ماجرای حمله آمریکا به طبس در حقیقت از روز ۱۳ آبان ۱۳۵۸، آغاز شد. زمانی که «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» به سفارت آمریکا در تهران حمله کرده و ۵۳ آمریکایی را به گروگان گرفتند.

در پی ناکامی دولت ایالات متحده آمریکا در اعمال فشار سیاسی و اقتصادی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی، جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا، دستور انجام عملیات آزادسازی را صادر کرد.

نیروهای آمریکایی در اتاق‌های فکرشان نقشه کشیدند که شبانه به تهران حمله کنند. شش فروند هواپیمای «سی – ۱۳۰ و ۹۰» کماندوی آموزش دیده آمریکا موسوم به نیروی «دلتا»، پنجم اردیبهشت ۱۳۵۹ عملیات را آغاز کردند. صحرای طبس را امن‌ترین جا دیدند و نیروهای ویژه دلتا در این صحرا نشستند. اما این نقشه شوم آنگونه که می‌خواستند پیش نرفت. یک فروند هواپیمای سی- ۱۳۰ و یک بالگرد با هم برخورد کرده و آمریکایی‌ها همان شبانه فرار کردند.

امروز صحرای طبس یادآور شکست مستکبرین در عملیات پنجه عقاب و تبلور قدرت امداد الهی است. این واقعه عبرت‌آموز در تاریخ معاصر ناکامی آمریکا در دستیابی به توطئه‌های شوم خود و حقانیت جمهوری ایران اسلامی را نشان می‌دهد. این حادثه بزرگ نشان می‌دهد که حتی بزرگترین تجهیزات آمریکا در برابر شن‌های صحرای طبس حرفی برای گفتن نداشتند.

طوفان شن ۱۶ سال بعد از آن واقعه دستمایه ساخت فیلم سینمایی با همین عنوان به نویسندگی و کارگردانی جواد شمقدری شد.اثری که در زمان اکران واکنش‌ها و بازتاب‌های متفاوتی را به دنبال داشت. گروهی فیلم شمقدری را به عنوان یک کنش هنرمندانه می‌ستایند و دسته‌ای دیگر ضعف و کاستی‌های ساختاری و محتوایی متعددی را بر آن وارد می‌دانند و بری از هنر می‌خوانند. هرچه هست و بود ، «طوفان شن» تنها اثر نمایشی است که تا کنون با موضوع و محوریت حمله نیروهای امریکایی به طبس ساخته شده و از این حیث، قابل واکاوی دوباره است.

طوفان شن چگونه شکل گرفت

فیلمنامه «طوفان شن» را جواد شمقدری به همراه همشهری خراسانی‌اش سعید سهیلی نوشت. سهیلی بعدها در این باره گفته بود که شمقدری در ساخت این فیلم کمی عجله کرد. چون نیاز به مطالعه بیشتر داشت و در انتخاب عوامل ـ  به خصوص در طراحی صحنه و بازیگران ـ وسواس بیشتری به خرج داد تا یک کار کامل و شسته و رفته از آب دربیاید.

احمد نجفی یکی از بازیگران اصلی این فیلم و در نقش سرهنگ بکویث در طوفان شن ظاهر شد. او برای بازی در این فیلم سینمایی دیپلم افتخار جشنواره فجر را گرفت. جالب اینکه نجفی زمان حمله آمریکا به طبس، ساکن آمریکا بود و به دلیل تصادف شدیدی که داشت، ۶ ماه روی صندلی چرخدار می‌نشست.

در «طوفان شن» پرویز شیخ‌طادی به عنوان طراح صحنه و لباس حضور داشت. او دو سال بعد از آن، اولین فیلم خود را در مقام کارگردان مقابل دوربین برد، اما موفق‌ترین فیلمش «شکارچی شنبه» در نقد صهیونیست‌هاست. شیخ‌طادی سال ۱۳۹۵ آخرین فیلم خود با نام «امپراطور جهنم» را ساخت که با نقدهای منفی مواجه شد.

«حسین زندباف» دیگر نام آشنا در «طوفان شن» است، او در دهه ۶۰ چند فیلم سینمایی ساخت، سپس در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ به تهیه‌کنندگی روی آورد، اما تدوینگری مقوله‌ای است که از ابتدا همواره همراه زندباف بوده است. از مشهورترین آثاری که زندباف تدوین کرده است می‌توان «بوی پیراهن یوسف»، «از کرخه تا راین»، «مارمولک»، «دلشکسته» و مجموعه تلویزیونی «یوسف پیامبر» را نام برد.

جلوه‌های ویژه «طوفان شن» هم بر عهده محمدرضا شرف‌الدین بود. او در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ جلوه‌های ویژه فیلم‌های متعددی را انجام داد اما در دهه ۸۰ به تهیه‌کنندگی روی آورد. با این‌حال، شهرت شرف‌الدین برای یک دهه‌ای است که مسئولیت انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس را بر عهده داشت.

فروش متوسط در گیشه

«طوفان شن» در سال ۱۳۷۶ اکران شد ۳۷۱ هزار و ۳۰۸ بلیت فروخت و رتبه بیست و چهارم را در جدول فروش فیلم‌های آن‌سال کسب کرد. «طوفان شن» سال بعد هم روی پرده بود و ۷۲ هزار و ۲۸۹ بلیت فروخت. این فیلم هنگام رونمایی در جشنواره فجر ۱۳۰ دقیقه بود، اما برای اکران عمومی کوتاه و ۱۰۵ دقیقه شد.

از آنجایی که حدود ۴۰۰ دقیقه راش موجود بود، بعد از فیلم سینمایی، «طوفان شن» در قالب سریالی ۷ قسمتی هم تدوین شد.

به گفته شمقدری، در سال ۷۶ و حین اکران فیلم، «کریستین امان‌پور» گزارشکر برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه سی‌بی‌اس به ایران آمد و با او درباره فیلمش گفت‌وگو کرد. اما این مصاحبه پخش نشد، گویا پاسخ‌های شمقدری برایشان مطلوب نبوده است.

جواد شمقدری سال ها بعد در گفتگویی و در پاسخ به این سئوال که  اصلا چه شد که دست به ساخت فیلم سینمایی طوفتن شن زد گفت: زمانی که ماجرای تسخیر لانه جاسوسی در سال ۵۸ پیش آمد مشخص شد یکی از موانع جدی انقلاب اسلامی که تا به امروز هم ادامه دارد امریکاست. پیش از انقلاب، نفوذ امریکا در ایران حتی از ایالت‌های این کشور بیشتر بود و طبیعتاً امریکایی‌ها حاضر نبودند این غنیمت بزرگ را از دست بدهند و تلاش داشتند که این تسلط را برای تأمین منافعشان تکرار کنند.

وی افزود:  همین تقابل امریکا با انقلاب اسلامی یک دغدغه جدی برای من به عنوان یک فیلمساز بود. پرداختن به دشمنی امریکا و به تعبیر امام راحل شیطان بزرگ با انقلاب اسلامی ازجمله مشغولیات ذهنی‌ام بوده و هست. ماجرای حمله به طبس یک اتفاق واقعی بود که شکل افسانه‌ای به خود گرفته و برای خیلی‌ها باورپذیر نبود؛ برایم مهم بود که به این موضوع بپردازم. بعد از تحقیقات مقدماتی کار را آغاز کردم. اگر باز هم فرصتی دست بدهد روی این موضوعات کار می‌کنم کمااینکه این روزها در حال ساخت سریال «انقلاب دوم» هستم که باز هم به دخالت‌های امریکا در ایران مربوط می‌شود. توطئه‌های مختلف امریکا علیه انقلاب اسلامی همچنان ادامه دارد. همین دغدغه‌ها بود که در آن مقطع با ساخت فیلم طوفان شن تجلی یافت

این کارگردان در توضیح فرآیند زمانی ساخت فیلم از پژوهش‌ها و تحقیقات اولیه برای نگارش فیلمنامه تا پایان مراحل فنی افزود: تحقیق و نگارش فیلمنامه تقریباً شش ماه طول کشید. پیش‌تولید و فیلمبرداری هم همین مقدار زمان برد، البته کار به مدت یک‌ونیم ماه متوقف ماند که با همکاری ارتش مشکل رفع شد. طوفان شن فقط یک فیلم سینمایی نبود و سریالی هفت قسمتی هم از آن استخراج شد. درمجموع نزدیک به ۴۰۰ دقیقه خروجی داشتیم.

شمقدری در پاسخ به این سئوال که فیلم در زمان اکران با چه واکنش‌ها و بازخوردهایی در داخل مواجه شد ادامه داد: به علت کمبود امکانات فنی خود من هم فیلم را برای اولین بار در جشنواره فیلم فجر دیدم. زمان فیلم ۱۳۰ دقیقه بود که طولانی به نظر می‌رسید. یکسری از قضاوت‌هایی که در آن مقطع شد جنبه سیاسی داشت و نوعی تقابل بود. به هر حال همان جریان غربزده‌ای که دوست ندارد با دشمن‌شناسی، چهره واقعی امریکا مشخص شود، در آن برهه هم حضور داشت و فعالیت می‌کرد. به‌هرحال با فیلم برخوردهای بدی شد. زمان فیلم برای اکران عمومی به ۱۰۵ دقیقه کاهش پیدا کرد و نتیجه بهتری حاصل شد و مردم استقبال کردند. البته برنامه‌ای را طراحی کردند که فیلم دو هفته بیشتر روی پرده نباشد، من هم آن زمان به فرآیند پخش اشرافی نداشتم. با این حال فروش فیلم قابل قبول بود و طوفان شن جزو ۱۰ فیلم پرفروش سال شد، گرچه می‌توانست فروش بیشتری داشته باشد به شرطی که زمان اکران بیشتری را به آن اختصاص می‌دادند. سریال طوفان شن که پخش شد مخاطب بیشتری پیدا کرد و بازتاب‌های بهتری دریافت کردیم

شن‌ها مأمور خدا بودند

با وجود و به رغم جوایز اندکی که نصیب فیلم «طوفان شن» در همان سال های اکرانش شد این فیلم در همان سال ها و حتی بعد از آن هم به عنوان تنها ترین فیلم با موضوع طوفان شن شناخته و در تاریخ سینمای ایران ثبت شده است. همان عملیاتی که امام خمینی(ره) درباره‌اش گفت: «کی این هلیکوپترهای آقای کارتر را که می‌خواستند به ایران بیایند ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن‌ها ساقط کردند، شن‌ها مأمور خدا بودند، باد مأمور خداست، قوم عاد را باد از بین برد.

انتهای خبر/