به گزارش قدس آنلاین، در روزگاری که گستردگی رسانه‌های نوین و فراگیر شدن تولید محتوا، بستر مناسبی را برای توسعه فرهنگی در جهان ایجاد کرده، کم‌توجهی و غفلت از تولید و بازنشر مفاهیم دینی و فرهنگی می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. در این میان نقش‌آفرینی و اثرگذاری نهادهای متولی فرهنگ‌سازی، از جمله آستان قدس رضوی می‌تواند در تغییر معادلات از پیش طراحی شده بسیار مهم و تعیین‌کننده باشد و مهندسی فرهنگی آن را بر عهده بگیرد.
این نگاه و رویکرد در دوره مدیریت کنونی آستان قدس رضوی، پررنگ‌تر هم شده است چرا که تقویت و توسعه فعالیت‌های فرهنگی، بیشتر از همیشه مورد نیاز امروز کشورمان است.
با دکتر «جعفر مروارید» دستیار ویژه و معاون طرح و برنامه سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی به گفتگو نشسته‌ایم و از او درباره فعالیت‌ها و برنامه‌های این حوزه پرسیده‌ایم.

در ابتدا، نظرتان در ارتباط با شرایط فرهنگی کنونی کشورمان که متأثر از عوامل پیرامونی سازنده آن است بفرمایید.
همه چالش‌هایی که از روزهای نخست تشکیل نظام اسلامی در کشورمان، در جهت تضعیف این فرهنگ تلاش می‌کردند، همچنان وجود دارند. در طول این مدت، کنشگران فرهنگی در کنار حفظ ابزارهای سنتی، از وسایل نوین ارتباطی در شبکه‌های مجازی بهره گرفته‌اند تا اهداف و آرمان‌های بلند نظام را تبیین کنند و با صورت‌بندی‌های مجدد، قابلیت‌های فرهنگ ایرانی اسلامی را به نسل امروز معرفی کنند. با وجود شرایط دشوار اقتصادی ناشی از تحریم‌های ظالمانه دشمنان، و تأثیرات آن بر حوزه‌های‌ اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی حتی با امکانات محدود، توسط فعالان فرهنگی باید پی گرفته شود.
 

آستان قدس رضوی چطور می‌تواند در حوزه جریان‌سازی در فرهنگ عمومی نقش آفرینی کند؟
این آستان به عنوان نهادی دینی با وجهه بین‌المللی، مبتنی بر سنت‌های کهن شیعی و با تاثیرگذاری‌های عمیق اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، وظیفه اصلی خود را نقش‌آفرینی در حوزه فرهنگ و زمینه‌های مرتبط با آن همچون هنر و فناوری‌های فرهنگی و هنری می‌داند. بر این اساس و با توجه به توصیه‌های مؤکد رهبر معظم انقلاب اسلامی بر بهره‌مندی جامعه از ظرفیت فرهنگی این نهاد و نیز مراقبت و نگهداری از گنجینه منحصربه‌فرد هنر میراثی می‌توان روح حاکم بر این دستگاه معنوی را گسترش داد.

اثرگذاری آستان قدس رضوی بر جریان‌سازی فرهنگی، چطور نمود عملی پیدا کرده است؟
آستان قدس رضوی با تأکید بر مشارکت جمعی در دیپلماسی فرهنگی، برنامه‌ها و سیاست‌های خود را در فضای فرهنگی ترسیم و تعریف کرده و اخیراً در قالب سیاست‌های کلان آستان قدس توسط تولیت، تبیین شده و به جز ابلاغ به نهادهای تابعه، در سطح عمومی نیز اعلام شده است تا از مشارکت عمومی به‌ویژه نخبگان جامعه در اجرای بهتر این سیاست‌ها استفاده شود.
آستان قدس از طریق تدوین و ابلاغ این سند ارزشمند به همه واحدها و نهادهای زیرمجموعه خود، تأثیرگذاری بر جریان فرهنگ عمومی را دنبال می‌کند.
اما در چارچوب پنج اصل موضوعه در رابطه با سیاست‌های سازمان علمی و فرهنگی، نسبت این مجموعه با فرهنگ‌سازی در ابعاد عمومی را می‌توان به‌طور مشخص دید. تبیین و ترویج تعالیم وحیانی قرآن و حکمت‌ها و معارف مکتب نورانی اسلام و سنن پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) بر محوریت سیره عینی و عملی امام رضا(ع) و تعامل و گفت‌وگو با گروه‌ها، ادیان و صاحبان اندیشه و خبرگان فرهنگی یکی از این اصول است و در صدر سیاست‎های سند، تمرکز بر ارتباط و تعامل بر اساس میراث غنی شیعی را می‌توان دید.

زیارت، خود یک رسانه فرهنگ عمومی است
یکی از اصول تدوین شده در این سند، گسترش و تثبیت آثار زیارت است. معتقدم زیارت، خود، یک رسانه فرهنگ عمومی است؛ جایی که فرهنگ نخبگانی، متون دینی و مناسک هزار ساله شیعه با فرهنگ عمومی تلاقی پیدا می‌کند. در چارچوب مفهوم زیارت، سبکی از زندگی ایرانی اسلامی را شاهدیم که وجوه مختلف تمدنی از جمله اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و هنری و... در آن تجربه می‌شود. هر زائری با هر نوع باور و اعتقاد اسلامی و یا حتی پیروان دیگر ادیان که وارد این حریم قدسی می‌شوند، در رفتارهای جمعی همانند کمک به دیگران، توجه به اقشار بی‌بضاعت، مشارکت در طرح‌ و پویش‌های اجتماعی، استفاده از مفاهیم گنجانده شده در مناسک دینی و دستورات مذهبی، مشارکت عمومی دارند و این بیانگر وجوه مختلف تأثیر و تعالی امر زیارت بر فرهنگ عمومی است.

گسترش خدمات و محصولات فرهنگی متناسب با نیازهای مخاطبان
علاوه بر این، در قالب اصل دیگری از این سند، بر اعتلا، اثربخشی و گسترش کمی خدمات و محصولات فرهنگی متناسب با نیازهای مخاطبان تأکید شده است. چراکه آثار برآمده از نهادهای مختلف، برای اثرگذاری باید بر اساس سلایق و نگاه کنونی مخاطبان باشد، اثرگذار و ارزشمند است.
 ظرفیت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی در مسیر تحقق مأموریت‌های محوله و نیز بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی در پیشبرد مأموریت‌های فرهنگی آستان قدس برای تاثیرگذاری فرهنگی در گستره جهان اسلام، از جمله اصول تدوین شده در مسیر جریان‌سازی فرهنگی آستان قدس در نظر گرفته شده است.  

استفاده از ظرفیت نخبگان ملی و بین‌المللی در جهت کمک به تغییر فرهنگ عمومی چگونه در نظر گرفته شده است؟
 یکی از تدابیر در نظر گرفته شده در چارچوب ساختار جدید آستان قدس برای بهره‌مندی از صاحبان علم و اندیشه، تشکیل شورای علمی و فرهنگی آستان قدس است. این شورا در کنار سیاست‌گذاری کلان، مدل‌ برنامه‌هایی که توان تحقق عملی اصول تدوین شده در قالب این سند را دارا هستند، از مسیر نوآوری، اندیشه‌ورزی و حضور شخصیت‌های اثرگذار علمی و فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللیِ دعوت شده به این شورا را بررسی و تعریف می‌کند. این افراد به عنوان دغدغه‌مندان حوزه‌های مختلف فرهنگی در قالب اتاق فکر، به ایجاد تغییر و تأثیر بر فرهنگ عمومی کمک می‌کنند.

 
به نظر شما، با توجه به حضور سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر داخلی و خارجی به مقصد مشهدالرضا(ع)، چه ظرفیت‌هایی در آستان قدس برای تقویت حوزه زائر و زیارت وجود دارد که بر روند فرهنگ عمومی و سبک زندگی مردم اثربخش باشد؟
ما زیارت را نقطه وحدت‌بخش، هویت‌بخش و معنا دهنده در جامعه متکثر ایران اسلامی و ناظر به انسان و برآمده از فطرت پاک انسان می‌دانیم. زیارت و حضور اجتماعی زائران، منحصر به یک نگاه یا قشر خاص نیست. با این نگاه جامع‌نگر، همه برنامه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی متأثر از امر زیارت، می‌تواند بر تفکر و فرهنگ اقشار مختلف مردم تأثیر بگذارد. به عبارتی، از طریق زیارت می‌توانیم محیطی را فراهم کنیم که نه‌تنها فضایی برای انجام مناسک دینی، کسب تجربه معنوی و منبع الهام‌بخش مفاهیم الهی باشد، بلکه منبع الهام‌بخشی برای خلاقیت دینی و فرهنگی هنری نیز باشد.

بازتولید و انتشار مفاهیم دینی و فرهنگی
به علاوه، میراث حیرت‌انگیز فرهنگ و هنر موجود در اماکن مختلف حرم مطهر رضوی هم می‌تواند به این روند الهام‌بخشی و اثرگذاری کمک کند. مجموعه نهادهای مدیریت فرهنگی و مذهبی حرم مطهر از طریق برنامه‌های تدارک دیده شده برای مناسبت‌ها و مناسک مختلف، می‌تواند به اثرگذاری بر فرهنگ عمومی به‌صورت دائمی کمک کند.

 
ساختار و مأموریت‌های تعریف شده در سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس، چقدر توانسته در زمینه دستیابی به این هدف فرهنگی کمک کنند؟
این روند فرهنگ‎سازی، در سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس از طریق ۱۲ نهاد با کارکردهای متنوع در حال پیگیری است تا بستر تربیت یک انسان متعهد، دیندار و در عین حال کارآمد مهیا شود. سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس، با دارا بودن نهاد علمی دانشگاه، تفکر اجتهادی حوزه‌های علمیه، تربیت نوجوانان و جوانان تراز انقلاب در متن مدارس، تمدن‌سازی از مسیر نهاد موزه و کتابخانه‌ها، استفاده از فن‌آوری چاپ و انتشارات، نهاد تولیدکننده محصولات فرهنگی و هنری، حضور اجتماعی مردم در اماکن متبرکه و نیز توجه به مفاهیم وحیانی قرآن کریم به عنوان هدایتگر فرهنگی و اجتماعی، در عین پیشبرد تخصصی وظایف، وظیفه فرهنگ‌سازی در مناسبات فرهنگ عمومی را نیز به عهده دارد.

 
آستان قدس برای کادرسازی فرهنگی و تربیت نیروهای ارزشی چه راهکارهایی اندیشیده است؟
تأکید رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب بر حضور نخبگان در کنار حضور اثربخش و مستمر جوانان با ارائه ایده‌های نو و مبتکرانه در مدیریت نهادهای انقلابی است. با این رویکرد، آستان قدس تلاش کرده در قالب سیاست‌های کلان و نیز اهداف تحولی تدوین شده، نحوه تحقق کادرسازی انقلابی و تحرک و پویایی در مسیر علمی، فرهنگی و هنری را تعریف کند.
به عنوان نمونه، به صورت مستقیم از طریق دانشگاه‌ علوم اسلامی رضوی، دانشگاه امام رضا(ع) و نیز ۱۹ واحد مدارس امام رضا(ع)، حضور فعال در فضای مجازی، تشکل‌سازی جوانان، استمرار ارتباط فکری با مخاطبان، گفتمان‌سازی در حوزه فرهنگ عمومی و حفظ نام و نشان حضرت رضا(ع) به عنوان میراث گفت‌وگوی بین ادیان و مذاهب در میان جوانان معاصر داخلی و خارجی، شاهد تربیت نیروهای انقلابی از مجرای سیاست‌ها و نیز فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی آستان قدس هستیم.

انتهای پیام

منبع: استان نیوز