سمیه رفیعی، در کلاس «محیط زیست شهری» کارگاه مشهدشناسی در روزنامه قدس به مهم‌ترین مسائل زیست محیطی شهر مشهد اشاره و تصریح کرد: متأسفانه در مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی مذهبی ایران با صحنه هایی غیرقابل باور مواجه هستیم که نه تنها به تهران، بلکه به برزیل و شهرهای برند سرمایه داری دنیا گوشه می‌زند. 

وی با بیان اینکه نگاه سرمایه داری و امپریالیستی در مشهد با بی‌مبالاتی و کاملاً آشکار دنبال می‌شود، از عدم برنامه ریزی مدیران شهری بر مبنای ظرفیت و توان شهر انتقاد کرد و افزود: این در حالی است که در همه جای دنیا، منطق توسعه شهری مبتنی بر ظرفیت یا توان اکولوژیک است.

به دست خود زمینه بحران را فراهم می‌کنیم

رفیعی با تأکید بر ضرورت طبقه بندی آماری اطلاعات شهری به صورت آنلاین گفت: وضعیت ۱۸ سال پیش تهران در زمینه حرکت باد و تونل جابه جایی هوا را امروز در مشهد شاهد هستیم و همان اشتباهات، اکنون در کمربند جنوبی مشهد تکرار می‌شود؛ کوه‌هایی را که طبق توپوگرافی منطقه، در تازگی و جابه‌جایی هوا و کنترل وزش باد مؤثر هستند، به دست خود از بین می‌بریم و دو دهه بعد برای رفع بحران‌ها و آلودگی‌های محیطی ناشی از این اقدام‌ها دچار چالش می‌شویم.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس با انتقاد از ساخت و سازهای بی رویه در کمربند جنوبی مشهد، تأکید کرد: موجه سازی اقدام‌های تخریبی، یک روش قدیمی است که هنگام تخریب و ساخت بنا با عناوین مختلف آن را به نفع مردم جلوه می‌دهند، اما مدتی بعد مشخص می‌شود که جز به نفع عده‌ای خاص نبوده است.

وی اضافه کرد: اصولاً این منطق در طرح‌های جامع شهری دیده نشده است که کمربند جنوبی شهر چرا باید ایجاد شود؟ این تصور موهوم که شهر نیاز دارد و باید توسعه افسارگسیخته داشته باشیم، غیرقابل قبول است و فعالان مدنی و رسانه‌ای با مطالبه گری درست، می‌توانند جلو بسیاری از این مسائل را بگیرند البته فراکسیون محیط زیست مجلس نیز حمایت خواهد داشت.

رفیعی با اشاره به نمونه‌های مشابه کوه خواری و معدن خواری در سایر شهرهای کشور که تبعات اجتماعی، روانی و طبیعی بسیاری در پی داشته است، ریشه همه این اقدام‌ها را نگاه محض سرمایه داری دانست و خاطرنشان کرد: اگر کوه خواری و معدن خواری به همین منوال ادامه یابد، به مرور، دیگر شمال کشور با فلات مرکزی ایران تفاوت چندانی نخواهد داشت.

آلودگی‌هایی که مورد غفلت واقع شده است

رفیعی در ادامه درباره آلودگی هوای مشهد اظهار کرد: مشهد هم در برنامه جامع کاهش آلودگی هوا (مصوب دهه۷۰) و هم در قانون هوای پاک، همواره از کلانشهرهای مورد توجه بوده و مطابق گزارش‌های محیط زیستی که شخصاً دریافت کرده ام، اقدام‌های خوب و روبه جلویی در این شهر در حال انجام است. البته باید توجه داشت که مدل آلودگی هوا اکنون فراتر از مونوکسید کربن، به مسئله گردو غبارها یا ریزگردها رسیده و باید متناسب با اقلیم هر منطقه  مورد رسیدگی قرار گیرد.

وی، تجهیزات فنی شهر مشهد در زمینه مقابله با آلودگی هوا و مدیریت جزیره‌های گرمایی را بسیارخوب ارزیابی کرد و گفت: در عین حال صنایع آلوده کننده اطراف شهر را که چندین برابر حد استاندارد آلودگی محیطی ایجاد می‌کنند، نمی توان نادیده گرفت. همچنین آلودگی نور، صوت و منظر از موارد آلودگی است که هم در رسانه‌ها و هم در پژوهش‌ها کمتر بدان پرداخته شده است، در حالی که بسیاری از تنش‌های عصبی و روانی شهروندان از این آلودگی ها نشأت می‌گیرد و منجر به آسیب‌های فردی و اجتماعی می‌شود.

ضرورت عملکرد هماهنگ و فرابخشی در حوزه محیط زیست
 

به اعتقاد وی، برای بهبود وضعیت محیط زیست، همه ارگان‌های مرتبط با محیط زیست باید از یک سو در هماهنگی و هم افزایی با یکدیگر، امر محیط زیست و اصل ۵۰ قانون اساسی را جلو ببرند و از سوی دیگر فرابخشی و عملیاتی کار کنند که این مهم به دلیل وجود ساختار پوسیده بروکراسی، اغلب محقق نمی شود، اما این‌گونه هم نباید باشد که بگوییم چون فلان دستگاه همکاری نمی کند یا درست عمل نمی کند، ما هم دست روی دست بگذاریم و کاری نکنیم. 

وی خاطرنشان کرد: در قوانین محیط زیست و به خصوص آیین نامه‌های اجرایی، کمتر آیین‌نامه ای است که سازمان محیط زیست به تنهایی، مجری آن باشد؛ این سازمان در بیش از ۸۰درصد موارد صرفاً نقش ناظر و حاکمیتی دارد و دستگاه‌های دیگر، مجری هستند.

رفیعی با اشاره به اینکه برای استحصال معادن، ضوابط مشخص محیط زیست که برداشت، استحصال و حتی اکتشاف طبق آن صورت گیرد، وجود ندارد، یادآور شد: از آنجا که تصمیم‌گیری‌ها و اقدام‌ها در حوزه محیط زیست، زودبازده نبوده و عواقب مثبت یا منفی آن، سال ها بعد (که مدیران فعلی حضور ندارند)، مشخص می‌شود، کسانی که تاکنون ریاست سازمان محیط زیست و حتی مدیریت‌های میانی آن را بر عهده داشته‌اند، به راحتی از پاسخگویی در مقابل عملکرد خود طفره رفته‌اند.

سیاست‌های بی‌نظیری که خاک می‌خورد

سمیه رفیعی سیاست‌های کلی محیط زیست که توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده است را بی نظیر خواند و افزود: نظیر این سیاست ها و اصل ۵۰ قانون اساسی ما، قانونی که این‌گونه از ابعاد مختلف به حفظ محیط زیست پرداخته باشد، در دنیا وجود ندارد اما متأسفانه اجرا نمی‌شود. رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به نمونه‌های متعدد ویژه خواری ها در معادن، بر لحاظ شدن اثرات اجتماعی در ارزیابی‌های محیط زیستی تأکید کرد و گفت: متأسفانه در حال حاضر این ارزیابی، بیشتر یک نمایش با مکانیسم سراسر غلط است که نیازمند اصلاح فرایندهای ارزیابی است تا معادن از روش هایی که کمترین آسیب اجتماعی، روانی و مالی و بیشترین سود را برای مردم دارد، مورد بهره‌برداری قرار گیرند.