انتشار این کتاب و عنوان و محتوای جذاب آن ما را بر آن داشت با مؤلف اثر به گفت‌وگو بنشینیم؛ در ادامه مشروح گفت‌وگوی آیت‌الله حسن رمضانی، استاد عرفان با قدس تقدیم حضورتان می‌شود.
عنوان «حدیث سهر» به چه معناست و چرا آن را برای این اثر تازه خود برگزیده‌اید؟
من چهار سال پیش مباحثی را در سحرهای ماه مبارک رمضان در ویژه‌برنامه شبکه چهار با عنوان حدیث سحر داشتم و همان سبب شد به فکر نگارش حدیث سهر بیفتم. سهر یعنی بیداری و در حقیقت مراد از این بیداری، خارج شدن از خواب غفلت و ناآگاهی و توجه به خود و موقعیت خود و وظایف فردی و اجتماعی و احکام در این باره است. نکته مهم آنکه برای این تذکر و بیدار شدن، شرح حال بزرگان عالم علم و ادب بسیار مؤثر است.
از این رو، نکات ناب علمی و خاطرات شیرین و شنیدنی از عارفان، حکیمان، اندیشمندان، آگاهان، بیداردلان و صالحانی که پندار، رفتار و کردار آنان مایه بیداری دل و روشنی ضمیر و پاکی روح و اندیشه است و با کمال فروتنی و اخلاص در اختیار دوستداران علم و معرفت و پاکی قرار گرفته و بیداری و سعادت را برای آنان آرزومند است، دستمایه تألیف کتاب قرار گرفته است.
بدین ترتیب که از محبان اهل بیت(ع) آغاز کرده و به‌تدریج به سایر عرفا و فلاسفه، اهل علم و معرفت پرداخته‌ایم و خاطرات و نکات نابی که از آن‌ها در ذهن داشتم، بازگو کرده و نیز به برخی شبهات درباره این شخصیت‌ها پرداخته و پاسخ داده‌ایم. شرح حال رجال و شخصیت‌های دینی مذهبی و کنش و واکنش و سیر و سلوک آن‌ها در وادی علم و عمل در این کتاب به رشته تحریر درآمده است؛ همچنین است ماجراها و اتفاقاتی که در حیات و سیره آن‌ها رخ داده و همه مایه پند و اندرز و عبرت‌آموزی است و می‌تواند راهنمای علاقه‌مندان عرفان و عمل قرار گیرد.
چرا فضای خاطره‌گویی و واقعه‌نویسی از سیره علما و شخصیت‌ها را برای بیداری یا همان سهر که عنوان کتاب است، برگزیده‌اید؛ این شیوه در مقایسه با دیگر اقسام نگارش چه امتیازاتی در تأثیر بر مخاطب دارد؟
معمولاً در فضای علمی مسائل و شبهات علمی مطرح و پاسخ داده می‌شود در مقام عمل برخی از امور تجربیاتی است خوب و خوشایند و دارای خیرات و برکات که مایه پندگیری، درس‌آموزی و الگوبخشی می‌شوند و برخی مسائل هم ناخوشایند هستند که افراد آن‌ها را مطلوب نمی‌دانند و خوشایندشان نیست. این وقایع در زندگی بزرگان و عرفا برای ما پندآموز است تا در مواجهه با امور ناخوشایند درس عبرت بگیریم و بدانیم چگونه برخورد کنیم و در وقایع و اتفاقات مطلوب و خوب زندگی نیز بدانیم چطور مسیر را بپیماییم.
درواقع می‌کوشیم تجربیات شیرین آن‌ها را تکرار کنیم. این، هدف اصلی نگارش «حدیث سهر» بدین شیوه است. با توجه به اینکه از زمان ورود به عرصه حوزه علمیه برای تحصیل تاکنون از مشهد گرفته تا قم با بزرگانی نشست و برخاست داشتم، هر شخصیتی که برایم جنبه الگوبخش و درس‌آموز داشته را در قالب مصاحبه بیان کردم که درنهایت به انتشار کتاب حدیث سهر انجامید.
از این منظر این اثر سعی دارد در مرحله نخست، شخصیت‌های تأثیرگذار علمی، عملی، فلسفی و عرفانی را به تشنگان زلال حکمت و معرفت و عاشقان پاکی و طهارت بیشتر بشناساند و در مرحله دوم، ابهام‌ها و شبهه‌هایی را که به سبب عدم آشنایی و کمی اطلاع در ذهن بسیاری از افراد، درباره آنان نقش بسته و مشکلاتی به وجود آورده و نیز مانع بهره‌گیری از زندگی علمی و عملی آنان شده، پاک کند و از این طریق راه را برای تأثیرپذیری از انسان‌های آگاه و بیدار، هموار و به سهم خود مقدمات تنبه و بیداری افراد مستعد کمال و جویای حقیقت را فراهم کند.
درباره بیان کشف و شهود و خاطرات، به کدام علما و بزرگان در حدیث سهر اشاره کرده‌اید که می‌تواند چراغ راه پویندگان مسیر عرفان و علاقه‌مندان این عرصه باشد؟
از جمله عارفان، حکیمان و اندیشمندانی که نکات ناب و خاطرات شنیدنی در خصوص آنان در این کتاب آمده، می‌توان به محی‌الدین ابن‌عربی، صدرالدین قونوی، جلال‌الدین محمد بلخی(مولوی)، سید حیدر آملی، ابوعلی‌سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، صدرالمتألهین شیرازی، علامه سید علی آقا قاضی، علامه رفیعی قزوینی، امام روح‌الله خمینی، علامه سید محمد حسین طباطبایی، آیت‌الله شهید مرتضی مطهری، علامه حسن حسن‌زاده آملی، آیت‌الله سیدرضا بهاءالدینی، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، آیت‌الله میرزا هاشم آملی، شیخ احمد کافی، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی سیستانی، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی، آیت‌الله محمد ابراهیم جناتی و استاد محمد مهدی مهندسی اشاره کرد.
با توجه به علاقه وافر بسیاری از مردم به عرفان که همین علاقه و تقاضامندی، بازار عرضه عرفان‌های دروغین و کاذب را نیز داغ کرده، بیان خاطرات شخصیت‌های بزرگ و وارسته در عرصه عرفان و معنایی که آن‌ها از عرفان بیان کرده‌اند چقدر از افتادن به دام عرفان‌های کاذب کمک می‌کند؟
عرضه عرفان راستین تأثیر بسزایی در کنار زدن و منزوی کردن عرفان‌های کاذب دارد. مدعیان صادق و مدعیان کاذب همواره در هر فن و علمی حضور دارند و در عرفان نیز فعال هستند، بنابراین می‌توان با معرفی عارفان راستین و عرفان ناب، متقاضیان آن را از عرفای مدعی و عرفان کاذب پرهیز داد و باز داشت.
انسان هر چه در ظواهر غور بیشتری کند و مسحور آن باشد از باطن و معنویات دور می‌شود، خصوصیت زمانه ما این است با رشد صنعت و تکنیک، بیشتر متوجه ظواهر و چرب و شیرین دنیا هستیم و از حقایق و بواطن دور افتاده‌ایم؛ در این شرایط توجیه افراد و توجه دادن آن‌ها به باطن امور یکی از وظایفی است که باید بزرگان متوجه آن باشند؛ کتاب سهر می‌کوشد در این مسیر قدم بردارد و امید است بزرگان در این زمینه بهتر ورود کنند.
برای آراستگی جامعه و افراد آن به معنویت و اخلاق که از ملزومات تمدن‌سازی است عرضه و ترویج عرفان اهل بیت(ع) چقدر می‌تواند اثرگذار و راهگشا باشد؟
اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در اوج معنویت و قرب الی الله هستند و همگان اعم از دوست و دشمن به آن اذعان دارند، گرچه از نظر عمل و در این راستا بودن شاید وضع مطلوبی نداشته باشیم اما این ایده و عقیده در آن‌ها وجود دارد که انسان‌های ملکوتی به ائمه(ع) نظر و اقتدا دارند و اگر ما بتوانیم قول و کلام و رفتار آن‌ها را به بهترین وجه عرضه کنیم نسل تشنه معنویات متوجه آن‌ها می‌شوند. عبدالسلام بن صالح هروی از امام رضا(ع) نقل می‌کند: رحمت خدا بر کسی باد امر ما را احیا می‌کند.
به حضرت(ع) عرض شد: چگونه امر شما را احیا و زنده می‌کند؟ امام(ع) فرمودند: احادیث و متاع و علوم ما را یاد گیرد و به مردم بیاموزد؛ زیرا مردم اگر حُسن و حقایق کلام ما را بدانند قطعاً از ما پیروی خواهند کرد. این روایت تکلیف ما را تعیین می‌کند که حالات، رفتار و سیره معصومان(ع) را در قالب بسیار زیبا عرضه و به‌واسطه زیبایی‌های آن، نسل جوان را که جویای حقیقت هستند، جذب کنیم، اینچنین است که آن‌ها راه سعادت دنیا و آخرت را پیدا و طی می‌کنند.
نظر شما