سبدبافی از قدیمی‌ترین بافته‌های بشر در عرصه صنایع‌دستی است که در نقاط مختلف ایران براساس طبیعت هر منطقه، از الیاف طبیعی آن برای بافت‌های سبدی استفاده می‌شود. سبدبافی یا ترکه‌بافی همچون حصیربافی، در استان‌های یزد و گیلان رایج است و در قدیم جزو آن دسته از صنایعی محسوب می‌شد که جنبه هنری کمتر و کاربرد بیشتری داشته‌اند و برای برطرف کردن نیازهای مصرفی محلی و منطقه‌ای استفاده می‌شده است. سبدبافی ازجمله هنرهای دستی است که در بیشتر نقاط روستایی ایران به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد و کاربردهای متفاوت و نقش بسیار مهمی در صنایع‌دستی و اقتصاد خانواده‌ها دارد که به‌روز شدن این صنعت همراه با سلایق کنونی بسیار با اهمیت و ضروری است.
هنر اجدادی
راضیه محمودی که متولد سال۴۹ و سرگروه سبدبافی بانوان شهرمان است، می‌گوید: از هفت سالگی کنار پدرومادرم این کار را یاد گرفتم و پس از ازدواج درگیر بچه‌ها و زندگی شدم اما دوباره برای درآمدزایی چند سالی است به صورت جدی مشغول به کار هستم.
این بانوی کارآفرین می‌افزاید: سبدبافی کار سختی است و سال‌هاست نسل جدید علاقه‌ای به یادگیری آن نشان نمی‌دهد. من نیز از نسل‌های پیشتر و جد پدری‌ام که بیش از۱۵۰ سال پیش حرفه آن‌ها سبدبافی بوده است آن را یاد گرفته‌ام و درحال حاضر ما پنج نفر یعنی خودم به همراه مادر و خواهرانم این هنر را ادامه داده‌ایم.
وی با اشاره به اینکه این هنر شامل بافت انواع سبدها، آبکش برنج، سبدهای دردار برای میوه و جانانی، جای سبزی، سینی و...است، بیان می‌کند: این هنر با چوب درخت ارغوان که به زبان محلی به آن «خویش» می‌گویند، بافته می‌شود.
او در ادامه توضیح می‌دهد: هر درختی که شاخه‌هایش هنوز شکوفه نزند قدرت بافتن آن وجود دارد، مانند درخت بید، توت و... اما درخت ارغوان برای بافت بسیار خوب است. از طرفی شاخه درخت‌ها باید سالانه چیده شود تا امکان بافت از شاخه‌های آن وجود داشته باشد.
قابلیت به‌روز شدن
او در ادامه خاطرنشان می‌کند: این هنر دارای بضاعت‌های به‌روز شدن است و مدتی است در ساخت آلاچیق‌ها و دیوارها این نوع بافت سبد استفاده می‌شود که کار سخت و مردانه‌ای است و با چوب‌های ضخیم‌تر از همان چوب ارغوان بافته می‌شود. این بانوی پرتلاش می‌گوید: درحال حاضر پلاستیک‌های فشرده‌ای توسط چین تولید و وارد شده است که برای بافت آلاچیق‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود و کار با آن بسیار راحت است اما دیگر حس و حال خوب طبیعت را ندارد.
سختی کار و افزایش قیمت‌ها
او درباره قیمت خرید چوب ارغوان نیز می‌گوید: متأسفانه بیشتر منازل آپارتمانی و محل نگهداری چوب‌های ارغوان سخت است و از طرفی این کار نیاز به کارگاه دارد. من خودم چوب‌ها را در حمام نگهداری می‌کنم چون باید چوب‌ها در فضای مرطوب باشند. معمولاً چوب‌ها را از کلاته آهن و خود طرقبه خریداری می‌کنم و در حال حاضر قیمت این چوب کیلویی حدود ۷ تا ۸ هزار تومان است که در گذشته این چوب کیلویی حدود ۲ تا ۳هزار تومان بود.
وی درباره نوع و زمان کار نیز توضیح می‌دهد: برای بافت یک سبد آبکش حدود یک تا یک ساعت و نیم زمان می‌گذارم و در روز درنهایت می‌توانم سه‌سبد ببافم چون کار سختی است. برای فروش کارهایم در بازار مجیدیه یا نمایشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنم برای مثال قیمت این سبد در گذشته در بازار۲۵ تا ۳۰ هزار تومان بود اما پس از گران شدن چوب همین صافی‌های بزرگ حدود ۴۵ هزار تومان و نوع کوچک آن نیز۳۰ هزار تومان است که اگر همین سبدها را به فروشگاه‌های طرقبه بفروشیم حداقل ۱۵ هزار تومان قیمت آن کاهش می‌یابد.
به‌روز شدن و کارهای فانتزی
این بانوی کارآفرین ادامه می‌دهد: سعی کرده‌ام کارها را به‌روز و فانتزی ببافم تا نسل جدید آن‌ها را بپسندد و این در حالی است که مردم بیشتر سبد نان، میوه، سینی، سبد لباس، جانانی و... رافانتزی می‌پسندند. از طرفی مردم اجناس مناسب را دوست دارند به همین دلیل کارهای کوچک‌تر و مناسب بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. البته گاهی سفارش و مدل خاصی را مد نظر دارند که آن‌ها را هم قبول می‌کنم. راضیه محمودی در بحث آموزش نیز می‌گوید: پیشنهاد آموزش این هنر را در جاهای مختلف دارم برای مثال در کانون طرقبه این کار انجام شد و بیش از ۲۰ نفر ابتدا نام‌نویسی کرده بودند اما این کار سختی است و در پایان فقط دو نفر برای کار حضور پیدا کردند. وی می‌گوید: البته درحال حاضر بافت با پلاستیک‌های فشرده متداول شده که ساده است و حداقل هنرجو می‌داند هزینه‌ای می‌پردازد و امکان ادامه کار را دارد ولی کار ما سخت و مردانه است.
سخن پایانی
وی در پایان با اشاره به اینکه متأسفانه چون زمینه صادرات این هنر دستی کم است آن‌ها بیمه نشده‌اند، می‌گوید: متأسفانه بسیاری از ما هنوز پس از سال‌ها کار کردن بیمه نشده‌ایم و با توجه به اینکه کار بسیار سختی است، هیچ مساعدتی برای ما بانوان سبدبافی صورت نمی‌گیرد و این در حالی است که برای حفظ این هنر باید راهکارهایی را به صورت جدی ارائه داد.
نظر شما