در زیارت‌نامه‌های مأثور که از امامان نقل شده، می‌توان به فهرست بلند بالایی از جهات الگویی معصومین دست یافت و از این طریق، زیارت را به «مکتب تربیتی» تبدیل کرد.
وقتی در زیارت‌نامه‌ها جملاتی نظیر «عبدت‌الله حتی اتاک الیقین» وجود دارد، یعنی پرستش خدا در طول عمر و تا هنگام مرگ یک شاخصه برای اولیای خداست؛ پیروان نیز باید چنین عمل کنند.
وقتی تعبیر «اطعت الله و رسوله» را می‌خوانیم، عنصر اطاعت از خدا و رسول مطرح است و برای زائر هم می‌تواند سرمشق عمل باشد و فرمانبردار دین حق و اوامر خدا شود.
وقتی در زیارت امین الله، امام معصوم را با این تعابیر می‌ستاییم که «اشهد انک جاهد فی الله حق جهاده و عملت بکتابه، و اتبعت سنن نبیه» بر چند عنصر مهم در حیات ائمه تأکید می‌کنیم و به آن‌ها گواهی می‌دهیم؛ یعنی «جهاد کامل و راستین در راه خدا»، «عمل به کتاب آسمانی قرآن»، «تبعیت از سنت‌های پیامبر». این‌ها می‌تواند در زندگی زائر عارف هم نمود پیدا کند و به عنوان یک فضیلت رفتاری شکل بگیرد.
امثال این تعبیرات در زیایت نامه‌ها صدها مورد وجود دارد. نگاه به این متون از این زاویه خاص، ما را با دنیایی از «فضائل اخلاقی» آشنا می‌سازد که در زندگی و سیره امامان تجسم یافته و می‌تواند برای زائر هم درس و الگو باشد و او را تربیت کند. مضاف بر همه این موضوعات، می‌توان برای نمونه به موردی اشاره کرد که گام تربیتی مهمی دارد و آن «توبه و اصلاح نفس» است.
زیارت، نقش اصلاحی دارد و زائر در حرم‌های مطهر، حالت روحی خاص و «انقلاب روحی» پیدا می‌کند، شانه‌هایش می‌لرزد، اشک می‌ریزد و با امام خود عهد می‌بندد که راه اصلاح را بپوید و از خطاها و گناهان دست بشوید. کسان زیادی هستند که اصلاح مسیر زندگی خود را مدیون زیارت و تشرف هستند و به این حقیقت اعتراف می‌کنند و زیارت را نقطه عطفی در زندگی خویش می‌شمارند.
در متون زیارتی هم به همین نکته زیارتی اشاره شده است. در زیارت حضرت ابوالفضل(ع) این جمله وجود دارد:
«واجْعَلْنِی مِمَّنْ ینْقَلِبُ مِنْ زِیارَةِ مَشَاهِدِ أحِبّائِک مُفْلِحاً مُنْجِحاً قَدِ اسْتَوْجَبَ غُفْرَانَ الذُّنُوبِ وَسَتْرَ الْعُیوبِ وکشْفَ الْکرُوبِإِنَّکَ أَهْلُ التَّقْوَی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ»
و مرا از آن خوبان و سعادتمندانی قرار دهی که چون از زیارت مشهد محبان و دوستانت باز گردند رستگار و حاجت روا شده و مستوجب قطعی آمرزش گناه شدهاند و عیوب و زشتی‌هایشان مستور و هم و غمشان برطرف گردیده است که تو ای خدا اهل تقوا و مغفرتی.
بازگشت تائبانه از حرم‌ها و زیارتگاه‌ها، نشانه تأثیر عمیق زیارت در دل و زندگی زائری است که بر اثر این تشرف، عوض می‌شود، تحول می‌یابد و زندگی را در مسیر نورانی و خدایی از سر می‌گیرد.
در زیارت ائمه بقیع می‌خوانیم:
«وَهذَا مَقامُ مَنْ أَسْرَفَ وَأَخْطَأَ وَاسْتَکانَ وَأَقَرَّ بِمَا جَنی وَرَجَا بِمَقامِهِ الْخَلاصَ»
و این جایگاه کسی است که زیاده‌روی کرده، دچار خطا شده و درمانده گشته است، اکنون به جنایت خود اقرار نموده و به نجات امید دارد.
اگر زیارت این تأثیر شگرف را داشته باشد که زائرها را به خطاها و کژراهه‌هایش واقف سازد و زبانش را به اعتراف به گناهان باز کند و با توبه‌اش امید نجات و رهایی از پیامدهای جرایم و گناهان را داشته باشد، بسیار ارزنده و درخور قدردانی است و می‌تواند منشأ تحول در زندگی و پویش راه تازه و حال و هوای تازه شود.
زائر اگر با حضور در حرم معصومین(ع) پرونده پرخطای خود را مرور کند و به رحمت الهی امید بندد و پیامبر و ائمه را واسطه و شفیع قرار دهد تا گناهانش بخشوده شود، بزرگ‌ترین تأثیر تربیتی زیارت را به نمایش گذاشته است.
نتیجه آنکه به زیارت، تنها از بُعد ثواب نباید نگریست؛ بلکه زیارت می‌تواند زندگی زائر را متحول کند و از یک فرد خطارکار، انسانی صالح و رستگار بسازد. این بُعد تربیتی که در زیارت «الگوهای کمال و صلاح» وجود دارد در متن زیارت‌نامه هم به فراوانی به چشم می‌خورد و شایسته است مورد توجه زائران صاحبدل هم قرار گیرد.
نظر شما