قدس آنلاین: قادر آشنا، نخستین بار، از فروردین ۹۱ تا دی ۹۲، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. اسفند سال پیش که شهرام کرمی، از ریاست مرکز هنرهای نمایشی استعفا کرد، بار دیگر قرعه به نام آشنا افتاد و او دوباره بر صندلی مدیرکلی تکیه زد.

در سالی که به دلیل همه‌گیری کرونا، فعالیت‌های تئاتری به جز برگزاری جشنواره‌ها، تقریبا متوقف شده است و اهالی هنرهای نمایشی به دلیل تنگنای معیشتی، بارها اعتراض کرده و حتی مقابل مجلس تجمع کرده‌اند، مهم‌ترین موضوعی که در اولویت طرح قرار می‌گیرد، راه‌برون رفت از این بحران است. این مسئله، نخستین چیزی بود که در گفت‌وگو با قادر آشنا در کافه خبر، مطرح کردیم. مشروح این نشست را بخوانید.

می‌توان گفت این  ۱۰ ماه که مدیرکل هنرهای نمایشی بوده‌اید، ساده‌ترین دوران مدیریت شما در تمام حوزه‌ها و مقاطع بوده است؛ چون با همه‌گیری کرونا، اجرای تئاترها متوقف شده بود و چندان کار اداری هم برای انجام دادن نبود.

شاید حجم کار اداره‌کل هنرهای نمایشی در حال حاضر، به نسبت جاهای دیگری که من مسوولیت داشتم، کم‌تر بوده است. اما دغدغه و استرس کار، بیشتر از هر دوران دیگری بود. به دلیل این‌که قبل از کرونا، همه چیز طبق روال و یک روند مشخص پیش می‌رفت، اما در حال حاضر شما با یک بیماری مواجه هستید که کار را سخت کرده است، به طور مثال برای بازگشایی یا عدم بازگشایی سالن‌های تئاتر، نظرات مختلفی وجود داشت و دارد و موضوعات متعددی مطرح می‌شود؛ این‌که آیا هنرمندان حاضر به اجرا می‌شوند، آیا مردم در سالن‌ها حضور پیدا می‌کنند؟ آیا وزارت بهداشت اجازه می‌دهد؟ و هزاران سوال و دغدغه دیگر که در این بین مطرح می‌شود و فشاری مضاعف بر مدیریت وارد می‌کند.

شما آخر اسفند ۹۸، برای بار دوم، مدیریت اداره‌کل هنرهای نمایشی را برعهده گرفتید و ۲۴ فروردین امسال، برنامه‌ خود را برای سال ۹۹، در چند بند اعلام کردید.  یکی از اهداف اعلام شده با توجه به شرایط همه‌گیری کرونا، تشریح شرایط هنرمندان تئاتر به عنوان یکی از مشاغل زیان‌ده و حمایت از آن‌ها بود. ولی در عمل، این برنامه که مد نظرتان بود، انجام نشد و دیدیم که هنرمندان تئاتر، برای شکایت از وضعیت‌شان حتی مقابل مجلس رفتند و دست به اعتراض زدند؛ موضوعی که تا کنون سابقه نداشت. به نظر می‌رسد به این هدف نرسیدید.

من در آن زمان این موضوع را اعلام کردم و در حال حاضر هم معتقدم که اداره‌کل هنرهای نمایشی در این زمینه، هر چه در توان داشته را به کار گرفته است و تا حدودی هم توانسته موفق باشد. در این راستا، اولین کار اجرایی ما، ایجاد یک ستاد کوچک برای رصد کردن هنرمندانی بود که به‌خاطر کرونا آسیب دیده‌اند. کار را در چند دسته تقسم کردیم؛ سالن‌های نمایشی دولتی، نیمه دولتی و خصوصی، تعداد صندلی‌ها، تجربه اجرا، گروه‌های نمایشی که از شورای ارزشیابی و نظارت در تهران و شورای ارزشیابی و نظارت استان‌ها مجوز گرفته بودند و گروه‌هایی که برای اجرا آمادگی داشتند اما مجوز نگرفتند و ... همه را بررسی کردیم و در اولین فرصت این موارد را به دکتر صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه دادیم.به دلیل این‌که میزان نیازمندی و حجم خسارات وارد شده به عرصه فرهنگ و هنر، حتی از عهده وزارت ارشاد خارج است، کار مقداری سخت شد.

در گام بعد، با همین بودجه محدودی که داشتیم، با رقم ۱۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان، طلب معوقه هنرمندان از اداره‌کل هنرهای نمایشی مواجه شدیم.

این رقم برای چه سال‌هایی است؟

حدودا برای پنج سال پیش از این. اولین کاری که ما انجام دادیم، پرداخت این بدهی‌ها بود و این کار نیز در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام شد.

این مبلغ ۱۱میلیارد و ۴۰۰میلیون تومان بدهی را از محل بودجه حمایت از تولیدات صحنه‌ای پرداخت کردید؟

این  ۱۱میلیارد و ۴۰۰میلیون تومان را در گام اول از وزارتخانه گرفتیم. ولی باید بدانید برای امسال، در بهترین حالت، کل پولی که به اداره کل هنرهای نمایشی می‌رسد، ۲۴میلیارد تومان است و در بدترین شرایط ۱۸میلیارد تومان؛ کل مبلغی هم که بابت حمایت از تولید به ما تخصیص داده می‌شود، ۹میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان است. این گام اول ما بود.

در گام دوم، گروه‌های نمایشی که در فهرست شورای حمایت بودند، بررسی شدند؛ کارهایی که روی صحنه رفته بودند، در دو قسط، قسط اول بلافاصله بعد از آغاز نمایش و قسط بعد پس از اتمام کار پرداخت شد.

در گام سوم، تعدادی از کارهایی را که روی صحنه رفته ولی متوقف شده و دیگر مایل نبودند به هر دلیلی اجرا را ادامه دهند، بررسی کردیم و ۵۰ درصد از حمایت مالی را به صورت علی‌الحساب به آن‌ها پرداخت کردیم که اگر کارگردان بعدها تمایل داشت اجرا را دوباره روی صحنه ببرد، باقی ۵۰ درصد را هم پرداخت کنیم.

در گام چهارم، به بررسی کارهایی که آماده شده، اما روی صحنه نرفته بودند، پرداختیم. این موارد درباره نمایش‌هایی بود که به‌خاطر کرونا آسیب دیده بودند.

و برای هنرمندانی که امسال هیچ کاری برای اجرا نداشتند، چه کردید؟

براساس طرحی که ریختیم، هنرمندان تئاتر نیز مانند بسیاری دیگر از مشاغل، در لیست‌های حمایتی قرار گرفتند که بعضی از آن‌ها که عضو صندوق بودند، از طریق هنر کارت به آن‌ها مساعدت شد.

کمک به سالن‌های تئاتر چطور؟

سالن‌های خصوصی به سامانه تحفه معرفی شدند و در حال حاضر،۴۶ سالن تا سقف ۱۰۰میلیون تومان وام چهار درصد دریافت کرده یا در شرف دریافت کردن هستند. همچنین در سامانه کارا، ۱۲۳سالن خصوصی را برای دریافت ۱۵۰ میلیون تومان وام با بهره ۱۲ درصد معرفی کردیم. ۶۰۰گروه تئاتری را هم که هر یک می‌توانستند ۱۰۰میلیون تومان وام دریافت کنند، معرفی کردیم. ۵۰ موسسه تک نفره را با وام ۱۰۰میلیون تومان و هنرمندانی را هم که خودشان ثبت نام کرده بودند، با وام ۲۰ میلیون تومانی تحت حمایت مالی قرار دادیم. 

با وجود این کمک‌ها که شما همیشه در گفت‌وگوهای متعدد بر آن‌ها تاکید کرده‌اید، تعداد زیادی از هنرمندان از وضعیت موجود به شدت ناراضی هستند، چون برخلاف اهالی سینما و تلویزیون که تا حدودی فعال هستند، تئاتری‌ها رسما از کار بی‌کار شده‌اند. اعتراضاتی که خانه تئاتر انجام داده است، نشان می‌دهد که از این وضعیت به شدت شکایت دارند. با توجه به آن‌چه اهالی تئاتر می‌گویند، به نظر می‌رسد مشکل‌شان حل نشده است و برای همین دست به دامان همه نهادها و مراکز تصمیم‌گیری از جمله مجلس شده‌اند.

باید توقعات‌ را در سطح مسئولیت هر آدمی بررسی کنیم. مطالباتی که وجود دارد، سنگین است و حتی وزارت ارشاد هم نمی‌تواند به تنهایی آن را تقبل کند. اگر امکانی داشتیم و از ارائه آن چشم‌پوشی می‌کردیم و یا اگر موضوعی را پیگیری نمی‌کردیم، جای گله بود اما من در سمت مدیرکلی هنرهای نمایشی، هر آن‌چه را که در توان داشتم، ارئه داده‌ام.

برای بحث در این مورد، برگردیم به برنامه‌های اعلام شده شما برای سال ۹۹. در آن فهرست یازده‌گانه، یک هدفی را مشخص کرده‌اید برای همکاری با بخش خصوصی، بخش شبه دولتی، نهادهایی چون صدا و سیما و البته شبکه نمایش خانگی. خب اگر واقعا در این مسیر به هدف رسیده بودید، خیلی از مشکلات معیشتی اهالی تئاتر که به دلیل تعطیلی اجراهای صحنه‌ای به وجود آمده است، به شکلی دیگر قابل حل بود. در این مورد پیشرفتی نداشتید.

کاملا مخالف این موضوع هستم؛ ما با آقای شاه‌آبادی، معاون سیما، به تفاهمات خوبی رسیده‌ایم که در هفته، یک ساعت از برنامه‌های تلویزیونی را در اختیار اجراهای ما قرار دهد. در حال حاضر آثار در حال بازنگری و آماده‌سازی برای پخش از تلویزیون هستند و در بحث تله تئاتر نیز، صحبت‌هایی انجام شده است.

بحث مالی آن چگونه است؟

کارهایی را که قرار است ارسال شوند، ما حمایت می‌کنیم و صدا و سیما نیز در جایی که نیاز به باز تولید اثر است، حمایت می‌کند. دو، سه جلسه نیز با سازمان زیباسازی شهرداری صحبت کردیم که این امکان را در اختیار ما قرار دهند که از فضاهای شهری استفاده کنیم.

شما گفتید با صدا و سیما و شهرداری مذاکراتی را انجام داده‌ و تازه به تفاهماتی رسیده‌اید، ولی الان در اواخر سال ۹۹ قرار داریم و نه اوایل آن. واقعیت این است که مذاکرات و اقدامات شما بسیار کند پیش رفته است. شرایطی کرونایی، یک اقدام سریع‌تر را می‌طلبد، دقیقا مثل تولید واکسن کووید ۱۹ که به جای ۱۰ سال، در ۱۰ ماه ساخته شد و الان در حال تزریق است. این تفاهمات که می‌گویید، باید در اردیبهشت امضا و همان زمان هم اجرا می‌شد، نه این که به بهمن برسد.

این‌طور که می‌گویید، نیست، ما از همان اوایل سال این مسائل را پیگیری کردیم. من فکر می‌کنم این‌که شما به انجام کاری باور داشته باشید، در پیشبرد درست آن بسیار موثر است، هرچند با تاخیر انجام شود. در تمام مراحل، تا آن‌جایی که موضوع به ما مربوط می‌شد، پیش رفتیم و هیچ کم‌کاری‌ای هم انجام ندادیم. مثلا در بحث هماهنگی با سازمان زیباسازی، ما در اردیبهشت به جمع‌بندی رسیدیم، موضوع این است که نمایشی روی صحنه نرفته تا شهرداری زیر بار انجام تعهدات آن برود. در مورد سیما هم، بعد از آمدن آقای شاه‌آبادی، مذاکرات پیش رفت، چون ایشان تئاتر را می‌شناسد.

به هر حال، پس از گذشت ۱۰ ماه که از مدیریت شما می‌گذرد، این مذاکرات هنوز خروجی‌ نداشته است.

اگر دلیلش این بود که کم‌کاری از ما بوده و گفت‌وگوها را انجام نداده‌ایم، من موضوع را می‌پذیرفتم، ولی این جور نیست. با سیما، کار پیش رفته است و اگر همکاری با شهرداری خروجی نداشته، به این دلیل بوده که کار تعطیل بوده است و به محض شروع کار، همکاری با شهرداری هم آغاز می‌شود. 

در همین مدت، برای فراهم کردن شرایط بهتر کار اهالی تئاتر، در شورای معاونین مطرح شد که سالن‌های استان‌ها با شرایط قانونی، در اختیار انجمن‌های نمایشی قرار بگیرند. قطع به یقین برای انجام چنین کاری با موافقان و مخالفان زیادی رو به‌رو شدیم. برای اصلاح این چنین مواردی، احتیاج به زمان است و تاکید می‌کنم این کار در یک پروسه زمانی حداقلی انجام گرفته است و به دلیل شرایط موجود، آن را بسیار سریع انجام دادیم.

با اجازه برویم سراغ بحث بودجه تئاتر در سال ۹۹ که محل پرسش‌های زیادی است. اول این‌که، بودجه تئاتر کشور برای امسال، مبلغ ۸۴ میلیارد تومان تعیین شده، این موضوع درست است؟

در سر فصل بودجه ارائه شده از جانب وزارتخانه، این رقم درست است، اما رقمی نیست که فقط در اختیار ما قرار دهند؛ پولی که به اداره کل هنرهای نمایشی داده‌اند، حداقل ۱۸میلیارد تومان و حداکثر ۲۴ میلیارد تومان ارائه و تصویب شده است.

در  بودجه، یک ردیفی است برای تولید تئاتر به مبلغ ۴۷ میلیارد تومان. پس این پول دست چه کسی می‌رود؟

آن ۴۷ میلیارد تومان تنها به ما اختصاص داده نمی‌شود؛ آن چیزی که برای تولید در سال ۹۹ به ما اختصاص داده شد، مبلغ ۹میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان است.

یعنی از ۴۷میلیارد تومان بودجه تولید، فقط مبلغ ۹میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان به شما رسیده است؟

بله، تازه از این بودجه، مبلغ ۴میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان را به تئاتر استان‌ها و مبلغ ۵میلیارد تومان را هم به تئاتر تهران اختصاص داده‌ایم.

در همین بودجه امسال، ۹میلیارد تومان به بنیاد رودکی برای تولید تئاتر اختصاص داده شده، یعنی تقریبا سهم و شما و بنیاد یک اندازه است؟

پول در اختیار من نیست و من فقط ارقام را می‌دانم.

بله، اما شما به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی، آیا فکر می‌کنید این موضوع درست است؟ اگر ۹میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان بابت حمایت از تولید به اداره‌کل هنرهای نمایشی داده می‌شود، دادن ۹میلیارد تومان بودجه به بنیاد رودکی، ظلم آشکاری است، چرا که این بنیاد، خودش توانایی درآمدزایی دارد و حجم تولید تئاترش اصلا در این حد و اندازه نیست. با این وضعیت، پس این‌که بودجه تئاتر افزایش پیدا کند، مشکل‌گشا نیست، این‌که بودجه تئاتر، کجا و چگونه خرج شود، مسئله اصلی است. براساس ارقامی که الان مطرح شد، مبلغ ۳۷میلیارد تومان بابت تولید تئاتر باقی می‌ماند، این پول کجاست؟

سوال من هم همین است. ما بر این باور هستیم که مبلغ ۸۴میلیارد تومانی که در ردیف بودجه آمده است، باید در اختیار اداره‌کل هنرهای نمایشی قرار بگیرد و اگر قرار است به استان‌ها نیز کمک شود، باید از جانب ما باشد تا هم قانونمند شود و هم شفاف‌سازی‌های مالی را بتوان به درستی انجام داد.

 من تاکنون درباره موضوع بودجه، مقدار آن و نوع تخصیص آن بارها با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صحبت کرده‌ام و مصمم هستم که هم از ظرفیت‌های مجلس و هم از دیگر ظرفیت‌ها استفاده کنم تا بودجه تئاتر اصلاح شود. ولی در کل، با این مبلغی که وجود دارد، نمی‌توان کاری را انجام داد.

درباره دستگاه‌های متولی عرصه فرهنگ، خصوصا نمایش، هرچه تعداد سازمان‌ها و نهادها بیشتر شوند، از محتوای کار کم می‌شود. در عرصه هنرهای نمایشی، قانون به صراحت اعلام کرده است که مسئولیت تئاتر در کشور، وزارت فرهنک و ارشاد اسلامی است، بنابراین، قانون‌گذار به درستی به آن اشاره کرده است. زمانی که دستگاهی مثل وزارت ارشاد و اداره‌کل هنرهای نمایشی موظف است به تئاتر کشور پاسخ‌گو باشد، مکانیزم نظارت هم باید بر عهده او قرار گیرد، اما متاسفانه در حال حاضر یک چندگانگی وجود دارد که به دستگاه‌ها آسیب می‌زند.

من در این مدت، با بسیاری از هنرمندان و مدیران سالن‌های خصوصی که صحبت کرده‌ام، سوالی که مطرح شده،  این بوده است که آن ۴۷ میلیارد تومان بودجه حمایت از تولید، کجا رفته است؟

من هم سوالم همین است که این مبلغ ۸۴ میلیارد بودجه را که دولت آورده است، کجاست؟

دو ردیف دیگر در بودجه تئاتر در سال ۹۹ وجود دارد؛ یکی نظارت بر اجراها به مبلغ ۲میلیارد و ۸۰۰میلیون تومان و یکی دیگر با عنوان صدور مجوز به مبلغ یک میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان. در سالی که عملا تولیدی نبوده، این پول کجا خرج شده است؟

این مبالغ از دل آن ۱۸میلیاردی که به ما تخصیص داده شده است، تقسیم می‌شود، ما مجبور هستیم متناسب با بودجه‌ای که داریم همان را تقسیم کنیم.

در حال حاضر بودجه جشنواره‌ها در سال ۹۹، ۱۳میلیارد است، این مبلغ از دل همان ۱۸ میلیارد تومان که گفتید، تامین می‌شود؟

ریز این حساب‌ها را به صورت مکتوب داریم. اداره‌کل هنرهای نمایشی خواهان رقم بیشتری است و سعی دارد تا پایان سال این پول را دریافت کند؛ در واقع به حداکثر مبلغی که تعیین کرده‌اند و رقم ۲۴میلیارد تومان است. البته این عدد هم بسیار بسیار کم است و قانع نیستیم.

تا کنون چه قدر پرداخت شده است؟

از مبلغ حداقلی که ۱۸میلیارد تومان است، تاکنون ۱۲ میلیارد تومان آن پرداخت شده که ۶ میلیارد آن هم مربوط به سال گذشته است.

دوباره تاکید می‌کنم، بخش عمده‌ای از پرسش‌های اهالی تئاتر، مربوط به هزینه‌کرد بودجه است. نگاه که می‌کنیم، می‌بینیم بودجه سال ۹۹ برای حضور گروه‌های خارجی یک و نیم میلیارد تومان، نظارت بر اجراها، ۲میلیارد و ۸۰۰میلیون تومان و صدور مجوز یک میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان است. زمانی که یک حساب سر انگشتی می‌کنیم، این سوال پیش می‌آید: وقتی هیچ اجرایی روی صحنه نرفته، نیازی به نظارت و مجوز هم نبوده است و گروه‌های خارجی هم نیامده‌اند، مجموع این پول که ۶میلیارد تومان است، کجا هزینه شده است و اگر هم اداره‌کل آن را جذب نکرده است، توضیح دهد چرا نتوانسته آن را جذب کند.

پایان سال مالی که می‌شود، این مسائل در جای خودشان بررسی می‌شوند. در طول سال، یک دوازدهم باید پول بدهند، اما می‌بینید پنج ماه به شما پول نمی‌دهند و یک دفعه جشنواره‌ای فرا می‌رسد و کل پول را در یک بازه زمانی پرداخت می‌کنند.

ممکن است دوستان فکر کنند که این پول به ما پرداخت شده است و ما آن را استفاده نمی‌کنیم، اما همین مبلغ ۱۸ میلیارد تومان که به ما اختصاص داده شده است، اصلا پولی نیست. من دور قبل مدیریتم که سال ۹۱ بود، گفتم کل پول تئاتر، هزینه سه کیلومتر جاده آسفالت شده است. هشت سال پیش، بودجه ما ۱۵میلیارد تومان بود و با گذشت ۸سال و این حجم از تغییر قیمت‌ها، تنها ۳میلیارد تومان به بودجه ما اضافه شده است، حتی اگر مبلغ ۲۴میلیارد تومانی هم که مطرح شده است، محقق شود، اصلا پولی نیست. بودجه تئاتر که در اختیار اداره‌کل قرار می‌گیرد، حتی اگر ۱۰۰میلیارد هم باشد، اوضاع را بهتر نمی‌کند.

درباره بودجه یک و نیم میلیارد تومانی درباره گروه‌های خارجی هم باید گفت که این ردیف را من به طور کامل حذف کردم و هیچ هزینه‌ای پرداخت نشده است.

یک موضوع دیگری که دغدغه برخی است، بحث مافیا در اداره‌کل هنرهای نمایشی است؛ گروهی چند نفری که رشته امور را در دست خود گرفته‌اند و به دیگران فضا نمی‌دهند. تمام جشنواره‌ها هم روی دست این افراد می‌چرخد و حتی آن قدر قدرت دارند که اگر بخواهند، می‌توانند چوب لای چرخ مدیرکل هم بگذارند.

من به این موضوع باور ندارم، در اداره‌کل هنرهای نمایشی، من مدیر با سابقه‌ای هستم و آمدن به این‌جا هم از سر اجبار بود، چون من یک بار مدیر تئاتر بودم و بعد از چند سال، آدم به جایگاه سابق خودش بر نمی‌گردد. من این موضوع مافیا را به شدت رد می‌کنم، چرا که بر این باور هستم در اداره‌کل هنرهای نمایشی، تعدادی نیرو وجود دارند که بسیار به کار مسلط هستند و در این زمینه، هم کارشناس هستند و هم بار عمده کار را به دوش می‌کشند. مهم نیست دیگران چه چیز می‌گویند، مهم این است اگر کسی در زمینه‌ای تجربه دارد، باید از تجربه او استفاده کرد. 

من می‌توانم شهادت دهم، که هر یک از این آدم‌ها، جای پنج نفر کار می‌کنند؛ معمولا در تمام سازمان‌ها همین‌گونه است، عده‌ای زحمت می‌کشند و تمام کارها را انجام می‌دهند، اما فحش هم می‌خورند. هرکسی ادعا می‌کند که در مرکز هنرهای نمایشی می‌تواند کاری انجام دهد، بیاید و انجام دهد؛ قطعا برای او هم جا وجود دارد، اما به شرط آن‌که فقط ادعا نباشد و واقعا کار انجام دهد.

به عنوان آخرین پرسش، بپردازیم به سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر. نوع برگزاری، امسال چگونه است، تماشاگر حضور پیدا خواهد کرد؟
در جشنواره فجر ۳۹، قصد داریم هم از ظرفیت پنجاه درصد سالن‌ها استفاده کنیم، هم از ظرفیت فضای مجازی. سالن‌هایی هم که از لحاظ شیوه نامه‌های بهداشتی دچار مشکل هستند، قرار است بهبود پیدا کنند. به هر حال ما هم تلاش می‌کنیم که با حداقل جمعیت آن را انجام دهیم.

انتهای پیام/