کارشناسان و دست‌اندرکاران طرح رتبه‌بندی معلمان در گفت‌وگو با قدس از انحرافی گفته‌اند که از فرایند زایش آن تاکنون شکل گرفته است.

طرح را خراب کردید

منیره رضایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش که از ابتدای شکل‌گیری طرح رتبه‌بندی معلمان با آن همراه بوده است، در پاسخ به قدس می‌گوید: رویکرد طرح نظام رتبه‌بندی، توسعه حرفه‌ای و رفع نیازهای حرفه‌ای معلم است و در کنار آن موضوع پاداش تلاش اضافی معلم برای بهسازی حرفه‌ای وی مطرح می‌شود. یعنی هدف ما فقط مادی نبود؛ بلکه قرار بود یک معلم مثلاً در تألیف کتاب شرکت کند، مدرس و یا مربی ضمن خدمت شود و... .

وی با اشاره به اینکه رتبه‌بندی ذیل بحث ارزشیابی عملکرد معلم قرار می‌گیرد، می‌افزاید: برای این منظور باید به صورت سالانه و ادواری ارزشیابی صورت گیرد تا بر اساس نتایج آن در وهله نخست، کاستی‌های حرفه‌ای معلم مشخص شود تا از طریق آموزش‌های ضمن خدمت جبران شود و کار به ترمیم برنامه تربیت معلم بکشد و در وهله بعد رتبه عملکردش مبنای پاداش و نظام پرداخت و تأمین جبران خدماتش می‌شود. این طور دوغ و دوشاب از هم جدا می‌شوند.

رضایی با اشاره به اینکه نباید طرح رتبه‌بندی معلمان را به مثابه صندوق کمک مالی به معلمان تلقی کرد، از انحراف طرح رتبه‌بندی معلمان خبر می‌دهد و می‌گوید: این طرح را از ریل و کانال اصلی‌اش خارج کردند. در یک برهه‌ای مجلس می‌گفت زودتر لایحه نظام رتبه‌بندی را تدوین و ارسال کنید و از سوی دیگر سازمان برنامه و بودجه هم می‌خواست با اختصاص ۳ هزارمیلیارد تومان به آموزش و پرورش چند درصد به حقوق همه معلمان اضافه کند اما برای این کار یک شرط داشت و آن پیاده کردن رتبه‌بندی معلمان بود. یعنی می‌گفت رتبه‌بندی را پیاده کنید تا حقوق معلمان اضافه شود.در حالی که این درخواست سازمان برنامه و بودجه یک تناقض بود چون آن‌ها  می‌خواستند حقوق همه معلمان را اضافه کنند؛ در حالی که رتبه‌بندی، اضافه کردن حقوق همه معلمان نیست. اما سرانجام مسئولان وزارت آموزش و پرورش درخواست این سازمان را پذیرفتند و طرح رتبه‌بندی را در مقیاس ارزشیابی سالانه معلمان آوردند تا شامل همه معلمان شود؛ این گونه طرح یاد شده را مثله کردند و نگذاشتند دیگر سر بلند کند در حالی که رتبه‌بندی همزمان شامل حال همه معلمان نمی‌شود.

رضایی در همین زمینه می‌افزاید: همان موقع به مدیر مربوط آموزش و پرورش گفتم نمی‌بایستی این ۳ هزار میلیارد تومان را با عنوان رتبه‌بندی دریافت می‌کردید بلکه آن را با عنوان دیگری می‌گرفتید اما این کار را انجام دادید و طرح را خراب کردید.

وی در پاسخ به این پرسش که لایحه رتبه‌بندی معلمان که هم اکنون بررسی مرحله نهایی آن در کمیسیون آموزش در حال انجام است آیا در راستای هدف اولیه طرح است یا رویکرد دیگری را دنبال می‌کند، می‌گوید: لایحه فعلی تا حدی هدف اولیه را تأمین می‌کند اما در این مدت فرهنگ آن تحریف شد. یعنی فرهنگی که در جامعه غالب شد موضوع کمک مالی یا همان جبران کاستی حقوق معلمان است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با اشاره به اعتراضات اخیر بعضی از معلمان کشور می‌گوید: نگرانی معلمان در خصوص تبعیض‌های احتمالی را تأیید می‌کنم چون وقتی ابزارهای سنجش و مرجع سنجش درست نباشد و ابزارهای سنجش را به یک مرجع یا ابزار خاص کاهش دهید و بعد هم یک سازمان تخصصی حرفه‌ای بر تهیه و اجرای آن نظارت نداشته باشد، طبیعی است چنین نگرانی‌هایی هم به‌وجود بیاید. بنابراین برای رفع چنین نگرانی‌هایی ابزارهایی که برای ارزشیابی معلمان استفاده می‌کنیم باید متنوع باشند. مثلاً براساس یک مطالعه بین‌المللی ۹ ابزار برای این منظور در نظر گرفته شده است. یعنی از نظر دانش‌آموز، خود معلم، از نظر معلمان دیگر، پوشه کار معلم، از نظر اولیا، مشاهده معلم، مصاحبه با معلم و... طی چهار سال نتیجه مشخص می‌شود که یک معلم در چه رتبه‌ای قرار بگیرد.

رضایی در خصوص راهکار دیگرش برای رفع شبهه تبعیض در اجرای نظام رتبه‌بندی معلمان هم می‌گوید: سازمان نظام معلمی به عنوان سازمان بی‌طرف اما تخصصی باید در زمینه رتبه‌بندی معلمان ایفای نقش کند. البته ما الان چنین سازمانی نداریم. اما اگر می‌داشتیم می‌توانست در رفع شبهه تبعیض در اجرای رتبه‌بندی معلمان بسیار مفید واقع شود.

چرا دولت‌ها نمی‌خواستند برای رتبه‌بندی معلمان سرمایه‌گذاری کنند

مهدی نوید ادهم، مشاور ارشد وزیر آموزش و پرورش در اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم چنین نگاهی دارد و به قدس می‌گوید: اجرای رتبه‌بندی معلمان یکی از راهکارهای سند تحول برای ایجاد رقابت سالم و با نشاط بین معلمان به‌منظور اجرای کارهای عمیق‌تر و دقیق‌تر تعلیم و تربیت اعم از پژوهش بهینه، تحقیقات مرتبط در فرایند تدریس، آشنایی بیشتر با معارف تعلیم و تربیت و مباحث مشابه آن است. اما متأسفانه این اندیشه تحول‌آفرین و شوق‌انگیز که هر معلمی کار بیشتری می‌کند امتیاز و دریافتی بیشتری داشته باشد به بحث و سطح افزایش حقوق معلمان تقلیل داده شد به طوری که یکی

دو بار سازمان مدیریت برنامه و بودجه به این بهانه حقوق‌ها را افزایش داد و گفت ما رتبه‌بندی را اجرا کردیم. این درحالی بود که کارشناسان و شورای عالی آموزش و پرورش به صراحت عنوان کردند این رتبه‌بندی نیست. حتی مجلسی‌ها هم این را قبول نکردند و گفتند این رتبه‌بندی نیست.

وی با اشاره به اینکه نظام رتبه‌بندی مترادف با افزایش حقوق معلمان نیست، می‌افزاید: البته پیامدش افزایش حقوق معلمان است اما هدفش ایجاد کار و کسب صلاحیت‌های حرفه‌ای بیشتر، ارائه خدمات بهتر و دقیق‌تر و گسترده‌تر است.

وی در خصوص دلیل تأخیر در اجرای این طرح می‌گوید: اجرای این طرح بودجه زیادی را می‌طلبد و تأمین آن ممکن نبوده است. یعنی دولت‌ها به خاطر مشکلات اقتصادی کشور مایل نبودند بودجه مورد نیاز اجرای این طرح را تأمین کنند.

شرط باز شدن گره رتبه‌بندی معلمان

شیوا قاسمی پور، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به اینکه لایحه تقدیمی دولت به مجلس واقعاً نمی‌توانست مطالبات ۱۰ ساله فرهنگیان را تأمین و آن‌ها را راضی کند، در پاسخ به این پرسش قدس که کمیسیون متبوعش چه تعریفی از رتبه‌بندی معلمان دارد، می‌گوید: در این لایحه نخست تلاش می‌کنیم با در نظر گرفتن آیتم‌هایی شأن و جایگاه معلمان را حفظ کنیم و سپس وضعیت اقتصادی و معیشتی فرهنگیان عزیز را ارتقا دهیم تا در شرایط نرمال قرار بگیرند. پس اصل مهمی که در لایحه مد نظر است شأن و جایگاه معلم به عنوان یک فرهنگی است تا تمام وقت و تلاشش را در راستای کیفیت‌بخشی آموزش به کار بگیرد و به لحاظ اقتصادی دیگر مجبور نشود جای دیگر کار کند.

وی با اشاره به اینکه رتبه‌بندی را به وضعیت حقوقی اعضای هیئت علمی دانشگاه گره زده بودند، می‌گوید: یعنی می‌گفتند حقوق معلمان برمبنای ۸۰ درصد حقوق استادان دانشگاه باشد که این موضوع با توجه به بار مالی آن یک مسئله بود. بعد هم آن را به وضعیت کارمندان گره زدند یعنی حقوق معلمان ۲۵ درصد بیشتر از حقوق متوسط تمام کارکنان دولت شود اما در نهایت با توجه به گزارش‌های میدانی و بررسی‌هایی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم فرهنگی را باید یک موضوع جدا از این‌ها ببینیم. یعنی باید آن‌ها را با خودشان مقایسه کنیم تا هم در جامعه ایجاد حساسیت نکند و هم شأن و جایگاه معلمان لحاظ شود.

وی در خصوص زمان باز شدن گره اجرای کامل طرح رتبه‌بندی معلمان هم می‌گوید: انجام کار بزرگ کمی زمان می‌برد. معلم زمانی یک میلیون تومان حقوق می‌گرفت اما می‌توانست کمی از آن را پس‌انداز کند اما الان حتی اگر ۱۰ میلیون تومان بگیرد باز نمی‌تواند نیازهای زندگی‌اش را بدون دغدغه تأمین کند. بنابراین در سطح کلان، مشکل یاد شده ریشه در وضعیت اقتصادی کشور دارد. بنابراین دولت و مجلس و سایر دست اندرکاران باید کمر همت ببندند تا مشکل اقتصادی جامعه حل و فصل شود چون کل جامعه ما در این زمینه مشکل دارد. اگر مشکل رتبه‌بندی را حل کنیم بحث همسان‌سازی حقوق بازنشستگان مطرح می‌شود و... بنابراین همه باید تلاش کنیم امیدی که مردم به دولت بسته‌اند ناامید نشود.