به گزارش قدس آنلاین، ابراهیم‌میرزا صفوی یکی از حاکمان خوشنام این دوره‌ است که به دلیل توجه به امور زائران و مجاوران و همچنین اهتمام به حمایت از هنرمندان و تشویق تولید آثار هنری، نامی خوش در تاریخ مشهد و آستان ‌قدس به یادگار گذاشته ‌است و کارهای خیر او هیچ ‌گاه از حافظه تاریخی مشهدالرضا(ع) پاک نخواهد شد.

سرافراز به خدمت در آستان ‌قدس

ابراهیم‌میرزا نوه شاه اسماعیل صفوی، بنیان‌گذار حکومت صفویه در ایران بود. پدرش را خیلی زود از دست داد و وظیفه تربیت او بر عهده عمه‌اش سلطانم بیگم، از بانوان نیکوکار و خیّر دوره صفوی گذاشته‌ شد و او هم الحق در تربیت ابراهیم‌میرزا سنگ تمام گذاشت و جوانی متدین، آداب‌دان و هنردوست تربیت کرد که از نظر رفتاری با دیگر شاهزادگان لوس و خوشگذران صفوی، تفاوت‌های فراوانی داشت.

ابراهیم‌میرزا در فن بیان بسیار توانا بود؛ مطالعات گسترده‌ای در علوم زمان خودش مانند صرف و نحو، منطق، معانی و بیان، اصول، علم رجال، تاریخ، علم انساب، قرائت قرآن، نجوم، حساب و هندسه و نقاشی انجام داد و به همین دلیل سخت مورد توجه شاه طهماسب یکم صفوی قرار گرفت. او برادرزاده‌اش را گرامی داشت و برایش استادان و معلمان توانمند تعیین کرد.

پیشرفت ابراهیم‌میرزا در تمامی عرصه‌ها آن ‌قدر زیاد بود که از ۱۴سالگی به وی منصب و مسئولیت‌های متعدد و مهم محول می‌شد و همین توانمندی سبب شد وی در ۱۶سالگی به عنوان حاکم شهر مشهد برگزیده و اداره امور ایالت خراسان به او سپرده شود. حسن بیگ روملو در «احسن‌التواریخ» می‌نویسد شاه طهماسب پس از عزل «حسن سلطان روملو»، حاکم مشهدالرضا(ع) به دلیل بی‌کفایتی، در نظر داشت شخصی را به جای وی بگمارد که «عارف به معارف آن حضرت (امام رضا(ع)) و عالم به قدر و منزلت این سعادت باشد و چون شاهزاده ابراهیم‌میرزا بیشتر از بقیه شاهزادگان در نیک‌خُلقی کوشیده‌ بود و در عدالت‌گستری و رعیت‌پروری سرآمد دیگران بود، به حکومت مشهد سرافراز شد». افزون بر این، شاه طهماسب دختر بزرگ خود را هم به عقد برادرزاده درآورد که البته این ازدواج با میل و علاقه دختر و پسر انجام گرفت.

حاکم باکفایت

ابراهیم‌میرزا در اسفندماه سال ۹۳۴ خورشیدی عازم مشهد شد و در فروردین ‌ماه سال بعد به مشهد رسید و به زیارت امام رضا(ع) رفت. او رسیدگی به امور را با وجود کمی سن، از همان ابتدای ورودش به شهر شروع کرد. ابراهیم‌میرزا سه روز در هفته را برای رسیدگی به امور زائران و مجاوران به ویژه نیازمندان، درماندگان و در راه ماندگان اختصاص داد.

به حرم رضوی می‌رفت، در گوشه‌ای از رواق دارالسیاده می‌نشست و به صحبت‌های مردم گوش می‌داد و حتی‌الامکان کمکشان می‌کرد و در همان حال به کارهای حکومتی‌اش هم می‌رسید. این دسترسی عمومی به حاکم، اسباب امنیت و رونق عمرانی و اقتصادی شهر را فراهم آورد. ابراهیم‌میرزا در دوران حکومتش، دو بار تهاجم سنگین ازبکان را دفع کرد.

او در اوقات فراغت، تقریباً دو روز در هفته، به امور هنری اشتغال داشت و هم‌صحبت دانشمندان و هنرمندان بود، به فعالیت‌های هنری می‌پرداخت، نقاشی و خطاطی می‌کرد و از حضور استادان این فنون در مشهد استقبال می‌کرد. ابراهیم‌میرزا در خطاطی از سبک میرعلی هروی پیروی می‌کرد و افزون بر فراگیری این هنر نزد استاد بنامی همچون مالک دیلمی، به جمع‌آوری آثار هنری میرعلی هروی علاقه داشت. کتابخانه‌ای بزرگ در مشهد ایجاد کرد که مورد استفاده اهل علم بود و در آن جمع بزرگی از خوشنویسان، نقاشان، تذهیب‌کاران، صحافان و تصویرسازان به تولید کتاب و آثار هنری و مرمت مکتوبات دوره‌های قبل اشتغال داشتند. به همین دلیل برخی معتقدند باید ابراهیم‌میرزا را بنیان‌گذار یا دست‌کم یکی از بانیان توسعه هنر کتاب‌سازی و صحافی در آستان‌ قدس رضوی بدانیم.

از میان دانشمندان و هنرمندانی که مورد لطف ابراهیم‌میرزا بودند، می‌توان به خواجه حسین ثنایی مشهدی، میرزاقلی هروی، مولانا مشرف حکاک، شعوری نیشابوری، مولانا عیشی، شیخ محمد سبزواری و عبدالله مُذَهَّب شیرازی اشاره کرد. همان ‌طور که گفتیم، ابراهیم‌میرزا فرجام خوشی نداشت. او در دوران حکومت شاه اسماعیل دوم صفوی با دستور وی و به دلیل محبوبیتی که در میان خاندان صفوی داشت، در ۱۵ اسفند ۹۵۵ به قتل رسید. ابراهیم‌میرزا در آن زمان، ۳۴ ساله بود. همسرش، دختر شاه طهماسب یکم، چند روز پس از کشته شدن شوهر دق کرد و درگذشت. بعدها دخترش گوهرشاد بیگم، پیکر مادر و پدر خود را به مشهد مقدس آورد و در حرم رضوی به خاک سپرد.

انتهای پیام/