دولت اشرف غنی تنها چند روز پس از فرار شبانه آخرین گروه نظامیان آمریکایی از پایگاه بگرام پس از ۲۰ سال اشغالگری، فروپاشید و این‌گونه فصل جدیدی پیش روی همسایه شرقیمان گشوده شد؛ فصلی که بیم و امید بسیاری برای آینده این کشور به ارمغان آورد. به همین مناسبت در این گزارش بنا داریم نگاهی داشته باشیم به همه راه‌های رفته و نرفته در این مدت؛ اینکه طالبان در ۱۰۰ روز گذشته چه آورده‌ای داشته و با چه چالش‌ها و موانعی روبه‌رو است.
در به در دنبال مشروعیت
از همان ابتدا قابل پیش‌بینی بود طالبان در مسیر رسیدن به قدرت با چالش مشروعیت در صحنه داخلی و جهانی روبه‌رو خواهد بود. باوجود تکاپوی دستگاه دیپلماسی دولت موقت و دیدارهای انجام شده با مقام‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، دولت‌ها پذیرش مشروعیت طالبان را به تغییر رویکرد حاکمان جدید این خطه جغرافیایی موکول کرده‌اند. طالبان برای رفع دغدغه‌ها تاکنون تنها به وعده اکتفا کرده و در صحنه میدانی نمی‌توان روی اظهارات رهبران این گروه چندان حساب کرد. اما خطر گسترش ناامنی در افغانستان و در پی آن آغاز موج دیگری از مهاجران، برخی کشورها را متقاعد کرده پذیرش غیررسمی این گروه را مورد بررسی قرار دهند. این روزها اخباری از افتتاح دفاتر سیاسی قطر، امارات متحده، عربستان سعودی، ژاپن و حتی آلمان در کابل به گوش می‌رسد و بعید نیست همین نیاز جهانی، زمینه کسب مشروعیت را در آینده نزدیک برای این گروه فراهم آورد.
دولت فراگیر؛ گمشده‌ای مهم
در کنار موضوع ذکر شده که مهم‌ترین دغدغه طالبان محسوب می‌شود انحصارگرایی این جریان عاملی است که می‌تواند آینده افغانستان را به مخاطره اندازد. از سویی موزاییک رنگارنگ اقوام و مذاهب در همسایه شرقی بحق مشارکت حقیقی در حکومت آینده را طلب دارند. این گروه در جدیدترین انتصاب‌ها، با انتخاب افراد گروه خود برای ۲۷ پست جدید نشان داد اعتقادی به دولت فراگیر ندارد. در سایه این نوع عملکرد، هسته‌های خفته از نارضایتی میان گروه‌های قومی و مذهبی افغانستان شکل گرفته و در صورت عدم اصلاح می‌تواند مانند آتش زیر خاکستر دوباره شعله‌ور شده و زمینه‌ساز جنگ داخلی شود، نکته‌ای که طالبان نباید به آن بی‌اعتنا باشد. همه این موارد در حالی است که اخباری از گسترش نفوذ و فعالیت داعش در ۳۴ استان افغانستان هم به گوش می‌رسد.
چالش گرسنگی
از سوی دیگر این روزها شماری از کارشناسان درباره افزایش فقر، بیکاری، گرسنگی و سقوط نظام بانکی این کشور هشدار می‌دهند. به گفته این افراد، گروه طالبان تاکنون نه تنها نتوانسته مشکلات را مهار کند بلکه هر روز بر مشکلات مردم به واسطه انتخاب افراد غیرمتخصص افزوده شده است. براساس اعلام صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) حدود ۳۳ میلیون نفر از کل جمعیت افغانستان
هم اکنون نیازمند کمک هستند. این در حالی است که براساس گزارش‌های منتشر شده، طالبان در پرداخت حقوق صدها هزار کارمند دولت نیز با مشکل روبه‌رو است. همین مشکلات سبب شده روزانه هزاران نفر از مردم افغانستان به امید زندگی بهتر به کشورهای همسایه سرازیر شوند. نباید از یاد برد پیش از این نزدیک به ۷۰ درصد امور دولت کابل از طریق کمک‌های خارجی تأمین می‌شد که این روزها با قطع آن و همچنین خودداری ایالات متحده از آزادسازی ذخایر ارزی این کشور چالشی مهم پیش روی طالبان قرار گرفته است.
امنیت؛ پاشنه آشیل طالبان
در نهایت اینکه شاید کمتر کسی از ما خاطره جنگ و درگیری دائم میان طالبان و دولت کابل در ۲۰ سال گذشته را در ذهن نداشته باشد. در تمام ایام اشغالگری آمریکا نزاع دائم میان دولت و طالبان به سرفصل تحولات افغانستان تبدیل شده بود. به‌طور کلی این جنگ بین ۱۷۱ تا ۱۷۴هزار کشته بر جا گذاشته است. پس از استقرار دولت موقت در کابل هم اگرچه شاهد وقوع چندین انفجار بودیم که به‌ویژه اجتماعات شیعیان را در قندهار و مزار شریف هدف قرار داد اما دیگر از نزاع دائمی سرتاسری در این کشور خبری نیست. این استقرار امنیت نسبی پس از ۴۰ سال جنگ مستمر در این کشور که جامعه افغان را به‌شدت آزرده بود می‌تواند یکی از دستاوردهای طالبان تلقی شود.
آینده چگونه خواهد بود؟
مقام‌های طالبان هم ۱۰۰ روز نخست حاکمیت این گروه را پر از دستاورد خواندند. سعید خوستی، سخنگوی وزارت امور داخله طالبان به شبکه «طلوع نیوز» گفته است:
«در ۴۵ سال گذشته، این نخستین بار است که افغانستان دارای یک حکومت مرکزی قوی بوده». با وجود این همان‌گونه که گفته شد چالش‌های دیگر مانند نارضایتی از قوم‌گرایی، وضعیت بد اقتصادی، رعایت ارزش‌های حقوق بشری، تضمین حق کار برای زنان و تحصیل دختران و تبدیل نشدن خاک افغانستان به پناهگاه امن تروریست‌ها از مسائل مهم و کلیدی است که از طالبان مطالبه می‌شود. طالبان این روزها برخلاف دور اول حکومتشان در سال‌های ۹۰، در برابر خواسته‌های مردم قرار دارد.
جنگ در ظاهر تمام شده و این آرامش می‌تواند مسکنی بر آلام مردم باشد ولی از نظر اقتصادی چالش‌های بزرگ برای جامعه آینده افغانستان همچنان وجود دارد. اینکه طالبان تا چه میزان بتواند این چالش‌ها را مدیریت کرده و از سوی دیگر نظر مردم و جامعه جهانی را نیز جلب کند نقطه ابهامی است که به نوع رفتار و رویکرد آینده آن‌ها بستگی خواهد داشت، پس باید کمی صبر کرد و دید چه خواهد شد.
نظر شما