با توجه به اولویت مصارف خانگی به صنایع توسط سیاست‌گذار در زمان کمبود برق، باید گفت پس از یک تابستان همراه با خاموشی، در زمستان هم در بر همان پاشنه چرخیده و دود ناشی از کمبود گاز چشم صنایع را خواهد سوزاند. تراز گازی کشور پس از سال‌ها برداشت بی‌رویه، منفی شده و مصرف گاز از میزان تولید آن سبقت‌ گرفته است. از جایی که ۸۰ درصد گاز تولیدی کشور در بخش خانگی مصرف می‌شود احتمالاً در زمان پیک مصرف چرخ تولید ملزم می‌شود در زمان بحران گازی به نفع مصرف‌کننده خانگی از حرکت بایستد. چنانچه گفته می‌شود در صورت سهمیه‌بندی، گاز تحویلی به صنایع  فولاد، پتروشیمی و سیمان به ترتیب حدود 10 میلیون، 30 میلیون و 10 میلیون مترمکعب در روز کاهش خواهد یافت که ضررهای جبران‌ناپذیری به این بخش‌ها وارد خواهد کرد.

آن ‌طور که ادموند میرزاخانیان، عضو هیئت ‌مدیره انجمن شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری نفت، گاز و پتروشیمی می‌گوید دست‌اندرکاران امر، با هدف تأمین گاز خانگی و با توجه به کمبود گاز موجود، مجبور خواهند شد گاز صنایع را قطع کنند که در این صورت، خاموشی گسترده برق هم به وقوع خواهد پیوست. به گفته وی با ادامه فضای موجود و عدم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز، ایران به یک کشور با ذخایر زیاد اما واردکننده گاز یا نفت تبدیل خواهد شد. وی توسعه این صنعت در طول چهار سال را نیازمند ۶۰ میلیارد دلار می‌داند.

بهینه‌سازی مصرف، واردات یا مدیریت؟

در حالی‌ که برخی کارشناسان بهینه‌سازی مصرف سوخت، واردات، افزایش تولید گاز و رساندن سوخت مایع به نیروگاه‌ها را از جمله راهکارهای کوتاه و بلندمدت برای عبور از مسئله کمبود گاز در کشور می‌دانند، صادق مردانی؛ کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار ما با انتقاد از نحوه مدیریت تولید، توزیع و مصرف گاز در کشور معتقد است در صورت مدیریت صحیح گاز در این سه حوزه بسیاری از مشکلات یا به وجود نمی‌آمد یا در زمان بروز قابل ‌حل بود.

وی می‌افزاید: مشکلی که در بحث مدیریت توزیع گاز داریم این است که صنایع انرژی‌بر مثل فولاد و ذوب‌آهن را در قلب کشور قرار دادیم. این عامل سبب شده گاز از نقطه‌ای که تولید می‌شود راه درازی برای رسیدن به صنایع مصرفی داشته باشد. مسیری طولانی که هزینه‌های ناشی از لوله‌گذاری خطوط انتقال را نیز به فرایند تولید افزوده است.

نابسامانی در مدیریت تولید، توزیع و مصرف گاز کشور

مردانی با اشاره به اینکه سیاست‌گذاری‌ها در حوزه صنایع مصرفی ما یا درست انجام‌ نشده یا به علت اینکه حاشیه سود را پایین می‌آورده، برای بهینه‌سازی آن تغافل کرده‌اند، می‌گوید: در بیشتر صنایع انرژی‌بر در دنیا، در دوره‌های سه تا چهارساله مبادرت به تغییر و ارتقای فناوری می‌کنند تا چرخه مصرف انرژی در صنعت به نحوی باشد که با کمترین انرژی بیشترین بهره‌وری را داشته باشند. در کشور ما مؤلفه بهره‌وری کمتر دیده ‌شده و صنایعی مثل فولاد سال‌هاست با انرژی زیاد و بهره‌وری کمتر سوخت مصرف می‌کنند. در بخش مصارف خانگی، ساختمان‌سازی و... هم همین آش و کاسه است.

وی یکی از دلایل افزایش بی‌رویه مصرف گاز در ساختمان‌ها را دیوارهای ضعیف و بهینه نبودن تجهیزات گرمایشی می‌داند که باید در ساخت‌وسازهای جدید و تولید لوازم‌خانگی مدنظر قرار گیرد. وی می‌افزاید: با اهمال در پیاده‌سازی قیمت‌گذاری پلکانی، به مصرف بی‌رویه دهک‌های برخوردار دامن زده‌ایم. پیاده‌سازی این روش قیمت‌گذاری به ‌طور قطع به مدیریت مصرف گاز در کشور کمک کرده و سبب می‌شود یارانه‌ای که اغنیا برای گرم کردن استخر خود می‌گیرند از یارانه ضعفا برای گرم کردن چاردیواری‌شان بیشتر نباشد.

توزیع گاز بدون راهبرد بلندمدت واقع‌بینانه

وی با اشاره به اینکه در حوزه توزیع گاز راهبرد بلندمدت واقع‌بینانه‌ای از سوی سیاست‌گذار نداریم، می‌افزاید: نکته بعدی که نشان از نادرست بودن مدیریت مصرف گاز دارد این است که این منبع محدود انرژی را به‌ دورترین نقاط کشور هم رساندیم، در حالی ‌که در بعضی مناطق روستایی می‌توانستیم از انرژی‌های جایگزین استفاده کنیم، شبکه توزیع را بسیار گسترده و همه مصارف را به سمت استفاده از گاز سوق دادیم تا ناچار باشیم از کشوری مثل ترکمنستان گاز بگیریم و به بخش خانگی تزریق کنیم.

وی با اشاره به سوزاندن و هدررفت ثروت ملی در بخش تولید گاز می‌گوید: فارغ از آلودگی‌های محیط زیستی سوختن فلرها در این منطقه به‌ اندازه فاز 12 پارس جنوبی گاز می‌سوزانیم، فلرها را می‌سوزانیم به این بهانه که صرفه اقتصادی ندارد. این منطقی نیست به گاز که انرژی تجدیدناپذیر است، نگاه سودمحور داشته باشیم. متأسفانه وقتی در تولید مشکلی هست متولیان به آن اعتنا نمی‌کنند تا تبدیل به یک بحران شود و به چاره‌اندیشی بیفتند.

مهاجرت گاز از پارس جنوبی به دلیل بی‌تدبیری

وی با اشاره به شکل گرفتن مهاجرت گاز از پارس جنوبی به دلیل بی‌تدبیری‌ها در این حوزه می‌گوید: پس از قرارداد با توتال، این شرکت نقشه‌برداری و مطالعاتش را از میدان گازی سمت ما تکمیل کرد اما هیچ کاری را پیش نبرد و به بهانه تحریم رفت. پس از آن قطر که تمام چاه‌های اکتشافی خود را بسته و گفته بود دیگر کار نمی‌کنم، فعالیت‌های اکتشافی خود را دوباره آغاز کرد و سپس در قراردادی با توتال توانست از میدان مشترک بین ایران و قطر بهترین استفاده را ببرد. وی با تأکید بر اینکه ما در این حوزه بر اساس مقتضیات زمان جلو نرفتیم، راهبرد مشخصی نداریم و همچنان زمان را از دست می‌دهیم می‌گوید: ما وقتی هزینه می‌کنیم و زیرساخت می‌سازیم که دیگر دیر شده است، روزی که فازهای پارس جنوبی تکمیل بشود ما تازه در دست‌انداز افت فشار افتاده‌ایم و باید از مخازن دیگر استفاده کنیم.

حرکت‌های کاریکاتوری دیگر جوابگو نیست

وی با اشاره به ‌ضرورت شکل گرفتن قطب‌های صنعتی در کشور می‌گوید: اگر امروز ما دانش فنی ساخت یک کمپرسور را داشته باشیم، تمام شرکت‌های کمپرسورسازی حاضرند به ما خدمات بدهند. تا زمانی که واکسن را نساخته بودیم، حتی با وجودی که پول به‌ حساب کشورهای اروپایی ریخته بودیم واکسن به ما نفروختند، گاز هم همین ‌طور است، اگر زیرساخت‌های ما درست باشد، خودشان پای میز خرید و فروش می‌نشینند. به گفته وی، داستان قطعی گاز ادامه خواهد شد و باید با برنامه‌ریزی چه در بخش مصرف خانگی و چه صنعتی همه برای مدیریت این بحران به میدان بیایند؛ چراکه دیگر حرکت‌های کاریکاتوری در این حوزه جواب نمی‌دهد.