حضور چهره‌های حامی تقریب ادیان و مذاهب چون رهبر معظم انقلاب در جهان اسلام راه را برای ادامه طریق افرادی چون سیدجمال‌الدین اسدآبادی و امام موسی صدر آسان خواهد کرد.
دکتر طاهر امینی گلستانی، مبلغ بین‌المللی است که مؤسسه صلح و ادیان قم را با همکاری واتیکان مدیریت می‌کند. بنیان‌گذار حلقه معرفتی قم-وین (ویکو)، ریاست انجمن گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت در مؤسسه بین‌المللی مطالعات اسلامی، عضویت در انجمن دوستی قم-واتیکان تحت نظارت واتیکان و وزارت امور خارجه، سرپرستی مرکز اسلامی مونیخ، سرپرستی مرکز اسلامی امام علی(ع) نروژ و ده‌ها فعالیت علمی و اجرایی دیگر در حوزه تبلیغ بین‌المللی در پرونده این مبلغ بین‌المللی ثبت شده است. امینی گلستانی در گفت‌وگو با قدس درباره ضرورت گفت‌وگوی ادیان در دنیای امروز سخن گفته است.
دیدار آیت‌الله سیستانی و پاپ فرانسیس اتفاق مهمی بود که این روزها در دنیای پیرامون ما در حوزه فرهنگی سبب شد تا بار دیگر موضوع گفت‌وگوی ادیان مطرح شود. گفت‌وگوی ادیان و گفتمان بین انسان‌ها در اسلام چه جایگاهی دارد؟
حضور رهبران دینی در کنار یکدیگر پیش از اینکه سلیقه سیاسی و شخصی باشد، سلیقه و خواست قرآن است؛ قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلی کَلِمَهٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَکُم. مطالعه تاریخ صدر اسلام و سیره نبوی به تعامل و گفت‌وگوی پیامبر(ص) با سران دین مسیحیت اعم از مسیحیان نجران، شمال مصر و سایر کشورها اشاره دارد. ماجرای مباهله نیز گویای همین رویکرد پیامبر در مواجهه با پیروان ادیان است.
همه در این ماجرا انتظار رخ دادن جنگ را داشتند اما رسول خدا تنها با خانواده‌اش برای مباهله حضور پیدا کرد و غائله را با گفت‌وگو و روش مسالمت‌آمیز پایان داد.
هانس کونگ (فیلسوف کاتولیک) سه جمله معروف دارد؛ هیچ صلحی بین ملت‌ها نخواهد بود مگر با صلح میان ادیان، هیچ صلحی بین ادیان نخواهد بود مگر با گفت‌وگو میان ادیان و هیچ گفت‌وگویی نخواهد بود مگر با شناخت متقابل. یعنی صلح میان ملت‌ها با شناخت متقابل صورت خواهد گرفت.
همان گونه که امام علی(ع) فرموده: انسان‌ها دشمن آن چیزی هستند که به آن علم ندارند بنابراین وقتی ملت‌ها از یکدیگر شناختی نداشته باشند زمینه دشمنی فراهم می‌شود. همنشینی رهبران ادیان موجب می‌شود تا سوءتفاهم‌های تاریخی از بین برود و صلح میان ادیان و ملت‌ها محکم شود. صلح ادیان بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که به گفته فوکویاما و ساموئل هانتینگتون اگر جنگ جهانی سومی رخ بدهد، جنگ میان تمدن‌هاست. پدیده‌های شومی چون داعش و بوکوحرام نتیجه همین نگرش بود. بنابراین اگر رهبران دینی در کنار رهبران سیاسی حضور نداشته باشند احتمال جنگ‌های مذهبی در جهان بیشتر خواهد بود.
آیت‌الله سیستانی به عنوان شخصیت دینی مورد وثوق مسلمانان چه نگاهی به گفت‌وگوی ادیان دارند؟
پذیرش دیدار پاپ از سوی آیت‌الله سیستانی نشان‌دهنده وجود عقبه کلامی و فرهنگی در اندیشه ایشان است. آیت‌الله سیستانی تنها مرجع تقلید شیعی است که دو رساله عملیه دارند؛ یکی برای شیعیان ساکن کشورهای اسلامی و دیگری ویژه ساکنان غرب نوشته‌اند که «فقه المغتربین» یعنی فقه غرب‌نشینان نامیده می‌شود. از نگاه آیت‌الله سیستانی مسائل فقهی شیعیان ساکن غرب متأثر از محیط زندگی است. در این رساله عملیه نگاه محترمانه‌ای به ساکنان غیرمسلمان کشورهای غربی وجود دارد. مثلاً اگر مسلمانی بخواهد در رستورانی غذا میل کند نیازی به پرسش از مسلمان بودن کارکنان رستوران نیست.
نکته دیگری که درباره شخصیت آیت‌الله سیستانی باید مورد توجه قرار گیرد، شخصیت بین‌المللی ایشان است. بسیاری از مقلدان آیت‌الله العظمی سیستانی در غرب زندگی می‌کنند که نشان از نظام و آگاهی دفتر آیت‌الله دارد. ایشان سه دفتر مهم در دنیا دارند؛ در عراق، قم و یک دفتر در اروپا.
نکته بعدی هماهنگی آیت‌الله سیستانی با مکتب قم و ولایت فقیه است.
آیت‌الله سیستانی بارها اثبات کرده‌اند که رهبری ایران و قطب بودن مکتب قم را قبول دارند و هرگز اجازه نداده‌اند وحدت بین مکتب نجف و قم تحت تأثیر قرار گیرد. شخصیت اتحادگرای آیت‌الله سیستانی در همه جغرافیای معرفتی قابل تعمیم است. اندیشه ایشان برگرفته از الگوی گفت‌وگوی نبوی است.
نامه پیامبر(ص) به مسیحیان صومعه سنت کاترین مصر در زمانی که اسلام در حال گسترش بود و ترس جامعه مسیحی را فراگرفته بود سراسر محبت‌آمیز و مسلمانان را از تعرض به کلیساها و مراکز اقتصادی آنان برحذر داشته بود. بنابراین رفتارهای مراجع دینی ما متأثر از الگوی جامعه نبوی است. ما در اتفاق‌های اخیر سیاسی منطقه شاهد بودیم که پس از جریان داعش، جریان عقل‌گرای معنویت‌گری شیعی بهتر به جهانیان معرفی شد.
دیدار آیت‌الله سیستانی و پاپ چه دستاوردهای فرهنگی برای منطقه خواهد داشت؟
گفتمان شیعه و کاتولیک ریشه ۴۰ ساله دارد. از سال‌ها پیش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مرکزی به نام گفت‌وگوی ادیان تأسیس کرده که تاکنون ۲۲ دوره اجلاسیه گفت‌وگوی ادیان برگزار کرده است. تحلیل من این است که چه بسا اگر خیال آیت‌الله سیستانی از طرف ایران راحت نبود این دیدار را نمی‌پذیرفتند.
نکته دیگر این است که پاپ با یک مرجع عالی‌رتبه شیعی برای نخستین مرتبه دیدار داشته است. این دیدار حلقه معرفتی گفت‌وگوی شیعه و کاتولیک را مستحکم‌تر خواهد کرد و موجب اعتماد بیشتر بین مسلمانان و مسیحیان خواهد شد. این دیدار نوشدارویی برای تقویت محبت و دوستی بین پیروان ادیان است. پاپ پیش از سفر به عراق گفته بود که من به عنوان «زائر صلح» به نجف می‌روم. با این عبارت بار معنایی بسیاری دارد که از اهمیت و قداست دیدار با آیت‌الله و حرم اهل بیت(ع) می‌گوید. امید است با این دیدار علاوه بر از بین رفتن اختلاف‌های قبیله‌ای در عراق و منطقه، خط بطلانی بر قرائت خشونت‌آمیز داعشی از اسلام کشیده شود.
شما به فعالیت‌های گفت‌وگومحور جمهوری اسلامی ایران و حوزه نجف اشاره کردید. امروز جای خالی شخصیتی مثل امام موسی صدر را چگونه می‌شود جبران کرد؟
امام موسی صدر پس از فعالیت‌های بسیار به اشتهار کنونی رسیده‌اند یعنی تاریخ گواه این شد که امام صدر چه شخصیت ارزنده گفت‌وگومحوری بوده‌اند. در حال حاضر هم رهبر معظم انقلاب در مناسبت‌های مختلف به دیدار با پیروان فرق و ادیان می‌روند. به نظر من خود رهبر انقلاب، امام موسی صدر زمانه هستند؛ چرا که مشوق گفت‌وگوی ادیان و فرق اسلامی هستند و بر همین اساس دو مرکز گفت‌وگوی ادیان و مجمع تقریب مذاهب با حمایت رهبری معظم فعالیت می‌کنند. نامه دوستانه رهبری به جوانان اروپایی و آمریکایی به ما کُدهایی برای تقریب ادیان می‌دهد. اگر ما از این فرصت‌ها غافل شویم و خود واقعی را به دنیا معرفی نکنیم جریان‌های کاذب و خشونت‌طلب خود را به عنوان نماد اسلام به دنیا معرفی می‌کنند. برای تحقق این اهداف باید امام موسی صدرها زاده شوند و راه را با اقتدار ادامه دهند. مبلغان مسلمان باید به زبان بیگانه مسلح شوند، تاریخ صلح و گفت‌وگو را بدانند و سیره نبوی را به خوبی تحلیل کنند؛ چراکه پیامبر خاتم نخستین مانیفست گفت‌وگوی ادیان را پایه‌ریزی کرده‌اند.
نظر شما