پیش از چهار ماهگی مجاز می‌دانند.

دکتر صالح قاسمی اضافه می‌کند: قانونی ناقص برای مدیریت سقط جنین وجود دارد که در عین نقص، به درستی اجرا نمی‌شود و برخی پزشکان با زیر پا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای و عدم رعایت اخلاق پزشکی و موازین شرعی، مادر را به سقط ترغیب می‌کنند.

وی می‌افزاید: خوشبختانه در طرحی به نام طرح حفظ جوانی و حمایت از خانواده که در مجلس مطرح است قرار است مدیریت جامع سقط با بازنگری و همکاری چند نهاد در وزارت بهداشت اصلاح و تکمیل شود.

قاسمی با تأکید بر اینکه کرونا قطعاً در آمار تولد تأثیر بسزایی خواهد داشت، می‌گوید: از سال 94 تاکنون نرخ تولد در ایران سیر نزولی داشته، چنان‌که در سال 98 با کاهش 170 هزار تولد رکورد زد. بنابراین بعید نیست سال 99 آمار تولد به کمتر از 900هزار برسد و آمار 370هزار سقط غیرقانونی در مقایسه با این رقم بسیار زیاد است. با توجه به کاهش شاخص‌های جمعیتی، یکی از اقدامات ضروری در موضوع تحولات جمعیتی این است که موضوع سقط جنین مدیریت و کنترل شود.

چه باید کرد؟

دکتر پدرام کاویان، جامعه‌شناس و کارشناس جمعیت نیز با بیان اینکه در موضوع سقط جنین نمی‌توان تنها یک نهاد را مسئول نظارت در این خصوص دانست، می‌گوید: با این‌حال مهم‌ترین نهادی که می‌تواند بر سلامت مادر نظارت داشته باشد وزارت بهداشت است، با وجود این نمی‌توان ادعا کرد امهال وزارت بهداشت سبب افزایش نرخ سقط جنین شده است، چراکه گاهی حاکم شدن وضعیت نامطلوب اقتصادی موجب می‌شود خانواده به باور خودش نگران هزینه‌های فرزندآوری و فرزندپروری باشد و تصمیم به سقط بگیرد.

وی پیشنهاد می‌کند سیاست‌گذار می‌تواند سامانه‌ای شبیه «سامانه 4030 در دوران کرونا» در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد و با دادن مشاوره به خانواده، مادر را به سمت تصمیم درست و نگهداری از جنین هدایت کند.

رسانه نیز می‌تواند از وزارت بهداشت روش‌های پیشگیری از سقط جنین را مطالبه کند و با آگاهی‌رسانی به مادری که به از بین بردن فرزندش ترغیب شده است، آموزش‌های لازم را درباره عوارض خطرناک و شاید جبران‌ناپذیر سقط جنین بدهد.