آخر هفته گذشته، تلویزیون روایتی از دیدارهای غیررسمی فعالان فرهنگی، هنری و علمی کشور با رهبر انقلاب را از شبکه سه، افق و مستند سیما پخش کرد. یکی از برنامه‌های مستمر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که از سال‌های گذشته برقرار بوده، برگزاری جلسات گوناگون با طیف‌های مختلف علمی، اجتماعی، فرهنگی و هنری است. جلساتی که در فضایی متفاوت از دیدارهای رسمی برگزار شده و رهبر انقلاب پای صحبت‌ها و درددل‌های حاضران می‌نشینند که بخشی از این جلسات، از سال 1395 در قالب جلسات «پنجشنبه‌ای» برگزار شده است. مؤسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای) روایتی از این دیدارها را در مجموعه مستند «غیررسمی» تولید کرده که قسمت دوم این مجموعه با موضوع «مروری بر دیدارهای پنجشنبه‌ای» رهبر انقلاب و حاشیه‌های این جلسات پخش شده است. پخش این قسمت از مجموعه مستند غیررسمی، واکنش‌های مثبت فراوانی را در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی داشت.
قسمت اول این مجموعه که روایتی از دیدار راویان دفاع مقدس با رهبر معظم انقلاب بود، چند ماه پیش و به مناسبت هفته دفاع مقدس منتشر شده بود. در ادامه با محمدعلی صدری‌نیا، کارگردان مجموعه مستند «غیررسمی» که پیش از این مستندهایی همچون «قائم مقام» و «تهران- دمشق» را ساخته است گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
ایده ساخت مجموعه مستند «غیررسمی» چطور شکل گرفت؟
رهبر انقلاب در سال‌ها و دهه‌های گذشته جلسات، دیدارها و ارتباطات مختلفی با فعالان و نخبگان حوزه‌های فرهنگی، هنری و علمی داشتند که برخی از این جلسات رسانه‌ای شده و برخی هم رسانه‌ای نشده است. این دیدارها از سال 95، شکل جلسات ثابت می‌گیرد و به «جلسات پنجشنبه‌ای» معروف می‌شود. هر هفته گروهی از فعالان حوزه‌های مختلف به محضر رهبر انقلاب می‌آیند و فضای حاکم بر جلسات هم گفت‌وگوی بدون واسطه است. فضای جلسات به این شکل است که تعداد افراد حاضر، کمتر از جلسات رسمی بوده و خود به خود فضای صمیمی به وجود می‌آید. جلسات پنجشنبه‌ای، جزو جلساتی بود که رسانه‌ای نمی‌شد اما همیشه از سوی حاضران این جلسات، اشتیاق و درخواست وجود داشت که این جلسات رسانه‌ای شده و مباحث آنجا به صورت عمومی مطرح شود. این درخواست‌ها پایه شکل‌گیری این مجموعه مستندها شد و از اسفند سال 97 صحبت‌های اولیه برای تولید این مجموعه مستند آغاز شد. طراحی سناریو، ضبط و هماهنگی مصاحبه‌ها و تدوین کار، زمان برد که در نهایت، قسمت‌های مستند به طور پیوسته در حال آماده‌سازی و پخش از تلویزیون است.
این مستند قرار است که در چند قسمت تولید و پخش شود؟
در حال حاضر بنا بر این است که قسمت به قسمت آماده شود و برای پخش در اختیار تلویزیون قرار بگیرد. باید کمی جلوتر برویم تا تعداد دقیق این مجموعه مستند مشخص شود. در تلاش هستیم که مراحل تولید زودتر به اتمام برسد و پخش قسمت بعدی، خیلی با فاصله نباشد.
پخش قسمت اول و دوم این مجموعه، بازخوردهای زیادی در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی داشت، خودتان پیش‌بینی این حجم از بازخورد را داشتید؟
بخشی از بازخوردها برای ما هم قابل پیش‌بینی بود اما این حجم از بازخورد مثبتی که پس از پخش گرفتیم، برایمان مسرت‌بخش بود چون فراتر از انتظارمان بود. همه تلاشمان را کردیم که واقعیت این جلسات را برای مخاطب به تصویر بکشیم. کار سختی که در طول ساخت مجموعه مستند با آن مواجه بودیم، این بود که بتوانیم صمیمیت این دیدارها و فضای بی‌تکلف و صریح جلسات را دقیق و درست به مخاطب نشان دهیم. این موضوع از کارهای سختی بود که بار سنگینی بر دوش ما گذاشت اینکه دست مخاطب را بگیریم و او را میهمان این جلسات کنیم تا روح این دیدارهای خودمانی را درک کرده و خودش را دقایقی در فضای صمیمی و صریح این جلسات تصور کند. همه تلاش ما این بود که با این مجموعه مستند، یک قدم به ابعاد شخصیتی رهبر انقلاب نزدیک‌تر شویم و این یک قدم نزدیک‌تر شدن، خیلی برای مخاطب دلنشین بود. بازخوردهایی که تاکنون گرفتیم ناشی از این حس خوب بوده است.
در این مجموعه اهمیت تدوین بسیار مهم است، آرشیوی در اختیار شما گذاشته شده که کمتر دیده شده است و قرار بود برش‌هایی از آن را انتخاب کنید، چه مسائلی در انتخاب برش‌ها برایتان اولویت داشت؟
هر کدام از قسمت‌های این مجموعه به لحاظ موضوعاتی که به آن می‌پردازیم با هم متفاوت است و ماجراهایی که در هر کدام از این جلسات اتفاق افتاده، تفاوت‌هایی با هم دارد. دو قسمتی که به تازگی پخش شد، نقش رونمایی از کلیت جلسات را دارد. تلاش ما این بود که تعدد جلسات، تنوع موضوعی جلسات، تنوع چهره‌های دعوت شده و دایره موضوعاتی که در جلسات بحث می‌شود و حس و حال پیش و پس از جلسات را به تصویر بکشیم. می‌خواستیم مخاطب یک نمای کلی از این جلسات داشته باشد. مردم در سال‌های گذشته، رهبر انقلاب را از دریچه تصاویر رسمی و غیررسمی دیده‌اند که معمولاً دیدار با مسئولان نظام، دیدار با نخبگان، جلسات با شاعران، دیدارهای عمومی، بازدیدها و سفرهای استانی ایشان بوده است. مخاطب تا حالا این مدل جلسات پنجشنبه‌ای رهبر انقلاب با فعالان حوزه‌های مختلف را ندیده بود. لازم بود که در قسمت‌های اولیه، این نمای کلی را به مخاطب نشان دهیم تا در قسمت‌های آینده که سراغ موضوعات مختلف می‌رویم، با دید دقیق و درست‌تری نگاه کند مثلاً در قسمت دوم مجموعه مستند «غیررسمی» که پخش شد از تصاویر 31 جلسه رهبر انقلاب استفاده کردیم، البته تعداد جلسات بیش از این است ولی برش‌هایی از 31 جلسه را در همین قسمت شاهد بودیم.
در این مستند می‌بینیم که برخی از سینماگران و یا تئاتری‌ها با صراحت انتقاداتشان را مطرح می‌کنند و رهبری هم به آن‌ها پاسخ می‌دهند، ما در این سال‌ها کمتر شاهد چنین تصاویری در فضای عمومی بودیم و این حفره سبب شده بود که رسانه‌های معاند، فرصت دروغ‌پردازی بیشتری پیدا کنند، به نظر شما مجموعه غیررسمی می‌تواند خط بطلانی بر یاوه‌گویی آن‌ها باشد؟
رسانه‌های معاند یا افراد مخالف با انقلاب تلاش می‌کنند تصویری از جامعه ایرانی و مسئولان جامعه ایرانی بسازند و القا کنند که در کشور ما فضای گفت‌وگوی صریح و فضای انتقادی وجود ندارد. به نظرم این رسانه‌های معاند نیستند که از این منظر ناگفته‌ای برایشان باقی مانده باشد، آن‌ها هر چه داشتند در سال‌ها و دهه‌های گذشته گفته‌اند، این ما هستیم که ناگفته‌های بسیاری داریم و از دریچه این تصاویر و جلسات می‌شود بسیاری از این ناگفته‌ها را گفت. به همین دلیل رسانه‌های معاند پس از پخش این مستند دچار انفعال شدیدی شده‌اند. این اتفاق بزرگ و مثبتی است چون آن‌ها در این سال‌ها حرف‌هایی را گفتند که حالا در این مستند بی‌مبنا بودن آن حرف‌ها و ادعاها مشخص شده است. شاید برایتان جالب باشد، نخستین باری که این تصاویر آرشیوی را دیدم وقتی به جلسه سینماگران با رهبر انقلاب رسیدم، با تماشای گفت‌وگوی صریحی که آنجا انجام شد و انتقادهای بدون تعارفی که حتی از شخص رهبر انقلاب شکل گرفت، نخستین نکته‌ای که به ذهنم رسید این بود که این تصاویر و این جلسات سند افتخار انقلاب ماست و مخاطب باید این‌ها را ببیند. هر چقدر هم قسمت به قسمت پیش رفتم دیدم که این فضای صریح و صمیمی در جلسات دیگر هم وجود دارد. انتقاد به بخش‌های مختلف و نهادهای زیرمجموعه رهبری، بیان مسائل به صریح‌ترین شکل ممکن و حتی پیگیری‌های رهبری در این دیدارها نمود داشت که در قسمت‌های بعدی سراغ پیگیری‌های رهبری برای حل مشکلاتی که در این جلسات مطرح می‌شود، می‌رویم. وقتی با این صراحت و صمیمیت در جلسات مواجه شدم، نخستین پرسش برای من این بود که آیا می‌شود این تصاویر را پخش کرد و این صراحت را در فضای مستند روایت کنیم؟ وقتی این موضوع را مطرح کردیم با نگاه بلند و باز مؤسسه حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب مواجه شدیم. آن‌ها استقبال کردند که اگر نکته‌ها و انتقادهایی بیش از این هم وجود دارد، در مستند استفاده شود یعنی کار دچار خودسانسوری نشود بلکه مسائل دقیق و درست بیان شود تا روح جلسات به درستی نشان داده شود.
جالب است پرسش‌هایی که رهبری در این جلسات پاسخ می‌دهند با آنچه عده‌ای از ایشان روایت می‌کنند، گاهی در تعارض است و چه خوب که مخاطب پاسخ صریح و شفاف پرسش‌هایش را بدون هیچ واسطه‌ای از زبان شخص خودشان می‌شنود، مثلاً برشی که رهبری در پاسخ به انتقاد یکی از حاضران گفتند؛ بهشان می‌گویم، اگر گوش کنند... .
برداشت من از این برش که منتشر شد، وجه کنایه‌ای کلام رهبر نسبت به نگاه فرهنگی برخی از مدیران بود ولی بقیه قسمت‌ها را هم باید دید تا روایت کامل شود، بخشی از مسائل که در این جلسات گفته می‌شود شاید توسط مسئولان انجام نشده باشد ولی بسیاری از مسائل هم در این جلسات مطرح می‌شود که توسط دفتر رهبری پیگیری می‌شود و منتظر وعده مسئولان نمی‌ماند. نخبگان و فعالان حوزه‌های مختلف به رهبر انقلاب مسائلی را می‌گویند و پیشنهادهایی را می‌دهند که همان جا از طرف دفتر رهبر انقلاب پیگیری می‌شود و به نتایج خوبی هم رسیده است مثلاً مطلع‌ام که در حوزه‌های نفتی، پیشنهاد بخشی از نخبگان ما در این جلسات مطرح و پس از پیگیری از وزارت نفت به اتفاق‌های خوبی منجر شده است. یکی از بازخوردهایی که در مصاحبه با افراد حاضر در این جلسات گرفتیم این بود که می‌گفتند وقتی ما این گفت‌وگوی رودررو و صریح را با رهبر انقلاب داشتیم دیدیم اتفاقاً نگاه رهبر انقلاب در حوزه‌های مختلف، چقدر نگاه باز، دقیق و درستی است و اتفاقاً گاهی تفاوت نگاه و سلیقه برخی از مسئولان است که موجب سوءتفاهم می‌شود؛ برای نمونه نظر رهبر انقلاب درباره فیلم مارمولک را در این مستند دیدیم در حالی که نظرات مختلفی در سال‌های گذشته در این باره وجود داشته اما نگاه رهبری، نگاه فرصت‌محوری است و دقت نظرشان نسبت به این موضوع نشان می‌دهد که گاهی تفاوت نگاه مسئولان سبب سوءتفاهم می‌شود.
نظر شما