ویکی‌پدیا امروزه اطلاعات را به ۲۹۵ زبان، در اختیار مخاطبان خود می‌گذارد و براساس گزارش سایت «الکسا»، سیزدهمین پایگاه مورد مراجعه کاربران اینترنت در سراسر دنیاست. یکی از مهم‌ترین بخش‌های ویکی‌پدیا که به صورت گسترده بر دیدگاه‌های مخاطبان تأثیر می‌گذارد و حتی به ارجاعات علمی برخی مقالات هم راه پیدا می‌کند، بخش مربوط به اطلاعات تاریخی آن است که طی این سال‌ها، توسعه بسیار گسترده‌ای را هم به زبان فارسی تجربه کرده و مخاطبان و علاقه‌مندان بسیاری دارد؛ اما آیا می‌شود به اطلاعاتی که ویکی‌پدیا در حوزه تاریخ به خورد ما می‌دهد، اعتنا کرد و آن‌ها را صحیح دانست؟

۲ چالش جدی و تأثیرگذار
بسیاری از کاربران فارسی‌زبان ویکی‌پدیا، در برخورد با اطلاعات تاریخی آن، عملاً منفعلانه برخورد می‌کنند. البته برخی اطلاعات مندرج در آن مانند تاریخ‌های مربوط به وقوع جنگ‌ها، سن و سال اشخاص یا حتی معرفی مکان‌های رویداد تاریخی، معمولاً با درستی یا با اشتباهات محدودتری به مخاطب ارائه می‌شود. اما وقتی قرار است شما اطلاعاتی را درباره برخی موضوعات خاص که دست برقضا بسیار مهم نیز تلقی می‌شود، پیدا کنید، با دو چالش جدی در ویکی‌پدیا روبه‌رو هستید؛ نخست: اطلاعات تاریخی مورد نیاز شما ناقص است، دوم: اطلاعات تاریخی مورد نیاز شما هدفمند طراحی شده.

چند مثال برای روشن‌شدن موضوع
فرض کنید شما بخواهید در بخش فارسی ویکی‌پدیا، اطلاعاتی را درباره «ارنست رنان»، فیلسوف و عالم الهیات مسیحی در قرن نوزدهم پیدا کنید. بخش عمده توجه ما به تاریخ زندگی این اندیشه‌گر فرانسوی، مرهون مناظرات مکتوب وی با سیدجمال‌الدین اسدآبادی درباره ماهیت دین مبین اسلام است؛ اما شما هیچ نشانی از این اطلاعات مهم که برای مخاطبان فارسی زبان اهمیت دارد، در ویکی‌پدیا نمی‌بینید و اگر 
سعی کنید در قالب یک کاربرِ مؤلف، اطلاعات ناقص را تکمیل کنید، ناظران ویکی‌پدیا با کم‌لطفی تمام، اطلاعات شما را تأیید نمی‌کنند. نمونه دیگر، حذف عناوین مذهبی از شخصیت‌های تاریخی، مورد احترام و گاه مقدس برای ایرانیانِ مسلمان و شیعه است؛ واژه‌هایی مانند امام، آیت‌الله و مانند این‌ها، خیلی سریع از صفحات ویکی‌پدیا، به بهانه احترام به عقاید و بی‌طرف بودن پایگاه حذف می‌شود یا کلماتی مانند «شهادت» را با «قتل» جایگزین می‌کند، اما در همان حال، همه القاب جعلی فرقه‌هایی نظیر فرقه ضاله بهائیت، بدون تغییر و بلکه با ضریب بالا، در ویکی‌پدیا محفوظ می‌ماند و انگار در این‌گونه مواقع، بی‌طرفی خیلی هم ضروری نیست!

نمونه بسیار برجسته و قابل مطالعه دیگر را باید در نحوه تعامل ویکی‌پدیا با واژه‌های کلیدی‌ای که در غرب به عنوان خطوط قرمز تلقی می‌شوند، مشاهده کرد؛ واژه‌هایی مثل هیتلر و هولوکاست. همه ما می‌دانیم کشتار یهودیان اروپایی، در مقیاسی که ادعا می‌شود، اصلاً صحیح نیست و تازه، این اقدام در کنار جنایات دیگر نازی‌ها مانند کشتار ۳۲ میلیون نفر از نژاد اسلاو (روس‌ها و کشورهای شرقی اروپا) یا مثلاً قتل‌عام ۶۰ میلیون سرخ‌پوست توسط سفیدپوستان آمریکایی، طی ۲۰۰ سال، عدد و رقمی محسوب نمی‌شود(هر چند که به قول روژه گارودی، قتل حتی یک انسان هم جنایت است، اما مسئله ما نوع نگاه به جنایت‌ها و جنایت‌تر دانستن برخی از آن‌هاست!)؛ با این حال، محض امتحان، یک بار این اطلاعات را با توجه به آمار و ارقام واقعی در ویکی‌پدیا تغییر دهید و منتظر بمانید تا نتیجه‌اش را ببینید؛ به احتمال زیاد، نه فقط اطلاعات بارگذاری شده توسط شما حذف می‌شود، بلکه کاربری‌تان را هم مانند کاربری من، مُضر تشخیص می‌دهند و تعلیق می‌کنند!

حواسمان باشد
بنابراین، اگر برای کسب اطلاعات تاریخی به ویکی‌پدیا اعتیاد پیدا کرده‌اید، یادتان باشد که این اطلاعات را صرفاً اطلاعات خام و بدون پشتوانه‌ای فرض کنید که برای تأیید و استفاده، نیازمند بررسی منابع بیشتر است. حواسمان باشد که در برخورد با اطلاعات تاریخی ویکی‌پدیا، مانند کانال‌های
 بی‌سر و سامان تلگرام یا صفحات بی‌هویت اینستاگرام و اطلاعات تاریخی آن‌ها که اکثراً ساخته توهم و خیال‌پردازی اداره‌کنندگان این کانال‌ها و صفحات است، عمل نکنیم.
خبرنگار: محمدحسین نیکبخت