نخستین پایگاهی که از اعتیاد تأثیر می‌پذیرد، خانواده است. تأثیر مصرف موادمخدر بر اعضای خانواده معتاد به صورت استرس با علائم روانی و جسمی از جمله اضطراب، نگرانی، افسردگی، احساس بیچارگی، خشم و احساس سرافکندگی تجربه می‌شود. خانواده‌های معتادان همیشه با احساس شرم و حتی گناه زندگی می‌کنند و به دلیل نگرانی‌های گوناگون، زندگی آن‌ها به‌تدریج بی‌سر و سامان می‌شود. یکی از دلایل عمده این آسیب، دیدگاه فرهنگی جامعه نسبت به اعتیاد است؛ به‌ویژه آنکه برخی از مردم و مسئولان به معتادان و حتی خانواده آن‌ها به عنوان مجرم نگاه می‌کنند و حقوق شهروندی آن‌ها را نادیده می‌گیرند. این درحالی است که آسیب‌شناسان اجتماعی معتقدند اعتیاد جرم نیست و فرد معتاد نیازمند حمایت‌های درمانی است.
آیا اعتیاد جرم است؟
سعید صفاتیان؛ پژوهشگر حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با ما اظهار می‌کند: اینکه برای درمان معتادان در کشور چه سیاست‌ها، قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی وجود دارد و دستگاه‌های مجری چقدر با هم هماهنگ کار می‌کنند موضوعی است که همچنان دچار نقص است.
وی ادامه می‌دهد: در ماده ۱۵ قانون ستاد مبارزه با موادمخدر آمده اگر شخص مصرف‌کننده و یا معتاد، به یک مرکز درمان ترک اعتیاد مراجعه کند تا ۶ ماه از تعقیب کیفری معاف است، از این رو دولت مجوز تأسیس ۷هزار مرکز درمان اعتیاد در کشور را به بخش خصوصی داده و هزار مرکز دولتی درمان ترک اعتیاد نیز فعال است و تقریباً هر فردی در ایران در شهرهای بزرگ در کمتر از یک ربع و سایر مناطق به فاصله یک ساعت می‌تواند خود را به یک مرکز درمان ترک اعتیاد برساند و کار درمان اعتیاد خود را انجام دهد.
یک میلیون و ۳۰۰ هزار معتاد زیر پوشش درمان
وی با اشاره به اینکه برخی از معتادان تمایلی به درمان اعتیاد خود ندارند، می‌افزاید: بسیاری از معتادان خودمراجعه هستند و اکنون حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر زیر پوشش درمان در کشور داریم، با این‌حال بیشتر معتادانی که در سنین نوجوانی و جوانی قرار دارند تمایلی به درمان ندارند و به هر دلیلی به خانواده فشار می‌آورند و خانواده را اذیت می‌کنند. اینجاست که خانواده باید به زور اقدام به درمان آن‌ها کند و طبق ماده ۱۶ قانون ستاد مبارزه با مواد مخدر این قبیل معتادان، معتاد متجاهر نامیده می‌شوند. براساس قانون، معتاد متجاهر به معتادی گفته می‌شود که از یک طرف تمایلی به درمان ندارد و از طرف دیگر اعتیاد خود را به همه نشان می‌دهد. قانون به نیروی انتظامی اجازه داده این افراد را دستگیر و به مراکزی که دولت طراحی کرده اعزام کند تا بین ۳ تا ۶ ماه در آن مرکز
بستری و درمان شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که برای معتادی که خانواده را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد و تمایلی به درمان ندارد، قانون چه مواردی را پیش‌بینی کرده، می‌گوید: این موضوع یکی از خلأهای قانونی است و متأسفانه قانون، برنامه‌ای برای انتقال آن گروه از معتادانی که خانواده آن‌ها هنوزبرای انتقالشان به مرکز درمان دچار مشکل هستند در نظر نگرفته است. برخی از کمپ‌ها به طور غیرقانونی از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند و چون می‌دانند نقطه ضعف این قبیل خانواده‌ها کجاست با طراحی تیم‌هایی ویژه و گرفتن مبالغ زیاد از خانواده فرد معتاد، او را به زور به کمپ منتقل می‌کنند تا نسبت به ترک اعتیاد او اقدام نمایند. در بسیاری از موارد، درمانی که این قبیل کمپ‌ها برای معتادان در نظر می‌گیرند مؤثر نیست و فرد معتاد به محض خارج شدن از کمپ دوباره به مصرف موادمخدر رو می‌آورد.
وی یکی دیگر از نقاط ضعف قانون مبارزه با موادمخدر را نادیده گرفتن حقوق اجتماعی خانواده فرد معتاد عنوان می‌کند و می‌افزاید: وزارت رفاه کمک هزینه مالی برای این خانواده‌ها در نظر گرفته است، اما متأسفانه به دلیل اینکه مسئولانی که هم اکنون در رده‌های اصلی مبارزه با موادمخدر قرار گرفته‌اند، سابقه نظامی دارند دیدگاه آن‌ها نیز به درمان اعتیاد دیدگاه انتظامی است. این دیدگاه باید تغییر کند و با در نظرگرفتن حقوق اجتماعی این بیماران و خانواده آن‌ها قانون مبارزه با مواد مخدر
بازنگری شود.
تفاوت اعتیاد با سایر بیماری‌ها
دبیر فراکسیون مبارزه با دخانیات مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با ما ضمن اشاره به اینکه بر اساس قانون، اعتیاد یک بیماری نیازمند درمان است، می‌گوید: درمان اعتیاد مانند درمان سایر بیماری‌ها نیازمند حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی است که البته به دلیل پیچیدگی‌ها و آسیب‌هایی که اعتیاد به همراه دارد باید این بیماری را از سایر بیماری‌ها متمایز دانست. به همین دلیل معتادان غیرمتجاهر مانند همه شهروندان از حقوق اجتماعی برخوردارند و مادامی که اقدام به درمان کرده‌اند خود و خانواده‌شان نیازمند حمایت
اجتماعی هستند.
محمدرضا معدنی در خصوص ضرورت تکریم حقوق خانواده معتادان اظهار می‌کند: قانون اساسی کشور ما براساس فقه شیعه نوشته شده و به فرموده امام جعفر صادق(ع) آبروی مؤمن از خانه خدا بالاتر است و به لحاظ قانون نیز قطع به یقین همین طور است.
وی ادامه می‌دهد: به طور حتم خانواده همه معتادان به آسیب‌های اجتماعی رو نمی‌آورند و مانند همه شهروندان از حقوق اجتماعی و شهروندی کامل برخوردار هستند.
نظر شما