در مقطعی فیلتر نابهنگام و عجولانه پلتفرم‌های خارجی موجب شد نوع داخلی آن در وضعیت نارسی متولد شده و با ضعف‌های فنی سبب نارضایتی کاربران داخلی و ایجاد ذهنیت نامطلوبی از پلتفرم داخلی در ذهنشان شود، در حالی‌که به باور کارشناسان رسانه، اگر اجازه رشد طبیعی به پلتفرم‌های داخلی داده می‌شد، بدون نیاز به سیاست هیجانی فیلترینگ و هزینه‌های اجتماعی بالای آن، می‌شد با سیاست‌های ترجیحی و حمایت از آن‌ها به رشد و توسعه‌شان در جامعه کمک کرد. درباره اینکه برای رشد پلتفرم‌های داخلی چه باید کرد و چطور می‌توان زمین بازی را در یک بازی جوانمردانه از رقیب خارجی گرفت، با محمد صادق افراسیابی، معاون مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، مؤسس انجمن سواد رسانه‌ای ایران و مدرس دانشگاه گفت‌وگو کردیم. او معتقد است پلتفرم‌های خارجی زمین بازی ما نیست و می‌گوید:   ما در حوزه فضای مجازی دو زمین بازی داریم، یک عرصه زمین پلتفرم‌های خارجی است که روی تنظیم مقررات آن اشرافی نداریم، البته راهکارهایی وجود دارد که در حوزه تنظیم مقررات روی پلتفرم‌های خارجی در حال رسیدن به یک بلوغ و تکامل هستیم، ولی در حال حاضر نتیجه سیاست‌هایی که تاکنون پیاده‌سازی شده است، منجر به این شده در حوزه تنظیم مقررات روی پلتفرم‌های خارجی اشراف و کنترلی نداشته باشیم، اما در حوزه داخلی آن که امکان تنظیم مقررات داریم، باید فضا را باز کنیم و بهترین حمایت از پلفترم‌های داخلی این است که اجازه بدهیم به شکل طبیعی رشد کنند.

او در توضیح اینکه چطور به پلتفرم‌های داخلی اجازه رشد طبیعی را می‌توان داد، اظهار می‌کند:  یعنی مسئولان اجرایی و قانون‌گذاران جلو رشد و توسعه پلتفرم‌های داخلی را نگیرند. گاهی با  برخی سخت‌گیری‌ها در حوزه اجرایی یا مقررات‌گذاری جلوی رشد آن‌ها گرفته می‌شود، گاهی هم برخی دولت‌ها مایل هستند پلتفرم‌های وابسته به خودشان را توسعه دهند و موجب ایجاد پلتفرم‌هایی در یک فضای مصنوعی می‌شوند که معمولاً دوام و ماندگاری ندارند؛ یعنی با تغییر دولت ها، تغییر سیاست‌ها یا تغییر مدیران، این پلتفرم‌ها دچار آسیب می‌شوند، اما پلتفرم‌هایی که برآمده از بخش خصوصی هستند و رشد طبیعی داشته‌اند، معمولاً ماندگارند.

ضرورت تنظیم مقررات عالمانه و کارشناسی

به باور افراسیابی، وضعیت ما در حوزه پلتفرم‌های داخلی در جاهایی که اجازه رشد طبیعی را داده‌ایم، خوب است؛ مثلاً در حوزه (VOD )هایی مانند فیلیمو که مربوط به بخش خصوصی است و رشد طبیعی داشته، او می‌گوید: در حوزه شبکه‌های اجتماعی کاربرمحور مانند آپارات، نماشا (سرویس رایگان اشتراک ویدئو) و چند شبکه دیگر هم موفق بودیم؛ چون در این حوزه ها ظرفیت‌های خوبی وجود دارد و اجازه دادند که پلتفرم‌ها مسیر طبیعی خودشان را بروند، به بلوغ برسند و کسب و کار خودشان را سامان بدهند.

این کارشناس رسانه توضیح می‌دهد: دولت‌ها و حاکمیت هم در رشد پلتفرم‌های داخلی کمترین دخالت را داشته اند، اما گاهی تصور می‌شود که یک پلتفرم خیلی بزرگ شده و این می‌تواند موجب تضعیف رسانه‌های حاکمیتی شود؛ یعنی پلتفرم بخش خصوصی را در رقابت با خودشان می‌بینند، در این حوزه باید مراقبت و دقت نظری داشت و به این مسئله توجه کرد که ما یک مصلحت بزرگ ملی داریم؛ یعنی اگر پلتفرم داخلی در برابر پلتفرم خارجی رشد کرد، باید از آن حمایت کنیم؛ چون در حوزه پلتفرم‌های داخلی، توان و شرایط تنظیم مقررات را داریم.

به گفته او، پلتفرم خارجی زمین بازی خوبی برای ما نیست؛ چون آن‌ها با ابزارهای مستقیم یا غیر مستقیم مدیریت می‌کنند که چه هشتگی بالا بیاید و مدیریت محتوای پلتفرم، دست خودشان است.

افراسیابی می‌افزاید: به‌نظرم رسانه‌های حاکمیتی به جای اینکه در حوزه اجرا وارد رقابت با پلتفرم‌های داخلی بخش خصوصی شوند، باید اجازه رشد طبیعی به آن را بدهند و در صورتی‌که خواسته، نگرانی یا پیشنهادی دارند در قالب تنظیم مقررات عالمانه و مبتنی بر کار کارشناسی دنبال کنند، در چنین شرایطی پلتفرم داخلی می‌تواند با رقبای خارجی خود رقابت کند و حاکمیت هم می‌تواند از طریق تنظیم مقررات، سیاست‌هایش را دنبال کند.

خروج از انفعال پنهان

معاون مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی با بیان اینکه مسیر دیگری هم در مواجهه با پلتفرم‌های خارجی وجود دارد، توضیح می‌دهد: می‌توان در حوزه زیرساخت و فناوری نیز تصمیم گرفت که سیاست‌های ترجیحی به شکل قوی‌تری نسبت به پلتفرم‌های داخلی اعمال شود؛ یعنی فضای کمتری از نظر پهنای باند اینترنت به پلتفرم‌های خارجی اختصاص داده شود که سبب می‌شود سرعت استفاده از آن‌ها کمتر شده و هزینه استفاده از آن افزایش یابد.

افراسیابی این سیاست ترجیحی و محدودسازی پلتفرم‌های خارجی را در راستای حمایت نوع داخلی آن دانسته و می‌گوید: به هرحال پلتفرم‌های خارجی آسیب‌هایی را در کشور ما دارند و مهم‌ترین آسیب آن، پایین بودن توان تنظیم مقررات در آنجاست. این پایین بودن توان تنظیم مقررات سبب می‌شود وقتی محتوای آسیب‌رسان در این پلتفرم‌ها بروز پیدا کند، ما فقط می‌توانیم تولید کننده محتوای صیانت کننده و خنثی کننده اثر پیام‌های آسیب رسان باشیم در واقع در یک نوع انفعال پنهان به سر می‌بریم.

او اضافه می‌کند: مطلوب ما این است که محتوای آسیب رسان را در پلتفرم‌های مورد استفاده کاربران داخلی نداشته باشیم و محتوای پاکیزه و مفید برای آن‌ها تولید کنیم، این شرایط در پلتفرم‌های خارجی به آسانی قابل تحقق نیست.