ضرورت توسعه همه‌جانبه مناسبات با کشورهای منطقه، به‌ویژه همسایگان، امروزه به عنوان یک راهبرد مهم در سرفصل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. ایران در مجموع با ۱۵ کشور، مرز آبی - خاکی دارد و در حالی که آمریکا نوک پیکان اقدام‌های خصمانه خود علیه کشورمان را در قالب تحریم‌های اقتصادی قرار داده، افزایش همکاری تنها با همین کشورها با بازار بیش از ۶۰۰ میلیون نفری می‌تواند این رویکرد خصمانه را تا حد زیادی خنثی سازد.

در این میان یکی از کشورهایی که به نظر می‌رسد ارتقای روابط با آن تا حد زیادی از دید تصمیم‌سازان ما مغفول مانده، جمهوری اسلامی پاکستان است. امروز در بخش‌های مختلف اعم از سیاسی، نظامی، دیپلماتیک و فرهنگی زمینه‌های بالقوه بسیاری برای همکاری بین تهران و اسلام‌آباد وجود دارد. در حوزه سیاسی اشتراک نظر در عرصه سازمان‌های بین‌المللی و همچنین مشارکت در حل پرونده‌های مهم منطقه‌ای از افغانستان گرفته تا یمن و حتی سوریه و عراق مهم و تأمین‌کننده منافع طرفین خواهد بود. در عرصه نظامی هم ایران و پاکستان از توان بالایی برخوردارند و به‌طور طبیعی همراهی در تولید محصولات نظامی مشترک می تواند وزن و اثرگذاری آن‌ها را در نظام بین‌الملل افزایش دهد. با این وجود امکان توسعه مناسبات میان دو طرف در حوزه اقتصادی در دسترس‌تر است. حجم مبادلات اقتصادی ما با عراق ۴۰میلیونی در سال گذشته نزدیک به ۷ میلیارد دلار، افغانستان ۳۸ میلیونی ۵ میلیارد دلار و ترکیه ۸۰ میلیونی هم حدود ۶ میلیارد دلار بود. این در حالی است که تجارت ما با کشور ۲۱۶ میلیونی پاکستان تنها یک میلیارد دلار بود که در صورت وجود پیش‌شرط‌هایی امکان افزایش سریع آن وجود دارد.

این روند پیش از هر چیز به توسعه زیرساخت‌هایی نیاز دارد که دسترسی تجار را به بازارهای طرفین آسان‌تر کند. در این چارچوب تهران و اسلام‌آباد در چند سال اخیر اقدام‌های خوبی مد نظر قرار داده‌اند. گذرگاه «پیشین – مند» در شهرستان راسک و در جنوبی‌ترین نقطه سیستان و بلوچستان که روز گذشته و همزمان با سفر شاه محمود قریشی وزیرخارجه این همسایه شرقی به ایران افتتاح شد، در همین چارچوب انجام گرفت. دو کشور ۲۹ آذر ماه سال گذشته نیز گذرگاه «ریمدان – گبد» را راه‌اندازی کردند و آغاز به‌کار سومین گذرگاه آن هم در کمتر از ۶ ماه نشان‌دهنده اهتمام آن‌ها برای افزایش مبادلات اقتصادی است.

اقدام‌های این‌گونه، فارغ از ارزآوری که برای کشور دارد برای مرزنشینان نیز منشأ خیر خواهد بود. قانونمندسازی مرز برای جلوگیری از ورود غیرقانونی مهاجران که بعضاً ممکن است در بین آن‌ها افراد خطرناکی هم وجود داشته باشند، یک مطالبه مهم از دولت و نهادهای نظامی است. از سوی دیگر مطالبه مردمان مرزنشین در افزایش مبادی قانونی مراوده اقتصادی نباید نادیده گرفته شود. پس افتتاح سومین گذرگاه مرزی مشترک با پاکستان بازی دو سر برد است؛ یعنی از یک طرف بر بهبود اوضاع اقتصادی مردم دو سوی مرز تأثیر خواهد داشت و با این رونق اقتصادی امنیت هم مستحکم‌تر خواهد شد.

تهران و اسلام‌آباد در شرایط کنونی از ظرفیت‌های بسیار خوبی برای توسعه مناسبات برخوردارند. حوزه صنعتی و کشاورزی آن‌ها مکمل یکدیگر است و می‌تواند نیازهای طرفین را تأمین کند. از سوی دیگر پاکستان به توسعه همکاری با ایران در زمینه انرژی علاقه‌مند است. آنچه از آن به عنوان خط لوله صلح نام برده می‌شود می‌توانست سنگ بنای این همکاری باشد. این خط لوله قرار بود گاز ایران را به پاکستان و از آنجا به هند منتقل کند، اما در این مسئله ملاحظات سیاسی بر همکاری‌ها تأثیرگذاشته است. البته یکی از مشکلات در شرایط تحریمی جمهوری اسلامی، موضوع نقل و انتقال مالی است. متأسفانه اکنون هیچ بانک ایرانی در پاکستان جای پای محکمی ندارد. همین مسئله سبب شده نقل و انتقال پول میان تجار بیشتر از مبادی غیر رسمی و یا بانک‌های طرف سوم و عمدتاً اماراتی صورت گیرد. این موضوع هزینه‌های جانبی بسیاری برای دو طرف ایجاد کرده است. با این حال افتتاح گذرگاه‌های مرزی و انجام مبادلات مستقیم میان دو طرف می‌تواند در این زمینه هم راهگشا و در تسهیل تجارت مؤثر باشد.