آن‌ها نخستین فیلم بلندشان را اواخر مهرماه روانه پرده سینماها کردند تا بر تنور خاموش فصل سرد اکران بدمند. فیلم این دو کارگردان جوان کشورمان که اکنون ۳۲ ساله هستند برای نخستین‌بار در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست جایزه بهترین فیلم هنر و تجربه و بهترین موسیقی متن را از آن خود کند. «پوست» همچنین در رشته‌های تدوین، صدا، طراحی لباس، طراحی صحنه و جلوه‌های ویژه میدانی، نامزد دریافت جایزه شده بود. این اثر نخستین فیلمی است که به زبان ترکی ساخته شده و داستان آن درباره عشق، جادو و خرافه‌پرستی است. برادران ارک با ساخت نخستین فیلمشان نشان دادند با نگاه خاص نسل جدید فیلم‌سازان دهه شصتی می‌توان به آینده سینمای ایران خوش‌بین بود. گفت‌وگوی ما با بهمن ارک درباره مسیر فیلمسازی این دو برادر است که می‌خوانید.
شما در نخستین گام فیلم‌سازی‌تان سراغ سوژه‌ای سخت با فرم و محتوایی متفاوت رفتید که اتفاقاً شبیه به فضای فیلم کوتاه «حیوان» بود؛ آیا «پوست» بسط سینمایی «حیوان» بود؟
وقتی فیلمسازی در حال ساخت اثری است، مسائل بصری فیلم را در ذهنش می‌سازد و بستری که برای فیلم‌نامه دارد را باید در اثرش پیاده کند. وقتی سوژه «پوست» به ذهنمان رسید احساس کردیم این سوژه به لحاظ بصری در چنین قالبی بهتر نمود می‌یابد. من از ساخت فیلم‌های آپارتمانی گریزانم. فیلم «پوست» ما را به سمتی هل داد که می‌توانستیم از معجزه سینما به لحاظ بصری برای انتقال محتوا استفاده کنیم. وقتی فیلم‌نامه‌ای می‌نویسم به این ماجرا فکر می‌کنم که این سوژه به لحاظ تصویری چه چیزی را به محتوای سینمایی که دوستش دارم اضافه می‌کند. در «پوست» بستر کار آماده بود که اتفاقات خلاقانه‌ای را در تصویرسازی رقم بزنیم. هر وقت قرار است فیلمی را با بهرام بسازیم برایمان دغدغه شناختی وجود دارد که آن حوزه را زیست کرده و یا با آن فضا و موضوع آشنایی داشته باشیم.
مسائلی مانند جادو، جنبل و خرافات، دوره‌ای از زیست ما را تشکیل می‌دهد که درگیر آن شدیم و جزو موضوعاتی بود که به لحاظ تصویری، غنای زیادی داشت. ضمن اینکه موضوع اثر، کلاژهای فرهنگی را تشکیل می‌دهد که در داستان فیلم وجود دارد یعنی خرده روایت‌هایی در فیلم هست که از داستان‌های فولکلور آذربایجان گرفته شده و آن‌ها را به خط اصلی داستان اضافه کردیم. این فیلم شالوده بخشی از فرهنگ و داستان‌های فولکلور در زمینه خرافه و جادو است. گاهی برگشتن به برخی از مسائل، ممکن است دغدغه جامعه امروز ما نباشد اما نگاه به عقب با حرکت رو به جلو است در واقع بازخوانی عقبه به شیوه‌های مدرن، نیاز سینمای امروز ماست.
معمولاً فیلم اولی‌ها در نخستین تجربه فیلم‌سازی‌شان کمتر سراغ سوژه‌های سخت و ژانرهای کمتر آزموده شده در سینما می‌روند ولی شما در «پوست» محتوا و ساختار سختی را انتخاب کردید، نمی‌ترسیدید آنچه می‌خواهید از آب در نیاید؟
همان اول که راف‌کات فیلم را دیدم متوجه شدم فیلم درنیامده است ولی درستش کردیم. وقتی قرار است فیلمی را بسازید که اثری تجربی است، ممکن است به چنین مشکلاتی بربخورید، ما در حین کار، چند گروه از عوامل تولید را عوض کردیم. من کار آسان را دوست ندارم و هرچه کاری سخت‌تر و دست‌نیافتی‌تر باشد، برایم ارزشمندتر است.
من و بهرام هر دفعه فیلم می‌سازیم به این فکر می‌کنیم که قرار است با این اثر چه چیزی به خودمان اضافه کنیم. فیلم ساختن که فقط قصه تعریف کردن نیست! اینکه یک قصه خوب را تعریف کنیم و چهار نفر هم برایمان کف بزنند، اسمش سینما نیست. فیلم ساختن یک تجربه زیستی سخت است مانند اینکه عده زیادی وارد یک جنگل می‌شوند اما کسی که وارد فضاهای بکرتر جنگل می‌شود خطرش را به جان می‌خرد و لذت بیشتری هم می‌برد.
شما با ساخت «پوست» انتظارات را از خودتان و آثار بعدی‌تان بالا بردید، درواقع نمایی از فضای فیلم‌سازی‌تان را برای مخاطب عیان کردید؛ آیا در ساخت آثار بعدی‌تان هم در همین فضا حرکت خواهید کردید؟
فیلم بعدی ما بسیار سخت تر و پیچیده تر است و در بستری تاریخی روایت می‌شود. اگر شرایط ساخت آن مهیا شود خیلی دوست داریم ساخت آن را زودتر کلید بزنیم. امیدوارم بتوانیم تولید آن را سال آینده آغاز کنیم. داستان «پوست» بومی بود ولی فیلم بعدی ما تاریخی است و مربوط به دوران صفویه می‌شود به همین دلیل با فیلمی سخت‌تر و پیچیده‌تر نسبت به اثر قبلی‌مان مواجه هستیم. الان که دارم به آن فکر می‌کنم با خودم می‌گویم چطور قرار است آن را بسازیم!
یعنی فیلمی پرهزینه خواهد بود؟
نمی‌دانم. دوست نداریم فیلم پرهزینه‌ای بسازیم ولی احتمالاً هزینه‌های ساخت آن خیلی بیشتر از «پوست» خواهد بود و شرایط ساخت دشواری دارد.
فیلم اول شما نشان داد علاقه‌ای به سینمای بدنه و گیشه ندارید؟
من به مخاطب علاقه دارم و دوست دارم فیلمم مخاطب داشته باشد چون مخاطب، سینما را زنده نگه می‌دارد اما نمی خواهم فیلمی بسازم که فقط مخاطب‌پسند باشد یا به هر قیمتی مخاطب جذب کنم. خوشبختانه با فیلم «پوست» هم مخاطب عام و هم مخاطب خاص همراه شدند و بازخوردهای مثبتی گرفتیم. وقتی فیلم می‌سازیم برایمان مهم است مخاطب با آن ارتباط برقرار کند و این‌طور نیست که مخاطب را در نظر نگیریم اما همه چیز هم برایمان مخاطب نیست.
آیا فیلم بعدی‌تان هم در ژانر وحشت خواهد بود؟
من اعتقاد ندارم «پوست» در ژانر وحشت ساخته شده، با وجود اینکه دلهره‌آور است اما سعی نکردیم ژانر وحشت بسازیم چون اگر قرار بود فیلمی در ژانر وحشت بسازیم خیلی از موارد را باید رعایت می‌کردیم که نمی خواستیم به آن قواعد پایبند باشیم. فیلم بعدی ما مانند «پوست» عجایب‌نگاری و افسانه دارد و در همین مسیر فیلمسازی است اما گسترده‌تر خواهد بود. امیدوارم شرایط ساخت آن مهیا شود چون الان شرایط تولید فیلم، بسیار سخت شده است.
با این توصیف «پوست» یک فیلم بین‌ژانری است و اثر بعدی شما هم در این فضا ساخته خواهد شد؟
بله، فیلم بعدی ما بین‌ژانری است اما بسیار گسترده‌تر از «پوست»؛ مضمون وسیع‌تری دارد که مربوط به دوره تاریخی شاه طهماسب می‌شود. اقلیم فیلم در مناطق مختلف ایران خواهد بود و زبان فیلم هم ترکیبی فارسی و ترکی است که بیشتر آن فارسی خواهد بود.
در اثر بعدی‌تان از بازیگران چهره استفاده خواهید کرد؟
بستگی به بودجه فیلم دارد. دوست داریم از بازیگران چهره استفاده کنیم اما مسئله ما فقط مسئله بازیگر نیست. وقتی قرار است فیلمی بسازیم که تجربه‌ای متفاوت را رقم بزند تمام عوامل باید پذیرای شرایط آن باشند. اگر شرایط ساخت چنین اثری مهیا شود، فیلم را با عوامل حرفه‌ای می‌سازیم، اگر هم مهیا نشود مسیر دیگری را برایش انتخاب می‌کنیم. باید شرایط پروژه را بسنجیم. به‌هرحال بازیگر حرفه‌ای، پشت صحنه حرفه‌ای‌تری می‌خواهد.
اگرچه از نظر من بسیاری از بازیگران حرفه‌ای هستند، فقط بازیگر چهره و غیرچهره داریم. وقتی بازیگرانی داریم که چهره نیستند، تعاملشان با عوامل پشت صحنه راحت‌تر است، تعادل و تعامل در پروژه باید وجود داشته باشد بنابراین باید ببینیم پروژه بعدی ما در چه شرایطی قرار می‌گیرد اما در حال حاضر قصدم این است که فیلم بعدی را با بازیگران چهره کار کنم.
از نظر زمانی پیش‌بینی می‌کنید فیلم بعدی‌تان کی ساخته می‌شود؟
اگر بتوانیم کار را در سال آینده کلید بزنیم شاید به جشنواره فیلم فجر ۱۴۰۱ برسد. دو سه سال از پرداخت سوژه در ذهنمان گذشته است. این مدت درگیر ساخت فیلم دوستم شدیم و مجبور بودیم پروژه خودمان را کنار بگذاریم. دوست دارم فیلم بعدی‌ام با بهرام را زودتر بسازیم چون به‌نظرم اثری شگفت‌انگیز خواهد بود ولی لازم است صبور باشیم.
موضوعی که ممکن است فیلم‌سازان جوان به‌ویژه فیلم اولی‌هایی که در نخستین کارشان موفق ظاهر شده‌اند، دچار آن شوند افتادن در دام سینمای تجاری است، شما چه می‌کنید که در این دام نیفتید؟
سریالی که فیلم‌نامه‌اش را توسط چند نفر از دوستانم نوشته‌ایم و اکنون در دست ساخت داریم، یک اثر کمدی است و شاید سویه‌های تجاری هم داشته باشد اما کمدی سخیف نیست و ایده آن از مدت‌ها پیش در ذهنمان وجود داشت. من اثری را می‌سازم که دلم با آن همراه باشد اگر دلم نخواهدش، نمی‌سازم، دنبال سینمای تجاری و غیرتجاری و این‌ها هم نیستم. برای من وجوه هنری کار خیلی مهم است وگرنه تا الان پیشنهادهای زیادی با مبالغ خوب داشتم که تن به آن‌ها ندادم چون دوستشان نداشتم.
نه اینکه فکر کنید چون خیلی کار درست هستم به آن‌ها تن ندادم چون از پس این کار برنمی‌آیم، وقتی حالم خوب نباشد نمی‌توانم آن کار را انجام دهم، مگر روزی که کارتن‌خواب شوم و از سر اجبار باشد (می‌خندد).
نظر شما