سفر کوتاه اما بسیار مهم پوتین به هند در هفته جاری توجهات بسیاری را به آینده روابط دو کشور و حتی آینده تعاملات منطقه‌ای و جهانی جلب کرد.

این سفر بیشتر از آن نظر حائز اهمیت تلقی می‌شد که تحولات سال‌های اخیر درعرصه بین‌الملل، دهلی‌نو را هر چه بیشتر به آمریکا و جهان غرب نزدیک کرده و از متحد دیرین و سنتی‌اش یعنی روسیه دور ساخته بود. در این شرایط گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد پایان دوران همکاری و روابط راهبردی میان هند و روسیه مطرح شده است.

اینکه چرا دهلی‌نو باوجود فشارهای آمریکا و حتی احتمال قرار گرفتن در معرض تحریم‌های این کشور، همچنان به این رابطه قدیمی پایبندی نشان می‌دهد نکته‌ای درخور تأمل است که می‌توان آن را به چند عامل مرتبط دانست.

 ۱- وابستگی عمیق نظامی دهلی‌نو به صنایع نظامی روسیه؛ روابط راهبردی و عمیق چند دهه‌ای میان هند و روسیه موجب شده سلاح‌ها و تجهیزات روسی بنیان نظامی و دفاعی هند را شکل دهند.

اگر چه در سال‌های اخیر دهلی‌نو تلاش کرده با متنوع‌سازی دسترسی‌های تسلیحاتی خود از میزان وابستگی‌اش به مسکو بکاهد ولی بنابر برخی آمارها هنوز هم سلاح‌ها و تجهیزات روسی رقمی در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد توان دفاعی هند را دربرمی‌گیرد.

در این شرایط و با توجه به اوج‌گیری رقابت‌های منطقه‌ای و به‌خصوص رقابت منطقه‌ای میان هند و چین، دولت هند چاره‌ای جز اتکای دوباره و هر چه بیشتر به صنایع روسی ندارد.

خرید تجهیزاتی چون سیستم موشکی اس۴۰۰ از روسیه در همین راستا انجام گرفته و در سفر اخیر پوتین نیز شاهد هستیم بخش عمده‌ توافقات بر صنایع نظامی و همکاری‌های بلندمدت و مشترک در این عرصه متمرکز بوده است. به نظر می‌رسد این مسئله آن‌قدر برای دهلی‌نو دارای اهمیت است که پیامدهایی چون نارضایتی آمریکا و احتمال تحریم‌ها از سوی این کشور را هم پذیرا شود.

۲- نقش متوازن‌کننده روسیه در رقابت میان دهلی‌نو و پکن؛ درست است که خیزش و ظهور چین به عنوان قدرت نوظهور جهانی موجب شده هند روابط خود را با آمریکا گسترش داده و به فکر مشارکت در سازمان‌هایی چون «کواد» باشد، اما در سوی دیگر دهلی‌نو خواهان افزایش تنش‌ها و داخل شدن در یک رقابت تمام‌عیار و همه‌جانبه با چین نیست. بر این اساس و با در نظر گرفتن روابط نزدیک میان روسیه و چین، روس‌ها می‌توانند نقش رابط و واسطه را ایفا کنند و در صورت لزوم ابزاری برای اعمال فشار دهلی بر پکن باشند.

علاوه بر این، همراهی روسیه می‌تواند مواضع هند در برابر چین را در چارچوب سازمان‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تقویت کند؛ سازمان‌هایی چون بریکس و شانگهای که شاهد حضور و مشارکت همزمان هر سه کشور در آن‌ها هستیم.

۳- تقویت مواضع منطقه‌ای دهلی‌نو بویژه در افغانستان؛ تحولات اخیر در منطقه جنوب و غرب آسیا و در رأس آن استقرار طالبان در افغانستان موجب شده از توان اثرگذاری هند در منطقه و در مقابل رقبایی چون پاکستان به‌شدت کاسته شود.

در این بین اگر چه تفاوت‌هایی در رویکردهای منطقه‌ای روسیه و هند وجود دارد، اما هر دو طرف بر سر برخی مسائل همچون نگرانی از گسترش تروریسم و موادمخدر تفاهم دارند. بیانیه پایانی نشست سران هند و روسیه در دهلی‌نو نیز بر همین تفاهمات تأکید داشت.

در چنین شرایطی مسکو می‌تواند به کانال ارتباطی مهم هند با منطقه و افغانستان تبدیل شده و نقش هند را در معادلات منطقه‌ای حفظ کند. پیشنهاد اخیر مقامات مسکو برای عضویت هند در تروئیکای توسعه‌یافته افغانستان و تشکیل یک مرکز مبادله اطلاعاتی و امنیتی دوجانبه در این حوزه را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد.