چنان‌که به تازگی سازمان بهداشت جهانی با انجام نظرسنجی از بخشی از افراد متوجه شد حدود ۲۰ درصد از افراد ۱۸ تا ۳۴ ساله پس از بهبود نیز با عوارض بلندمدت کرونا همچون ضعف بینایی، ضعف شنوایی، فراموشی، بیماری ریوی، بیماری‌های قلبی-عروقی و ریزش مو دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با این حال و در شرایطی که دانشمندان و متخصصان تنها راه مقابله با این ویروس را رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی و تزریق واکسن می‌دانند، اما هنوز هم عده ای به بهانه‌هایی همچون بی اعتمادی به واکسن‌های تولید شده و ترس از عوارض پس از تزریق واکسن همچنان بر طبل واکسن هراسی می‌کوبند.

پروفسور داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران در گفت و گو با قدس به نکاتی اشاره کرده که می‌تواند بخشی از ترس و نگرانی‌های قبل و پس از ابتلا به این بیماری را از میان بردارد.

آقای دکتر، عده ای از مردم می‌پرسند با توجه به گوناگونی واکسن‌ها در کشور چگونه می‌توان به تزریق واکسن اعتماد کرد؟

همه واکسن‌ها بر اساس بدنه اصلی ویروس ساخته می‌شوند، یعنی  بیشتر آن‌ها با موتاسیون‌های جدید محاسبه نمی شوند، اما ممکن است برخی از واکسن‌ها به موتاسیون (سویه) جدید پاسخ دهند. با این حال آنچه اهمیت دارد اینکه همه واکسن‌هایی که تولید شده است درصدی از ایمنی بدن را بالا می‌برند و در واقع تفاوت واکسن‌ها در میزان ایمنی ایجاد شده و مدت زمان این ایمنی است. به همین دلیل توصیه می‌شود هر ۵ یا ۶ ماه یک بار و یا سالی دوبار واکسیناسیون تکرار شود. البته در حال حاضر واکسیناسیون مجدد برای افرادی که در ابتدا واکسن زدند زود است و لازم است ابتدا همه افراد جامعه واکسینه شوند تا دوباره واکسیناسیون از سر گرفته شود. همه ما باید نسبت به تزریق واکسن اقدام کنیم؛ زیرا افرادی که واکسیناسیون می‌شوند به لحاظ ایمنی در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند؛ یعنی یا مبتلا نمی شوند و یا در صورت ابتلا احتمال فوت آن‌ها بسیار کمتر است. همچنین تزریق واکسن موجب امنیت روانی افراد می‌شود. ضمن آنکه اگر فردی نوبت اول یک واکسن تزریق کرد می‌تواند برای نوبت دوم از نوع دیگر واکسن تزریق کند و این مسئله نه تنها بد نیست، بلکه ایجاد هم افزایی می‌کند و ایمنی بدن را بالا می‌برد، به همین دلیل توصیه می‌شود افراد در نوبت‌های مختلف از واکسن‌های متفاوت استفاده کنند. به طوری که بنا بر اعلام سازمان جهانی بهداشت واکسیناسیون کرونا مانند واکسن آنفلوانزا نیازمند تکرار هرساله و یا هر ۶ ماه یک بار است، مگر اینکه واکسنی تولید شود که مدت بیشتری ایمنی ایجاد کند.

آیا تزریق همزمان واکسن و ابتلای به کرونا احتمال مرگ را بیشتر می‌کند؟

خیر. قطعاً زمانی فرد اقدام به تزریق واکسن می‌کند که هیچ‌گونه علایمی از بیماری در او مشاهده نمی شود و این به معنای سلامت و یا در صورت ابتلا بالا بودن سطح ایمنی بدن او است. بنابراین اگر سطح ایمنی بدنی بالا باشد با تزریق واکسن ایمنی او افزایش خواهد یافت و احتمال مرگ و میر او کاهش می‌یابد.

پس احتمال مرگ در چه افرادی بیشتر است؟

طبق بررسی‌های انجام شده سطح ایمنی بدن افراد با یکدیگر متفاوت است. به عنوان نمونه آن‌هایی که گروه خونی O دارند از ایمنی بیشتری در برابر ویروس کووید ۱۹ برخوردارند و در صورت ابتلا نیز احتمال ابتلا به نوع شدید بیماری در آن‌ها کمتر و آمار مرگ و میرشان بسیار پایین تر است.  همچنین احتمال ابتلای کودکان زیر ۱۲ سال و یا ابتلای آن‌ها به نوع شدید بیماری بسیار کم است ضمن آنکه آمار مرگ و میر در افراد بالای ۷۰ سال که هیچ‌گونه بیماری زمینه ای ندارند در مقایسه با سایر گروه‌های سنی پایین تر است؛ زیرا افرادی که تا این سن زنده و سلامت  مانده اند کسانی هستند که سطح ایمنی بالایی داشته اند.

ویروس کووید ۱۹ روی کروموزوم‌ها هم تأثیر می‌گذارد؟

خیر. روی کروموزوم‌ها تأثیری ندارد و حتی بر ژن‌ها اثر سوء نمی گذارد که بخواهد به نسل‌های بعد منتقل شود.

آیا عوارض کرونا مثل ریزش مو، ضعف بینایی، ضعف شنوایی، فراموشی و بیماری قلبی ماندگار است؟

خیر. همه عوارض کرونا به جز بیماری‌های قلبی و ریوی گذراست اما مدت زمان ماندگاری این عوارض در همه افراد یکسان نیست و با توجه به سطح ایمنی بدن آن‌ها،از فردی به فرد دیگر متفاوت است. 

عوارض کرونا در کودکان و نوجوانان چقدر بر رشد و سلامت آن‌ها ممکن است تأثیرگذار باشد؟

همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردم این بیماری روی کروموزوم‌ها و ژن‌ها هیچ تأثیری ندارد؛ بنابراین روی مراحل رشد کودکان و نوجوانان نیز بی‌تأثیر است. حتی در مواردی مشاهده شده مادری باردار به بیماری مبتلا شده،  اما نوزادی کاملاً سالم به دنیا آورده است. به همین دلیل واکسیناسیون زنان باردار مانعی ندارد، اما بهتر است مادران باردار صبر کنند تا سه ماه نخست بارداری آن‌ها خاتمه یابد سپس اقدام به واکسیناسیون کنند.

شما چه توصیه ای در خصوص این بیماری برای مخاطبان ما دارید؟

واکسیناسیون در پیشگیری از ابتلا به نوع شدید بیماری بسیار تأثیرگذار است و همین مسئله احتمال مرگ و میر را کاهش می‌دهد. اما نباید فراموش کنیم واکسیناسیون در مرحله پس از رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی از جمله استفاده از ماسک، شست و شوی مکرر دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی است. چرا که شدت این بیماری از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است و در موارد متعددی مشاهد شده افراد جوانی که هیچ‌گونه بیماری زمینه ای نداشته اند به یکی از سویه‌های کووید ۱۹ مبتلا و فوت شده اند. بنابراین رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی  تنها راه پیشگیری از ابتلای افراد به بیماری کرونا است و پس از آن تزریق واکسن با افزایش سطح ایمنی بدن می‌تواند از ابتلای افراد به نوع شدید بیماری و به تبع آن مرگ و میر ناشی از آن پیشگیری کند.